Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


Saltar para o conteúdo
Biquipédiala anciclopédia lhibre
Percura

Goa

Ourige: Biquipédia, la anciclopédia lhibre.

Goa ye un stado de laÍndia. Queda antreMaharashtra a norte iKarnataka a lheste i sul, na cuosta de lMar de la Arábia, a cerca de 400 km a sul deBombain.

Ye l menor de lstados andianos an território i quarto menor an populaçon, i l más rico anPIB per capita de la Índia. La sueléngua oufecial ye lcuncani, mas inda eisísten pessonas neste stado que falanpertués, debido al domínio dePertual na region por más de 400 anhos. Las sues percipales cidades sonBetul Beach,Cape Rama,Chauri (Canacona),Mapusa,Margon (Madgaon, pernúncia aprossimada an cuncanin) iPanajiPangin, antigo nome pertués).

Goa, a partir de1510, fui la capital de lStado Pertués de la Índia, tenendo sido antegrada pula fuorça naOunion Andiana an1961.

Las sueseigreijas icumbentos ancóntran-se classeficadas cumoPatrimónio de la Houmanidade pulaUNESCO.

Stória

[eiditar |eiditar código-fuonte]

Antecedentes

[eiditar |eiditar código-fuonte]

La purmeira refréncia la Goa data de cerca de2200 a.C., anscrita cuneiforme de laSuméria, adonde ye chamadaGubio. Formada por pobos de defrentesetnies de laÍndia, la anfluéncia de l sumérios aparece ne l purmeiro sistema de medidas de la region.

Por buolta de1775 a.C. lsfenícios stablecírun-se an Goa.

Ne lperíodo bédico tardio (1000-500 a.C.) ye chamada, ansánscrito,Gomantak, que quier dezir "tierra semelhante alparaíso, fértil i cun augas buonas". LMahabharata cunta que ls purmeirosarianos que chegórun la Goa éran fugitibos de la stinçon, pula seca, de lriu Saraswati, nobenta i seis famílias que chegórun por bolta de 1000 a.C. A eilhes se ounírun ls Kundbis benidos de l sul, para, durante 250 anhos, resgatar tierra de l mar, oumentando l spácio fértil antre este i las muntanhas.

Cerca de 200 a.C. Goa tornou-se la frunteira sul de l ampério deAshoka: lsdrabidianos tenien sido ampurrados pa l sul puls arianos, cumo diç laGeografie deStrabon.

Por bolta de 530-550, Goa ye citada cumo un de ls melhores portos de lAnduston, sendo chamada deSindabur, Chandrapur óBubah-Sindabur pulsárabes iturcos.

Depuis de lampério Maurya (321-185 a.C.) Goa fui çputada por báriosampérios an batailhas sangrentas.

Por bolta de lseclo X Goa, anton cuncentrada an torno de lriu Zuari, prosperou pul comércio cun ls árabes.

An1347 caiu sob domínioislámico i muitos templos ladiuses hindus fúrun çtruídos.

La dominaçon pertuesa

[eiditar |eiditar código-fuonte]
Armas de Goa (1675).
Capielha de Santa Catarina, custruída durante la acupaçon pertuesa. Nun cunfundir cula Sé de Santa Catarina, de maiores dimensones, tamien na Bielha Goa.

Goa fui cobiçada por ser l melhor porto comercial de la region. La purmeira ambestida pertuesa dou-se an1510, de4 de Márcio la20 de Maio. Nesse mesmo anho, nua segunda spediçon, la25 de Nobembre,Afonso de Albuquerque, auxiliado pul xefe hindu Timoja, tomou Goa alsárabes, que se rendírun sin cumbate, por l sulton se achar an guerra culDecon. Nesse período, un cronista pertués çcribe Goa, ne l período de 1512-1515:

