tSallaands is nNedersaksiesedialektgroep in de regioSallaand in t westen van deNederlaandse provinsieOveriessel. In de dörpenEllendoorn,Nijverdal enOlten die vandäge de dag n nauwe baand mitTwente ebben, praoten ze n Sallaands-Twents overgaanksvariaant. Värder praot ze inKampen en in de umgeving van Kampen ok Sallaands. De streektaal in deKop van Overiessel wördt onder tStellingwarfs erekkend. Mangs wördt etVenos as Sallaands ezeen.

t Sallaands ef veural veule overienkomsten mit tOost-Veluws en tDrents en in mindere maoten mit tStellingwarfs,Urkers enWest-Veluws. t Sallaands is beheurlik beïnvloed deur tOllaands, n invloed die naor t oosten toe dudelik minder wört. Daor leg t grote verskil mit t veul be-ollenereTwents.Raolte legt midden in t Sallaandse täälgebied. t Dialekt mit t grootste antal sprekers is tZwols. t Sallaands ef deISO 639-3-kodesdz.

t Sallaands beslet, zo as ezegd, ongeveer t westen van de provinsie Overiessel, mär t kömp niet presies overiene mit t gebied dätSallaand enuump wört. De greins mit t Twents löp tussenOlten (Sallaands) enRiessen (Twents), tussenNijverdal enWierden en tussend' Am enVriezenvene (tVriezenveens is eigenliks n dialekt ampart). In sommige definisies löp t Sallaands deur overDuuts grondgebied (in tGrafschaft Bentheim) tot inDrenthe, bi'jSkoonebeek. De greins mit t Oost-Veluws wört evörmp deur deIessel, dit is nogal n willekeurige greins. tStellingwarfse täälgebied in Overiessel kömp overiene mit de gemienteStienwiekerlaand (ok wel deKop van Overiessel enuumd); allienig t dialekt vanVeno wört as enklave ok wel bi'j t Sallaands erekend. Tenslotte bin de Noord-Overiesselse dörpenStappest-Roevene,Ni'jlusen,De Vaort,Lutten,Slagaren en n antal kleinere pläätsen daor in de umgeving Drentstälig.

De dialekten vanKampen en umstreken enGällemuden wörren soms niet bi'j t Sallaands erekend, umdat ze westeliker van karakter bin (zie ieronder). De täälkundigeHarrie Scholtmeijer^[3] dielt ok de dialekten van rondZwolle en de dialekten tegen de greins mit Twente niet bi'j t Sallaands in mär rekent ze tot twie ni'je groepen:

• Noord-Overiessels boven n liende die zo'n betien onderZwolle,Ni'jlusen enSlagaren löp;
• Vechtdals in de drie-oekOmmen-Grambargen-Vroomsoop (dit löp n entien deur inTwente);
• Sallaands in t overige (grootste) part.

n Aandere indieling^[4] is:

• Sallaands veur zwat t iele gebied;
• Zuud-Drents veur de pläätsen drekt onder de greins mitDrenthe (Stappest,Roevene,Ni'jlusen,De Balk,De Vaort,Drogteropslagen,Lutten,Skunesloot,Slagaren,De Krim).

Kenmärkend veur de Sallaandse dialekten bin de korte klinkers (kettel,götte) of erekte klinkers (kètel,göte) daor as t Nederlaands lange klinkers (ketel,goot) ef. DeIessel bi'jlanges overeerst (krek as in tOost-Veluws) de erekte klinkers. Värder naor t oosten e'j de körte klinkers. In Kampen en umstreken bint er ook lange klinkers (ketel, geute).

Karakteristiek veur t westelike Sallaands net as veur tVeluws is de uutspräke van de körte a, zo as in t Engelsecat:värve.

In t oosten van Sallaand wört in pläätsen asd' Am,Ellendoorn enNijverdal n overgaanksdialekt mitTwentse invloeden espreuken. Kenmärken iervan bin noo daor as t Nederlaands noe ef (stool/stoel), gienn in t meervold van sommige woorden (huze), en drie woordgeslachten.^[3]

t Sallaands ef net as alle Saksiese dialektenumluud ondergaon in de woorden mit n Oldgermaanse langeô; ierbi'j ef daornaost n veraandering pläätsevunnen die ielemaol analoog is an de mutasie vanoo naoroe. Ierdeur klinkt t Oldgermaanse *grônaz* now asgruun (tegenover t Twentse en Veluwse*greun). Ok ef t Sallaands umluud in deverkleinwoorden, waordeur t anslöt bi'j t Veluws en Twents en t zich onderscheidt van t Stellingwarfs en Drents. n klein 'boek' wört nbukie(n) enuumd, n kleine 'bak' nbäkkien, n kleine 'hond' nhunnegie(n) ofhundjen. De n kan wel of niet nasaliseerd wörden. Et nasaliseren van de n löp wel terugge.

t Sallaands kent de körteklinkersa,ä,e,i,ie,o,ó,ö,oe,u enuu.Ie,oe enuu kunnen ok lange wezen (zie ieronder). Deä klinkt ongeveer as de a in tEngelse woordcat.

