Kairouan (/ˌkaɪər(ʊ)ˈwɑːn/), spelluta wkoll bħalaEl Qayrawān jewKairwan (bl-Għarbi: ٱلْقَيْرَوَان, b'ittri Rumani:al-Qayrawān [æl qɑjrɑˈwæːn], bl-Għarbi Tuneżin:Qeirwān [qɪrˈwɛːn]), hija l-belt kapitali tal-Governorat ta' Kairouan fit-Tuneżija uSit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO.[1] Il-belt ġiet stabbilita mill-Umajjad għall-ħabta tas-670, matul il-perjodu tal-Kaliff Mu'awiya (li rrenja fis-661-680); f'dan iż-żmien saret ċentru importanti għall-istudjużiIżlamiċi Sunniti u għat-tagħlim tal-Koran,[2] u b'hekk attiratMusulmani minn diversi partijiet tad-dinja. Il-Moskea ta' Uqba tinsab fil-belt.[3][4]
L-isem (bl-Għarbi: ٱلْقَيْرَوَان,al-Qayrawān) ifisser "grupp militari" jew "karovana", terminu misluf mit-terminuPersjan Nofsanikārawān (bil-Persjan modern: کاروانkârvân), li jfisser "kolonna militari" (kâr "nies/militari" +vân "stazzjonament") jew "karovana". Bil-Berberu, il-belt kienet tissejjaħ تيكيروانTikirwan, li huwa maħsub li kien adattament tal-isem Għarbi. L-isem ġie spellut ukoll bħalaCairoan bl-Ingliż modern bikri.[5]
Kairouan, il-belt kapitali tal-Governorat ta' Kairouan, tinsab fin-Nofsinhar ta'Sousse, 50 kilometru (31 mil) mill-kosta tal-Lvant, 75 kilometru (47 mil) minnMonastir u 184 kilometru (114-il mil) minnTuneż.
L-istabbiliment ta' Kairouan imur lura għall-ħabta tas-670 meta l-ġeneral GħarbiUqba ibn Nafi tal-KaliffMu'awiya għażel sit f'nofs foresta densa, li dak iż-żmien kienet mimlija organiżmi selvaġġi u rettili, bħala sit għall-istazzjonament militari għall-konkwista tal-Punent. Preċedentement, il-belt ta' Kamounia kienet tinsab fis-sit fejn issa hemm Kairouan. Qabel il-konkwista Għarbija kienet ospitat gwarniġjonBiżantin, u kienet tinsab 'il bogħod mill-baħar – għall-kenn mill-attakki kontinwi tal-Berberi li rreżistew l-invażjoni Għarbija b'ruħhom u b'ġisimhom. Ir-reżistenza Berbera kompliet, immexxija l-ewwel minn Kusaila, u t-truppi tagħhom qatlu lil Uqba f'Biskra madwar ħmistax-il sena wara l-istabbiliment tal-istazzjonament militari, u mbagħad minn mara Berbera msejħa Al-Kahina li nqatlet u l-armata tagħha ġarrbet telfa fis-702. Sussegwentement, seħħet konverżjoni tal-massa tal-Berberi għall-Iżlam. Il-Kariġiti jew il-"barranin" Iżlamiċi li ffurmaw setta egalitarja u puritana li għadha preżenti fil-gżira ta'Djerba.