"Ls gentios de l reino de Goa son más balidos que ls de l reino deCambaia. Ténen formosos templos sous neste reino, ténen sacerdotes óbrámanes de muitas maneiras. Hai antre estes brámanes geraçones mui honradas deilhes, nun cómen cousa que tubissesangre nin cousa feita por mano de outra pessona (...). Las gientes de l reino de Goa por nanhun tormiento nun cunfessaran cousa que fágan. Súfren grandemente i soen ser atormentados de dibersos tormentos. Antes mórren que cunfessar l que detreminórun calhar. I las mulhieres de Goa son jeitosas ne l bestir, las quebeilan i bolteian l fázen cun melhor maneira que todas las destas partes. (...) I questuma-se grandemente neste reino de Goa, to mulhier de gentio queimar-se por muorte de sou marido. Antre si ténen todos esto an apreço i ls parientes deilha quedan zonrados quando se nun quieren queimar i eilhes cun admostaçones las fázen queimar. Las que de mala mente recíben l sacrefício i las que de to punto nun se queiman quedan públicas fornicárias i ganhan para las çpesas i fábricas de ls templos donde son freguesas. Este gentios ténen cada un ua mulhier por ourdenança, i muitos brámanes prometen castidade i susténtan-la siempre. Ne ls outros portos de Goa carrega-se muitoarroç,sal,bétele,areca." (La 'Suma Ouriental' deTomé Pires. Ed. Armando Cortesano, 1978. p. 212-218.)

Ua outra çcriçon coeba fornece maiores detalhes:

"[Goa] ye habitada de muitos mouros honrados, muitos deilhes strangeiros de muitas partidas. Éran homes brancos, antre ls quales, para alhá de mui ricos mercadores que ande habie, éran outros lhabradores. La tierra por ser mui bun porto, era de grade trato, adonde benien muitasnaus deMeca i de la cidade deAden,Ormuç, deCambaia i de lMalabar (...). Ye la cidade mui grande, de buonas casas, bien cercada de fuortes muros,torres i cubelos; al redror deilha muitashortas ipomars, cun muitas formosasarbles i tanques de buona auga cunmesquitas i casas de ouraçon de gentios. La tierra ye to alredor mui aprobeitada (...). Neste porto de Goa hai grande trato de muitas mercadories de to l Malabar,Chaul iDabul, de l grande reino de Cambaia, que se gastan para a tierra firme. De l reino de Ormuç ben eiqui cada anho muitas naus carregadas decabalhos, ls quales bénen eiqui cumprar muitas mercadories de l grande reino deNarsinga iDaquen, i cumpran cada un a duzientos i trezientos cruzados i segundo ye, i ban-me ls a bender als reis i senhores eiqui de las sues tierras, i, todos, uns i outros, ganhan nesso muito i assi el-rei nuosso senhor, que de cada cabalho ten quarenta cruzados de dreitos." (Lhibro que dá relaçon de l que biu i oubiu ne l OurienteDuarte Barbosa. Lhisboua: Ed. Augusto Reis Machado, 1946. p. 89-91.)

Cula derrota de l muçulmanos de la region, an1553 un quinto deilha staba sob domínio pertués, recebindo l nome de "Bielhas Cunquistas". Ls gobernadores pertueses de la cidade pretendian que fusse ua stenson de Lisboua ne lOuriente i para tal criórun alguas anstituiçones i custruíran-se bárias Eigreijas para spandir l cristandade i forteficaçones para a defender de ataques sternos.

Cula chegada de laAnquisiçon (15601812), muitos de ls residentes lhocales fúrun cumbertidos biolentamente alCristandade por missionários, amanaçados cun castigos ó cunfisco de tierra, títalos ó propiadades. Para scapar la Anquisiçon miles de goeses fugiran i stabelecírun-se nas cidades bezinas deMangalore iKarwar.

La decadéncia de l porto ne lseclo XVII fui cunsequéncia de las derrotas melitares de ls pertueses para laCumpanha Nerlandesa de las Índias Ourientales de lPaíses Baixos ne l Ouriente, tornando lBrasil i, más tarde, ne lseclo XIX, las colónias africanas, l centro eiconómico de Pertual. Houbo dous cúrtios períodos de dominaçon británica (1797-1798 i 1802-1813) i poucas outras amanaças sternas apuis deste período.

