| D. Deniç I Monarca de Pertual | |
 D. Deniç, rei de Pertual | |
| Orde: | 6.º Monarca de Pertual |
|---|---|
| Cognome(s): | l Lhabrador |
| Ampeço de l Reinado: | 16 de Febreiro de1279 |
| Fin de l Reinado: | 7 de Febreiro de1325 |
| Aclamaçon: | 1279 |
| Predecessor(la): | D. Fonso III |
| Sucessor(la): | D. Fonso IV |
| Pai: | D. Fonso III |
| Mai: | D. Beatriç de Castielha |
| Data de Nacimiento: | 9 de Outubre de1261 |
| Lhocal de Nacimiento: | Santaren |
| Data de Muorte: | 7 de Janeiro de1325 |
| Lhocal de Muorte: | Lisboua |
| Lhocal de Antierro: | Mosteiro de San Deniç i San Bernardo,Oudibelas |
| Cunsurte(s): | Reina Santa Sabel, Anfanta deAragon |
| Príncepe Hardeiro: | Anfante D.Fonso (filho) |
| Dinastie: | Borgonha (Afonsina) |
D. Deniç, anpertuésD. Dinis (Lisboua [?],9 de Outubre1261 —Santaren.7 de Janeiro de1325) fui l sestorei de Pertual. Filho de D.Fonso III i de laanfantaBeatriç de Castielha, nieto deFonso X deCastielha, fui aclamado an Lhisboua an1279.
Fui cognominadoL Lhabrador, pul ampulso que dou ne l reinoàqueilha atebidade, tamien ye coincido cumoL Rei-Agricultor, ó indaL Rei-Poeta óL Rei-Trobador, pulasCantigas de Amigo' ' i deAmor' ' que cumpuso, i pul zambolbimiento de lapoesie trobadoresca la que se assistiu ne l sou reinado. Fui l purmeiro rei pertués a assinar ls sous decumientos cul nome cumpleto. Cuida-se que tenga sido l purmeiro rei pertués nó analfabeto.[1]
Cumo hardeiro de la corona, D. Deniç zde cedo fui ambolbido ne ls aspetos de gobernaçon pul sou pai. A la data de la sue chubida al trono, l paíç ancontraba-se an cunflito culaEigreija Católica. D. Deniç percurou normalizar la situaçon assinando un tratado culpapa Nicolau III, adonde juraba proteger ls antrisses de Roma an Pertual. Salbou laOrde de l Templários an Pertual atrabeç de la criaçon de laOrde de Cristo, que le hardou ls benes ne l reino pertués depuis de la sue stinçon i apoiou ls cabalheiros de laOrde de Santiago al apartáren-se de l sou mestre castelhano.
D. Deniç fui eissencialmente un rei admenistrador i nun guerreiro: ambolbendo-se an guerra cunCastielha an1295, desistiu deilha an troca de las bilas deSerpa iMoura. PulTratado de Alcanises (1297) firmou la Paç cun Castielha, definindo-se nesse tratado las frunteiras atuales antre ls dous países eibéricos. Por este tratado prebia-se tamien ua paç de 40 anhos, amisade i defesa mútuas.
La sue prioridade gobernatiba fui eissencialmente la Ourganizaçon de l reino: cuntinando la bertente lhegisladora de sou pai D. Fonso III, la profusa açon lhegislatiba stá cuntida, hoije, ne lLhibro de la Lheis i Posturas i nasOurdenaçones Afonsinas. Nun son "códigos" lhegislatibos tal cumo ls antendemos hoije, mas si cumpilaçones de lheis i de l dreito cunsuetudinário munecipal, alteradas i reformuladas pula Corona.
Cun eifeito, la ancidéncia de questones de caráter processual cun eigual peso al caráter de dreito positibo de las sues lheis, denuncia la crecente preocupaçon de l rei an anquadrar l dreito questumeiro ne l ámbito de la Corona, i an afetabar l sou poder ne l terreno. Las determinaçones subre la atuaçon de albazis (oufeciales cuncelhios), juízes,percuratores iadbocati demunstran esto, yá que un poder solo nominal subre todos ls habitantes de l Reino, cumo era típico naEidade Média, nun se cumpatibliza cun este sfuorço an smiuçar ls trámites jurídicos, ó an moralizar l eisercício de la justícia. La criaçon de corregedores amostra bien l ampeço de l porcesso de territorializaçon de la jurisdiçon de la Corona, strabasando ls domínio régios, a par de la crecente amportança de la capitalidade deLisboua.
