DeBommelerweerd (Riveerenlaand) is ne streke in et zuudwesten van de Nederlandsen previnsieGelderlaand, eleagen tussen derivieren deWaal in et noorden, denMaas in et oosten en zuuden, en denOfgedamden Maas in et westen. Noar et zuuden ligt de previnsieNoord-Braobant, naor et noordoosten etLaand van Maas en Waal, naor et westen etLaand van Heusden en Altena (Noord-Braobant) en naor et noorden deTielerweerd.
De Bommelerweerd is 147,6 km² groot en had 49.718 inwonners op1 januari2007. De Bommelerweerd is n riveereilaand, met (deur et water) nen umtrek van 66 km. Vanof1 januari1999 is de Bommelerweerd verdeald oaver de twee gemeentenZaltbommel enMaasdriel.
De wonkarnen in de Bommelerwaeerd bunt: an den Waol, van west noar oost:Braokel,Solekem,Ni'jwaal,Gameren,Zaltbommel,Hurwenen enRossum; an den (Ofgedamden) Maas, van oost noar west:Heereweerden,Alem,Karkdriel,Hoenzadriel,Hedel,Ammerzoden,Well,Wellsend,Nederhemert-Noord,Aalst enPoederoijen; in et binnenlaand:Brukkem,Karkwiek,Delwienen enVelddriel; op et eilaand van Nederhemert:Nederhemert-Zuud enBern.
De Bommelerweerd is neweerd verneumd noarBommel, den lokoalen name veur Zaltbommel.
Doar bunt verskillendenkastelen in de Bommelerweerd:Slot Loevestein op de uterste westpunte,Kasteel Ammersoyen bi-jAmmerzoden,Huus van Malsen inWell,Kasteel Nederhemert (vanof2005 wier n völleadig kasteel) inNederhemert-Zuud en etSlot Rossum inRossum. InHedel bunt fundamenten bewaard ebleaven van et veurmoalige kasteel en langs den diek bi-jSolekem is an-egeaven woar eertieds et plaatseleke kasteel estoane hef.
Ni-js oaver de Bommelerweerd steet in etBraobants Dagblad en de waekblaadn 'Den Toorn' en 'Het Kontakt'. Howal de Bommelerweerd neet in de previnsieNoord-Braobant lig, verskient et Braobants Dagblad doar, umdat de streke ericht is op's-Hertogenbosch.
Woater en revieren bunt gans belangriek in de geskiednis van denBommelerweerd. Howal et gebeed geheel umgeaven is deur water en klein genog is um zich as n eilaand te gedreagen, is de Bommelerweerd nooit nen echten eenheid ewest. Hierveur bunt veer belangrieke redenen: ne grote juridiesen en bestuurleke versnippering in n koader dat groter is as de Bommelerwaeerd, de taak van de revieren as vervoersweg in vergelieking van de lange tied zwoar begoanboarekomgraonden,laandgooderen an weerszieden van de revieren dee tot denzelfden eigenoar beheurden en de neiging van de darpen um zelf eur waterkering te reagelen (en doarbi-j eure noaberdarpen met wateroaverlast op te zadelen).
De revieren dee noe de Bommelerweerd begrenst hebt neet altied op deezelfde plaatse eleagen. Den Maas an den oost- en zuudkante van de Bommelerweerd is vanof rundumme et begin van de3de eeuwe aktief, en den Woal an den noordkante van de Bommelerweerd vanof rundumme de4de eeuwe. Veur dee tied waren der aandere revierbeddingen dee dwars deur et gebeed van vandage van de Bommelerweerd konden lopen. Tiedens de12de eeuwe maken den Maas noabi-jWoudrichem verbinding mit de Woal. Zie begunnen umstreaks dee tied revierdieken te bouwen, eerst in et oosten (boavenstreums) en later ok in et westen (beneadenstreums). Rundumme et beginne van de14de eeuwe was den umdieking kloar, zoas blek uut de diekrechten dee graafReinald II van Gelre op8 december1327 an de Bommelerweerd (boaven den Meidiek) schonk. Naost de revierdieken wodden ok den Meidiek an-elegd, nen binnendiek den in et westeleke deel van de Bommelerweerd tussen den Waaldiek en den Maasdiek lag en doarmet et leagste westeleke deel van de Bommelerweerd scheidden van et hogere oosteleken deel.
Dieken holdt neet alleneg revierwater buten, moar ok reagenwater binnen, dus waren ok weteringen neudig um oavertollig water of te können voeren noar de Maas. Op21 augustus1320 gaf Reinald toostemming um de Drielse Wetering an te leggen, en op5 juni1321 veur de Bommelse Wetering.
Den mens hef vanof dee tied den loöp van revieren nog veranderd deur bochten (meanders) of te snieden, zoas (in de Maas) bi-jHeusden rundumme1460,Hedikhuuzen rundumme1475,Veen rundumme1500, enAlem rundumme1935, en (in de Woal) bi-jHurwenen rundumme1639 (woarbi-j denKil van Hurwenen ontstoand, noe n natuurgebeed),Weerdenburg1655, enTuil1680. Hierbi-j bunt stukken laand in de Bommelerweerd kommen liggen (zoas Bern en Alem), of juust derbuten.
De Bommelerweerd is in alle tieden in de geskiednis toneel ewest van kriegsshandelingen. In denTachtigjoarigen Oorlog wodden Zaltbommel 2 moal beleagerd, in1574 en1599. Bi-j etBeleg van 's-Hertogenbosch in1629 wödden der in de Bommelerweerd soldoaten eleagerd. In etRampjoar trokkenFranse soldoaten deur de streke en richtten doar vernielingen an. Zo wierd de pas prottestants ewodden karke in Ammerzoden deels mit de groand gelieke emaakt. Den toorn en et koor bunt restaurierd, moar tot op den dag van vandage is et veurmalige skip ne ruïne. De rest van et darp wöd bi-j dizzen anval eavenmin espoard.
Tiedens denTweeden Wereloorlog wodden der in de Bommelerweerd heavig evochten. In1940 landden doarDuutseparachutisten. In den winter van1944-1945 vormden de Maas de frontliene, mit de Duutsers an Bommelerweerdsen kante. De bevolking wödden grotendeals verploatst. Deur heavige besketingen blevven der weinig huze in de darpen langs den Maas oaverende. Hoge huze, veural karktoorns, wodden deur de Duutsers op-ebloazen, umdat de Allieerden zie as herkenningspunten gebruukten bi-j et beskeeten van et gebeed. De darpen in de frontliene bouwden noa den krieg ni-je karken, veulal in nen zakeleken stiel.
De Bommelerweerd was vanof1821 verdeald in 13gemeenten, te wettenAmmerzoden,Braokel, Driel (sinds 1944Maasdriel),Gameren,Hedel,Heereweerden,Hurwenen,Karkwiek,Nederhemert,Poederoijen,Rossum,Zaltbommel enSolekem. Per 1 juli1955 wodden Gameren en Nederhemert bi-j Karkwiek evoogd, Hurwenen bi-j Rossum, en Poederoijen en Solekem (Nederlaands: Zuilichem) bi-j Braokel, zodat der nog 8 gemeenten waren. Vanof1 januari1999 wödden Braokel en Karkwiek bi-j Zaltbommel evoogd, en Ammerzoden, Hedel, Heereweerden en Rossum bi-j Maasdriel, en vanof dee tied is de Bommelerweerd oaver 2 gemeenten verdeald.
| Gelderse gebieden |  | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|
|