Durante l domínio británico na Índia, muitos habitantes de Goa eimigrórun paraMumbai,Calcutá,Puna,Karachi i outras cidades. L eisolamiento de Goa deminuiu cula custruçon de las bias férreas a partir de1881, mas la eimigraçon an busca de melhores ouportunidades eiconómicas oumentou.

An1900 Goa tubo sou purmeirojornal bilínguegujarati-pertués.

La andependéncia de la Índia

[eiditar |eiditar código-fuonte]
La Cámara deMargon, segunda maior cidade de la region.
Arquitetura residencial tradecional de Goa bisiblemente anfluenciada pula persença pertuesa.

Ne l cuntesto de laçcolonizaçon, após lsAngleses tenéren deixado la Índia (1947) i lsFrancesesPondicherry (1954), l goberno pertués, lhiderado porAntónio de Oulibeira Salazar, recusou-se a negociar cula Índia. Por essa rezon, de18 para19 de Dezembre de1961 ua fuorça andiana de 40.000 suldados cunquistou Goa, ancuntrando pouca rejisténcia. A la época, l Cunseilho de Sigurança de laONU cunsiderou ua resoluçon que cundenaba la ambason, l que fui betado pulaOunion de las Repúblicas Socialistas Sobiéticas. La maiorie de las naciones reconhecírun la açon de la Índia, mas Pertual solo la reconheciu apuis de laReboluçon de l Crabos, an1974.

La parte ourbana de Goa chama-se atualmentePangin (tamienPanjin óPanaji). Solo la parte stórica de la cidade, hoije pouco habitada, cunserba l nome antigo.

Modelo:Multi-bideo startModelo:Multi-bideo itenModelo:Multi-bideo and

La açon messionária an Goa

[eiditar |eiditar código-fuonte]

Goa çtacou-se por tener sido sede de dues grandes açones ciblizadoras pertuesas ne l Ouriente: la relegiosa i la eiducacional. Fui cunsidrada la "Roma de l Ouriente", custruída an Sé Metropolitana de las dioceses deMoçambique,Ormuç,Cochin,Meliapor,Malaca,Nanquin iPequin naChina, iFunay ne lJapon, a partir de4 de Febreiro de1557. Deilhi partiran pa l apostolado ls grandes bultos de lcatolicismo pertués ne l Ouriente, cumo SanFrancisco Xabier i SanJuan de Brito.

Ne l que tange a la açon eiducacional, an Goa fúrun arguidas einúmaras scuolas i lhiceus, ua scuola médica i anstitutos porfissionales i técnicos. Bultos de las lhetras pertuesas cumo l poetaLuís Vaz de Camões ("Ls Lhusíadas"),Garcia de Orta ("Colóquio de l Simples") iManuel Marie Barbosa du Bocage, eilhi redigiran parte de las sues obras.

Cronologie

[eiditar |eiditar código-fuonte]

Damon iDiu zde l ampeço, i mui más tarde tamienDadrá i Nagar-Abeli, quedórun lhigados la Goa, sob l nome deStado de la Índia Pertuesa, lhigados nun solo pula Admenistraçon, cun centro anGoa, mas tamien por outros sentimientos, mas apartados por cerca de 700 i 1500 kn. Lhougo apuis de la antegraçon naÍndia stubírun inda lhigados la Goa, mas, quando esta se tornou un Stado drento de la República de la Índia,Damon iDiu passórun a ser admenistrados diretamente pul Goberno Central de laÍndia, sob l nome de Território de la Ounion deDamon i Diu (Union Territory Of Daman & Diu). Dadrá i Nagar-Abeli, antegrados alguns anhos antes na Índia (1954), forman un território a la parte.

Clima igeografie

[eiditar |eiditar código-fuonte]
Praia de Colba, Goa.
Talukas de Goa. Talukas an roixo pertenécen alçtrito de l Norte de Goa, i ls de lharanja al çtrito de l Sul de Goa.