L reinado de D. Deniç acentuou la predileçon por Lisboua cumo sítio de permanéncia de lacorte régia. Nun eisiste uacapital, mas la lhocalizaçon de Lisboua, l sou zambolbimiento ourbano, eiconómico i mercantil ban fazendo de la cidade l lhocal más biable para se afirmar cumo centro admenistratibo por eiceléncia.
La articulaçon antre l norte i l sul de l paíç - este sul que se torna albo de la maior atençon i permanéncia de l reis - fázen de Lisboua centro giratório para tornar Pertual biable. Antre l norte, adonde lamalha senhorial ye más densa i apertada, i l sul, adonde l spácio basto cunquistado alsmouros amplanta subretodo ls domínios régios i lasordes melitares, assi cumo bastos spácios deres nullius i tornaPertual un reino adonde dues rialidades defrentes se cumpleméntan.
Preacupado cun las anfra-struturas de l paíç (ber çcusson), D. Deniç ourdenou la sploraçon de minas decobre,prata,stanho ifierro. Fomentou las trocas culutros reinos, assinou l purmeiro tratado comercial cul rei deAnglaterra an1308 i criou l almirantado, atribuído cumo prebilégio al genobésManuel Pessanha, i fundando las bases para ua berdadeiramarina pertuesa al serbício de la Corona.
D. Deniç reçtribuiu tierras, promobiu la agricultura i fondou bárias quemunidades rurales, assi cumo mercados i feiras, criando las chamadas feiras francas al dar a bárias poboaçones bários prebilégios i eisençones. Un de ls sous maiores lhegados fui la orde de plantar lPinhal de Lheirie, que inda se manten, de forma a porteger las tierras agrícolas de l abanço de las arenas costeiras.
La cultura fui un de ls sous antresses pessonales. D. Deniç nun solo apreciaba lhiteratura, cumo fui el própio un poeta notable i un de ls maiores i más fecundostrobadores de l sou tiempo. Als nuossos dies chegórun 137 cantigas de la sue outorie, çtribuídas por todos ls géneros (73cantigas de amor' ', 51cantigas de Amigo' ' i 10cantigas de scárnio i maldezir' '), bien cumo la música oureginal de 7 dessas cantigas (çcubiertas al calhas an 1990 pul Prof. Harvey L. Sharrer, ne l Arquibo de laTorre de l Tombo, nun pergamino que serbie de cápia a un lhibro de registros notariales de l seclo XVI, i que quedou coincido cumoPergamino Sharrer).
Durante l sou reinado,Lisboua fui, pus, un de ls centros ouropeus de cultura. LaOunibersidade de Coimbra, la purmeiraounibersidade an Pertual, fui fundada pul sou decretoMagna Charta Priveligiorun. Zde se ansinou eiqui las Artes, lDreito Cebil, lDreito Canónico i laMedecina. Mandou traduzir amportantes obras, tenendo sido la sue Corte un de ls maiores centros lhiterários de laPenínsula Eibérica.
Diç la lhenda dua aldé de l cunceilho deSeia,Lapa de l Denheiros, que D. Deniç terá por alhá passado i, depuis de tener jantado i drumido ne l lhugar, dou-le l sou nome atual.
Ls redadeiros anhos de l sou reinado fúrun marcados por cunflitos anternos. L heirdeiro, feturo D.Fonso IV, cun miedo que l faborecimiento de D. Deniç al sou filho bastardo,D. Fonso Sancheç l apartasse de l trono, eisigiu l poder i cumbatiu l pai. Nesta lhuita tubo anterbençon apaziguadora laRainha Santa Eisabel que,an Albalade se anterpuso antre las hostes einimigas yá puostas an orde de batailha.
D. Deniç morriu anSantaren la7 de Janeiro de1325, i fui sepultado ne lMosteiro de San Deniç, anOudibelas.Ten cumo çcendente tamien lPapa Bento XIII, que fuipapa de1724 la1730.
Modelo:Casa de Ourgonha - Çcendéncia