F'Ottubru 741, matul ir-Rewwixta l-Kbira tal-Berberi fil-Magreb, l-armata tal-Ifriqiya, flimkien ma' qawwaSirjana mibgħuta mill-Kaliff, inqerdet mill-Berberi fil-Battalja ta' Bagdoura. Il-gvernaturKulthum ibn Iyad al-Qasi miet fil-battalja, in-neputi tiegħu u s-suċċessurBalj ibn Bishr al-Qushayri ġie midfun mal-bqija tal-armata fi Spanja, u b'hekk l-Ifriqiya kollha ġiet esposta għall-avvanzar tar-ribelli Berberi. Peress li ma kellux iktar qawwiet għad-dispożizzjoni tiegħu, il-Kaliff tal-Umajjad Hisham malajr ħatar lil Handhala ibn Safwan bħala l-gvernatur tal-Ifriqiya, b'awtorità superviżorja fuq il-Magreb kollu (it-Tramuntana tal-Afrika lejn il-Punent tal-Eġittu) u fuq al-Andalus (Spanja), u tah struzzjonijiet biex jiġbor il-qawwiet kollha possibbli biex jiddefendi l-Ifriqiya u jrażżan ir-ribelljoni Berbera. Handhala ħalla l-Eġittu f'idejn Hafs ibn al-Walid ibn Yusuf al-Hadrami, u reħielha lejn il-Punent fi Frar 742, u ġabar qawwiet addizzjonali minn Barqa (Ċirenajka) u minn Tripli (Tripolitania). Huwa wasal f'Kairouan għall-ħabta ta' April 742. Il-qadi tal-Ifriqiya, Abd al-Rahman ibn Oqba al-Ghaffari, kien qed jieħu ħsieb id-difiża ta' Kairouan, u rnexxielu jirreżisti attakk mill-armata tar-ribelli Berberi miġbura min-Nofsinhar tat-Tuneżija mill-mexxej Sufrit Oqasha ibn Ayub al-Fezari. Handhala ibn Safwan wasal f'Kairouan eżatt kif kien maħsub li Oqasha kien se jwettaq attakk ġdid, b'koordinazzjoni ma' armata Berbera kbira oħra ġejja mill-Punent u mmexxija minn Abd al-Wahid ibn Yazid al-Hawwari. L-armati tar-ribelli Berberi kellhom jiltaqgħu quddiem Kairouan, qabel ma jwettqu l-attakk finali tagħhom fuq il-belt. Mingħajr ħela ta' ħin, Handhala bagħat qawwa tal-kavallerija biex irażżan l-avvanzar ta' Abd al-Wahid, u stazzjona l-biċċa l-kbira tal-qawwiet tiegħu fin-Nofsinhar, u rebaħ kontra Oqasha f'battaljamdemmija f'El-Qarn u ħatfu bħala priġunier. Iżda Handhala kien diġà ġarrab bosta telfiet hu stess, u issa kien qed jiffaċċja l-aħbar ħażina tal-armata ġganteska ta' Abd al-Wahid, li jingħad li kellha xi 300,000 ruħ, ċertament l-ikbar armata Berbera ta' kull żmien. Handhala ħaffef lura u jingħad li arma l-popolazzjoni kollha ta' Kairouan sabiex isaħħaħ l-armata tiegħu, qabel ma reġa' mar għall-ġlied. F'dik li x'aktarx kienet l-iżjed battalja mdemmija fil-gwerer Berberi, Handhala ibn Safwan rebaħ kontra l-armata l-kbira tal-Berberi ta' Abd al-Wahid ibn Yazid f'al-Asnam f'Mejju 742 (jew forsi ftit wara), tliet mili biss 'il barra minn Kairouan. Xi 120,000-180,000 Berberu, inkluż Abd al-Wahid, mietu f'dik il-battalja.
Fis-745, il-Berberi Kaġariti ħatfu lil Kairouan, li dak iż-żmien diġà kienet belt żviluppata b'ġonna jħaddru u bis-siġar taż-żebbuġ. It-taqbid għall-poter baqa' għaddej sa ma Ibrahim ibn al-Aghlab reġa' ħataf lil Kairouan fi tmiem is-seklu 8.
Fit-800 il-Kaliff Harun ar-Rashid f'Bagdad ikkonferma lil Ibrahim bħala l-Emir u l-mexxej ereditarju tal-Ifriqiya. Ibrahim ibn al-Aghlab stabbilixxa d-dinastijaAglabida li mexxiet l-Ifriqiya bejn it-800 u d-909. L-Emiri l-ġodda sebħu lil Kairouan u għamluha l-belt kapitali tagħhom. F'qasir żmien saret famuża għall-ġid u għall-prosperità tagħha, u laħqet il-livelli ta' Basra u ta' Kufa, u b'hekk it-Tuneżija gawdiet waħda mill-epoki tad-deheb wara l-glorja ta'Kartaġni.
L-Aglabidi bnew il-moskea l-kbira u fiha stabbilew università li kienet ċentru tal-edukazzjoni kemm tal-ħsieb Iżlamiku kif ukoll tax-xjenzi lajċi. Ir-rwol tagħha jista' jitqabbel ma' dak tal-Università ta'Pariġi fil-Medju Evu. Fis-seklu 9, il-belt saret il-qalba tal-kulturi Għarab u Iżlamiċi u attirat diversi studjużi mid-dinja Iżlamika kollha. F'dak il-perjodu l-Imam Sahnun u Asad ibn al-Furat żviluppaw lil Kairouan bħala tempju tal-għarfien u ċentru mill-aqwa tad-diffużjoni tax-xjenzi Iżlamiċi. L-Aglabidi bnew ukoll palazzi, fortifikazzjonijiet u strutturi fini tal-ilma li għad fadal biss il-vaski tagħhom. Minn Kairouan mibgħuta minnKarlu Manju u l-Imperu Ruman Sagru reġgħu lura b'rapporti mistagħġba ta' palazzi, libreriji u ġonna Aglabidi – u tat-tassazzjoni kbira imposta għall-ħlas tax-xorb alkoħoliku u l-frott imqaddet tagħhom. L-Aglabidi ppaċifikaw il-pajjiż u ħakmu lilSqallija wkoll fit-827.
Fit-893, permezz tal-missjoni ta' Abdullah al Mahdi, il-Berberi Kutama mill-Punent tal-pajjiż bdew il-moviment tal-FatimidiXiiti. Fid-909 seħħet il-waqgħa tal-Aglabidi Sunniti li rrenja fl-Ifriqiya u l-istabbiliment tad-dinastija Fatimida. Matul it-tmexxija tal-Fatimidi, Kairouan ġiet ittraskurata u telfet l-importanza li kellha: il-mexxejja l-ġodda rresjedew l-ewwel f'Raqqada iżda ftit wara ttrasferew il-belt kapitali tagħhom lejn Al Mahdiyah mal-kosta tal-Lvant tat-Tuneżija. Wara li rnexxielhom jestendu t-tmexxija tagħhom fuq il-Magreb ċentrali kollu, żona li kienet tikkonsisti mill-pajjiżi moderni tal-Marokk, l-Alġerija, it-Tuneżija u l-Libja, eventwalment iċċaqilqu lejn il-Lvant lejn il-Kajr, l-Eġittu u għamluha l-belt kapitali tal-Kaliffat kbir tagħhom u ħallew liż-Żiridi bħala l-vassalli tagħhom fl-Ifriqiya. Iż-Żiridi, li ggvernaw mill-ġdid minn Kairouan, mexxew il-pajjiż f'epokaartistika, kummerċjali u agrikoli. L-iskejjel u l-universitajiet iffjorixxew, il-kummerċ barrani tal-manifatturi u tal-biedja lokali tkattar u l-qrati tal-mexxejja Żiridi kienu ċentri raffinati li sebqu dawk tal-kontemporanjiEwropej tagħhom. Meta ż-Żiridi ddikjaraw l-indipendenza tagħhom mill-Kajr u l-konverżjoni għall-Iżlam Sunni fl-1045 bl-alleanza tagħhom lejn il-Bagdad, il-Kaliff tal-Fatimidi Ma'ad al-Mustansir Billah bagħat bħala kastig gruppi ta' tribujiet Għarab (Banu Hilal u Banu Sulaym) biex jinvadu l-Ifriqiya. Dawn l-invażuri ħakmu lil Kairouan miż-Żiridi fl-1057 u qerduha b'tali mod li qatt ma reġgħet kisbet l-importanza li kellha u l-influss tagħhom kien fattur ewlieni fit-tifrix tan-nomadiżmu f'żoni fejn l-agrikoltura qabel kienet dominanti. Xi 1,700 sena ta' progress intermittenti iżda kontinwu xxejjen fi żmien deċennju u bħal fil-biċċa l-kbira tal-pajjiż it-territorju ta' Kairouan ġie abbandunat għal kważi żewġ sekli. Fis-seklu 13, taħt id-dinastija għanja tal-Ħafsidi li rrenjaw fl-Ifriqiya, il-belt bdiet terġa' tfeġġ mill-fdalijiet tagħha. Kien biss taħt id-dinastija tal-Ħusainidi li Kairouan bdiet terġa' ssib postha fil-pajjiż u fid-dinja Iżlamika. Fl-1881, Kairouan ittieħdet mill-Franċiżi, u b'hekk in-nies mhux Musulmani tħallew jaċċessaw il-belt. Il-Franċiżi bnew il-linja ferrovjarja ta' Decauville bejn Sousse u Kairouan, li operat mill-1882 sal-1996, qabel ma ġiet ikkonvertita b'gejġ minn 600 millimetru għal 1,000 millimetru.
Kairouan ġiet iddeżinjata bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-1988.[1]
Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' ħames kriterji tal-għażla tal-UNESCO: il-kriterju (i) "Rappreżentazzjoni ta' kapulavur frott il-kreattività tal-bniedem"; il-kriterju (ii) "Wirja ta' skambju importanti ta' valuri umani, tul perjodu ta' żmien jew fi ħdan żona kulturali fid-dinja, dwar l-iżviluppi fl-arkitettura jew it-teknoloġija, l-arti monumentali, l-ippjanar tal-bliet jew id-disinn tal-pajsaġġ"; il-kriterju (iii) "Xhieda unika jew minn tal-inqas eċċezzjonali ta' tradizzjoni kulturali jew ta' ċivilizzazzjoni li għadha ħajja jew li għebet"; il-kriterju (v) "Eżempju straordinarju ta' insedjament uman tradizzjonali, ta' użu tal-art jew ta' użu tal-baħar, li jirrappreżenta kultura (jew kulturi), jew interazzjoni umana mal-ambjent, speċjalment meta jkun sar vulnerabbli minħabba l-impatt ta' bidla irreversibbli"; u l-kriterju (vi) "Assoċjazzjoni diretta jew tanġibbli ma' avvenimenti jew ma' tradizzjonijiet ħajjin, ma' ideat jew ma' twemmin, jew ma' xogħlijiet artistiċi jew letterarji ta' valur universali straordinarju".[1]
Bejn is-sekli 9 u 11W.K., Kairouan kienet tintuża bħala wieħed miċ-ċentri l-kbar taċ-ċivilizzazzjoni Iżlamika u kisbet reputazzjoni bħala ċentru tal-istudji fil-Magreb kollu. Matul dan il-perjodu, il-Moskea l-Kbira ta' Kairouan saret kemm post tat-talb kif ukoll ċentru tat-tagħlim tax-xjenzi Iżlamiċi taħt it-twemmin Maliki. Tradizzjonireliġjuża unika pprattikata f'Kairouan kienet l-użu tal-liġi Iżlamika għall-infurzar tal-monogamija billi kienet tiġi stipulata fil-kuntratt taż-żwieġ. Skont it-tradizzjoni lokali, seba' pellegrinaġġi lejn il-Moskea l-Kbira ta' Kairouan jiswew daqs pellegrinaġġ lejn il-Mekka. Skont uħud fil-fatt Kairouan hija r-raba' l-iktar belt qaddisa fl-Iżlam wara Mekka,Medina uĠerusalemm. Sal-2004 il-belt kien fiha 89 moskea. Fil-belt isiru festi Sufisti biex ifakkru l-qaddisin.
Triq Bab Chouhada fl-1899.
Qabel il-wasla tal-Franċiżi fl-1881, in-nies mhux Musulmani ma setgħux jgħixu f'Kairouan. KomunitàKristjana kienet teżisti hemmhekk fil-bidu tas-seklu 11 flimkien mal-Lhud li kienu fost l-insedjaturi oriġinali ta' Kairouan. L-era tad-deheb tal-komunità Lhudija bdiet fl-aħħar tas-seklu 8 u damet sal-bidu tas-seklu 11. Matul dan iż-żmien kellha rwol importanti fl-istorja Lhudija, peress li kienet ċentru dinji tal-istudji Talmudiċi u Ħalakiċi għal mill-inqas tliet ġenerazzjonijiet. Il-ħakma ta' Kairouan fl-1057 mill-Banu Hilal wasslet għad-deklin tal-komunità Medjevali u l-Lhud reġgħu lura biss wara li t-Tuneżija ġiet stabbilita bħala protettorat Franċiż fl-1881. Sas-snin 60 tas-seklu 20, il-komunità kienet għebet, u kull ma fadal hu ċ-ċimiterju dilapidat tagħhom.
L-attrazzjoni prinċipali tal-belt hija l-Moskea l-Kbira ta' Sidi-Uqba (magħrufa wkoll bħala l-Moskea l-Kbira ta' Kairouan) li hija wieħed mill-ikbar monumenti Iżlamiċi u l-iżjed impressjonanti fit-Tramuntana tal-Afrika. Oriġinarjament inbniet meta Kairouan ġiet stabbilita fis-670 W.K. Attwalment il-moskea tokkupa erja ta' iktar minn 9,000 metru kwadru (97,000 pied kwadru) u hija waħda mill-eqdem postijiet ta' qima fid-dinja Iżlamika. Il-moskea saret ċentru tal-edukazzjoni kemm tal-ħsieb Iżlamiku kif ukoll tax-xjenzi lajċi u b'hekk għenet il-belt tiżviluppa u tikber.
Il-Moskea tat-Tliet Daħliet ġiet stabbilita fit-866. Il-faċċata tagħha hija eżempju notevoli tal-arkitettura Iżlamika. Għandha tliet daħliet bl-arkati mżejna bi tliet kitbiet bil-kalligrafija Kufika, kif ukoll b'riljievi ġeometriċi u bil-fjuri, u freġju mnaqqax fuq nett; l-ewwel kitba tinkludi l-versi 70-71 tas-sura 33 tal-Koran. Il-minaret żgħir żdied matul ix-xogħol ta' restawr li sar taħt id-dinastija Ħafsida. Is-sala tat-talb għandha navata u żewġ korsiji, maqsuma b'kolonni jirfdu l-ħnejjiet, b'mod parallel mal-ħajt tal-qibla.
Il-Mawżolew ta' Sidi Sahib, magħruf ġeneralment bħala l-Moskea tal-Barbier, effettivament huwazaouia li jinsab fi ħdan il-ħitan tal-belt. Inbena mill-Muradid Hammuda Pasha Bey (il-mawżolew, il-koppla u l-bitħa interna) u l-Murad II Bey (il-minaret u l-madrasa). Fil-qagħda attwali tiegħu, il-monument imur lura għas-seklu 17.
Il-moskea hija post tal-qima għal Abu Zama' al-Balaui, sieħeb tal-profetaMuħammed, li skont leġġenda, kien warrab għalih tliet xagħriet mid-daqna ta' Muħammed, u għalhekk is-sit ingħata dan il-laqam. Il-post tas-sepulkru jiġi aċċessat minn bitħa qisha kjostru mżejna b'ċeramika u bi stukko lussużi.
Il-vaski Aglabidi huma monument storiku Tuneżin u jinsabu f'Kairouan. Imorru lura għas-seklu 9 u jinsabu barra mill-ħitan tal-medina ta' Kairouan. Jitqiesu bħala l-iżjed sistemi idrawliċi importanti fl-istorja tad-dinja Musulmana. L-istruttura tkopri erja ta' 11,000 metru kwadru u tikkonsisti minn vaska żgħira fejn joqgħod l-ilma, vaska kbir għall-ħżin tal-ilma u żewġ tankijiet oħra, li b'kollox għandhom kapaċità ta' ħżin totali ta' 68,800 metru kubu.
Ir-reġjun ta' Kairouan attwalment fih 167 kumpanija industrijali li joffru iktar minn 10,000 impjieg, li minnhom 33 huma esportaturi. L-attivitajiet industrijali tar-reġjun huma pjuttost diversifikati, għalkemm is-settur industrijali tal-oġġetti agroalimentari huwa prominenti b'91 unità.
Il-Governorat ta' Kairouan huwa magħruf l-iktar għall-produzzjoni tal-ħxejjex (bżar, tadam) u tal-frott (berquq, lewż u żebbuġ). Huwa l-produttur nazzjonali ewlieni tal-bżar jaħraq bi kważi 90,000 tunnellata fl-2019, kif ukoll tal-berquq b'iktar minn 15,000 tunnellata.
Kairouan hija waħda mill-erba' siti li jżuruhom l-iktar nies fit-Tuneżija, flimkien mas-siti storiċi ta'Kartaġni,El Jem u Le Bardo. Essenzjalment, jekk mhux esklużivament, l-attività turistika tiffoka l-iktar fuq is-siti u l-monumenti tal-belt ta' Kairouan.
Kairouan intużat biex inġibed il-film tal-1981Raiders of the Lost Ark, taparsi l-Kajr. Peress li l-film kien ambjentat fl-1936, l-antenni tat-televiżjoni fil-belt kollha tneħħew għall-ġbid kollu tal-film.
.png)
.jpg)
.jpg)