Lange klinkers bin de:aa,ae (ok eskreven as:ää),ao/oa,äö/öa,ee,eu,îe,oo,ûu.

Diftongen bint o.a.au enei.Ui kan optreden in Nederlaandse leenwoorden.

Wat demedeklinkers anget valt de syllabedragende nasaal op: van deuutgaank-en wört allienig den uut-espreuken. Zo is t(h)ietn/(h)eetn,loopm,wärkng. Dit wört in de mieste spellingssystemen niet uuteskreven. Deh wört in t westen van t täälgebied (in en rondZwolle enKampen) niet uutespreuken (dit is ok nog zo in tUrkers). Der wört in de pläätsen Kampen,Zwolle enDeventer "brouwend" uutespreuken, mär daorbuten altied erold.

Zo as boven op-emärkt, ef t Sallaands invloed ondervunnen van t Ollaands. Deoe in n woord ashoes veraanderde ier väke inuu, mär dät is lange niet in alle woorden t geval. Zo kennen zwat alle Sallaandse dialektenhuus enuut naostmoes. Dit is ok t geval in t Oost-Veluws en in sommigeDrentse dialekten (en kump ok buten t Nedersaksiese täälgebied veur, bi'jveurbeeld in tVenray).

Waor etTweants eenoo hef in woorden asgoed,moeder endoen, hef et Sallaands hier eenoe, met as uutzunderingDeaventer.^[5] InOlst enWieje is hier ook eenoo te heuren, maar niet in de directe umgeaving buten de twie dörpen.^[6][7] Disse veraandering lik zo in de 19e en 20e eeuw plaats evunnen te hebben,^[8][9][10], maar meugelik ook eerder.^[11] Et Standaardnederlaands kan meugelik invloed op disse veraandering ehad hebben. Daornaost hef et Sallaands meestal eenie (/i/ of /i:/) in woorden asbrief,zien,niet enbiest. Niet elke plaatse in Sallaand hef dit. EtDeaventers hef beveurbeeld in alle veer de woorden eenee,^[5]Raolte hef nogbreef en inWieje hebt ze het oaver eenbeest maar kan zowalbreef/brief aszeen/zien gebruukt wörden. Meugelik hef et Standaardnederlaands net as bi'j de veraandering naooe invloed op de veraandering ehad.^[11] InGällemuden kump deie in nog meer woorden veur zo as inmeest,gemeente enalleene.^[12]

De of-ekörtee, die in t Nederlaands tote ewörren is, kan in t Sallaands op drie manieren uutespreuken wörren. Rond Kampen en in pläätsen mit lichtkaansDrentse dialektinvloed^[13] zie'j daor nee veur (eten), rond Zwolle enDeaventer nae/è (èten) en in de rest van Sallaand n körtee (etten). Deklustersold enolt bleven in t Sallaands be-ollen:old engold.

De grammatica van t Sallaands ef veul typies Nedersaksiese kenmärken. In t grootste diel van Sallaand kennen ze tieneidsmeervold op-t veur wärkwoorden in de tegenswoordige tied:wiej loopt, ieluu loopt, zee loopt. Allienig in en rond Kampen eerst t (Old-)Ollaandse ieneidsmeervold op-en:wiej, ieluu, zie lopen zo ok inGällemuden. Verkleinwoorden wörren evörmp mit achtervoegsels as-ien,-gien,-pien en-tien en mitumluud in t grondwoord. Meervollen wörren miestal evörmp mit-en en-s, net zo as in t Nederlaands. Allienig in t oosten komen meervolden op-e veur (huus -huze), zo as ok umluud in de meervoldsvörm (bak -bäkke). n aandere eigeneid van de dialekten van oostelik Sallaand is t be-old van de drie geslachten. De mieste Sallaandse dialekten kennen, zo as t Ollaands, allienig geslachtelike en onziedige woorden.

Exakte siefers over oevule Sallaanders nog dialekt praoten bin niet bekend. t Stet wel vaste dat t dialekt achteruut get, mär an de aandere kaante kriegen ok jongeren t nog wel mee. De stadsdialekten, t Zwols veurop, verdwienen t snelste. Der bin vri'j vule pläätselike zangers en bänds, en ok dialektdichters, mär die bin niet wied buten de greinzen bekend. De wat bekendere dichteresJohanna van Buren uutEllendoorn praotte n overgaanksdialekt tussen Sallaands en Twents, mär de spelling van eur gedichten wördden vertwentst umdat ze in n Twentsekraante verskenen.^[14] n Sallaandse dialektmuziekgroep die n nasionale hit skoorde was t duoHöllenboer, mär disse hit (Busje komt zo -t Bussien kömp zo) was Nederlaandstälig. In Zwolle, krek de pläätse waor t Sallaands t snelst verdwient, is der n vrie aktieve dialektverienige, die onder aandere kursussen Zwols an de volksuniversiteit gef. De HistoriekamerHardenbarg hef ok n iel aktieve dialektgroep.

• Sallaandse taalwiezer

• De geliekenisse van de Verleuren Zeune in t Zwols
• t Zelfde, in t Deventers

Dit artikel is eskreaven in etsallandsk.

• Sallaands artikel
• Sallaands