Cun ua ária de 3702 quilómetros quadrados, sou território se stende pulCuncon (la cuosta oeste andiana) por 101 quilómetros de lhitoral, i, más al anterior, ancóntran-se las muntanhas chamadasGates Oucidentales, cuja maior eilebaçon ye l monteSongosor, de 1167 metros. LMandobi, lZuari, lTerekhol, lRiu Chapora i lRiu Sal son ls percipales rius de Goa. Goa ten más que quarenta ilhas stuarinas, uito ilhas marinas i dezenobe ilhas de riu.

Goa, stando na zonatropical i na cuosta de lMar Arábico, ten un clima caliente i húmido an quaije to lanho. L més demaio ye l más caliente, cun temperaturas de aprossimadamente 35 °C, aliadas la altas houmidades. Las chubas demonçon chegan ne l ampeço dejúnio i representan un alíbio aa calor fuorte de l período. Essas chubas dóran atésetembre. Goa ten, inda, ua pequeinha staçon fresca antre l meio de dezembre i febreiro. Estes meses ténen nuites cun temperaturas de 20 °C i dies calientes cun 29 °C aprossimadamente, cun moderadas rajadas de chuba.

Subdebisones de Goa

[eiditar |eiditar código-fuonte]

Lstado ye debedido an dousçtritos: Goa Norte i Goa Sul.Panaji, la capital de l stado, queda ne l çtrito de l Norte de Goa, anquanto queMargon queda ne l çtrito de Goa Sul. Ambos ls çtritos son gobernados por un gobernador nomeado pulgobierno andiano. Ls çtritos inda son dibedidos an cunceilhos ótalukastehsil).

Patrimonho eidificado

[eiditar |eiditar código-fuonte]
Ua eigreija na bielha Goa, eisemplo de laarquitetura pertuesa.
Eigreija de la Nuossa Senhora de la Eimaculada Cunceiçon.

Lhénguas

[eiditar |eiditar código-fuonte]

Llhéngua oufecial de Goa ye lalhéngua cuncani. Depuis que Pertual deixou de comandar Goa, l cuncani i lalhéngua marata son ls lhénguas más falados ne lstado. L cuncani, ne l estado, ye l lhéngua primordial; depuis, bénen lalhéngua anglesa i lalhéngua marata que son ousados para perpósitos eiducacionales, oufeciales i lhiterários. Outras lhénguas ancluen laléngua hindi, lalhéngua pertuesa i lalhéngua canaresa.

Demografie

[eiditar |eiditar código-fuonte]
Un templohindu an Goa.

L gentílico de Goa ye l goés ó la goesa naléngua pertuesa,Goenkar an cuncani iGobekar naléngua marata. Goa ten uapopulaçon de 1,344 milhones de habitantes, l que l torna l quarto menor stado andiano an relaçon a la habitaçon (depuis solamente de ls stados deSiquin,Mizoran iArunachal Pradesh). La populaçon ten crecido 14,9% por década i hai 363 pessonas para cada quilómetro quadrado de sue superfice total. 49,77% de sue populaçon bibe an árias ourbanas. Lsex ratio de l stado ye de 960 mulhieres para 1000 homes.

Lhinduísmo (65,8%), lcristandade (26,7%) i lEislan (6,8%) son las trés maiores religiones goesas. LCatolicismo Romano atingiu Goa quandoPertual cuntrolaba l stado, sendo que laAnquisiçon fizo cun que muitos se tornássen católicos. Hai inda ua pequeinha quemunidadejudaica an Goa.

Las maiores cidades de l stado sonBasco de la Gama (Goa),Margon,Pangin,Mormugon iMapusa.

Personalidades nacidas an Goa

[eiditar |eiditar código-fuonte]

Curjidades

[eiditar |eiditar código-fuonte]
  • Goa ye cunsidrado l brício de l "psychodelic progressibe trance". Nadécada de 1980 l dj Raja Ran staba nua besita la Goa i acabou por ir a ua festibidade na region, surprendendo-se cun las músicas tocadas i cula mistura de culturas dessa fiesta. Anspirado nesses eilemientos, criou l "psy trance".

Ber tamien

[eiditar |eiditar código-fuonte]

Modelo:Portal-Goa

Sacado an "https://mwl.wikipedia.org/w/index.php?title=Goa&oldid=99041"
Catadorie:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp