Ketua Pendakwaraya lwn. Sheikh Hasina dll.[1] adalah kes di hadapan Tribunal Jenayah Antarabangsa, Bangladesh (ICT) yang menuduh bekas Perdana MenteriSheikh Hasina, bekas Menteri Dalam NegeriAsaduzzaman Khan Kamal, dan bekas Ketua PolisChowdhury Abdullah Al-Mamun atasjenayah terhadap kemanusiaan berkaitan penindasan ganas terhadap tunjuk perasaan mahasiswa semasaprotes Julai dan Ogos 2024.[2][3] Hasina dan Kamal, yang dibicarakan tanpa kehadiran, telah disabitkan dan dijatuhi hukuman mati pada 17 November 2025. Mamun, yang berada dalam tahanan polis sejak September 2024, turut didapati bersalah tetapi menerima hukuman penjara lima tahun selepas memberi kerjasama kepada penyiasat dan bertindak sebagai saksi negara.[4]
Pendakwaan diketuai olehMohammad Tajul Islam, dengan peguam yang dilantik oleh negara Amir Hossain mewakili defendan yang diadili secara tidak hadir; prosiding dikendalikan oleh panel tiga hakim tribunal. Pertuduhan itu berpunca daripada tindak balas negara terhadap protes 2024, yang, menurut pemerhati antarabangsa dan organisasi hak asasi manusia, digambarkan sebagai antara penindasan awam paling berdarah di Bangladesh sejak kemerdekaan.[5][6][7][8]
.jpg)
Pada pertengahan 2024, demonstrasi besar-besaran yang diketuai oleh mahasiswa universiti menuntut penghapusan sistem kuota yang dianggap bersifat diskriminasi dalam perkhidmatan awam telah berlaku di seluruhBangladesh.[9] Perhimpunan diperhebatkan diDhaka dan bandar-bandar besar lain, dan pada akhir Julai pasukan keselamatan negara melancarkan tindakan keras yang dikaitkan dengan arahan daripada Sheikh Hasina.[10] Menurut penyiasat PBB, sehingga 1,400 orang awam telah terbunuh semasa tindakan keras itu, suatu tindakan yang didakwa oleh tribunal sebagai dirancang dan diketuai oleh Sheikh Hasina sebagai "otor intelektual."[11][12]
Pada 5 Ogos 2024, Sheikh Hasina digulingkan dan melarikan diri ke India, sekali gus memulakan persiapan perbicaraan rasmi.[13] Kerajaan interim yang diketuai oleh Muhammad Yunus dibentuk pada 8 Ogos 2024.[14] Pada 14 Oktober 2024, kerajaan interim menyusun semula Tribunal Jenayah Antarabangsa–1 dan melantik dua hakim daripada Bahagian Mahkamah Tinggi, iaitu Hakim Tambahan Golam Mortuza Mozumder sebagai pengerusi dan Hakim Md. Shofiul Alam Mahmood sebagai anggota, bersama hakim daerah bersara Mohitul Haque Enam Chowdhury.[15][16]
Tribunal telah mengeluarkan waran tangkap pada awal 2025 yang menyasarkan Sheikh Hasina dan pegawai kanan lain atas pertuduhan jenayah terhadap kemanusiaan.[17] Pada 1 Jun 2025, pihak pendakwa secara rasmi mengemukakan pertuduhan terhadap Sheikh Hasina dengan menamakan beliau sebagai tertuduh utama di tribunal.[18]
Perbicaraan secara rasmi bermula pada 1 Jun 2025 dengan Tribunal Jenayah Antarabangsa menerima bingkai pendakwaan bahawa kes ini merupakan soal "keganasan terancang dan sistematik" terhadap orang awam yang tidak bersenjata.[19] Perbicaraan menandakan kali pertama seorang bekas perdana menteri Bangladesh dibawa ke hadapan tribunal atas pertuduhanjenayah terhadap kemanusiaan. Prosiding disiarkan di seluruh negara, suatu kali pertama dalam sejarah perundangan negara itu.[20] Pendakwa mendakwa bahawa kerajaan Hasina menggerakkan unit polis dan tentera konvensional, serta menggunakan dron, helikopter, dan senjata pembakar terhadap penunjuk perasaan.[21]
Tribunal memutuskan bahawa perbicaraan akan diteruskan tanpa kehadiranSheikh Hasina danAsaduzzaman Khan Kamal, di mana kedua-duanya enggan pulang ke Bangladesh walaupun sudah diserahkan saman dan notis awam.[22] Pada 19 Jun 2025, tribunal melantik AY Moshiuzzaman, seorang ahli perundangan kanan Mahkamah Persekutuan Bangladesh, sebagaiamicus curiae dalam kes tersebut.[23] Bekas Ketua Polis Negara Bangladesh,Chowdhury Abdullah Al-Mamun, yang ditangkap pada Mei 2025, mengaku bersalah dan bersetuju untuk memberikan keterangan sebagai saksi negara.[24]
Pada 10 Julai 2025, ICT secara rasmi mendakwa Sheikh Hasina atas lima tuduhan kesalahan terhadap kemanusiaan.[25] Pertuduhan termasuk merancang pembunuhan beramai-ramai penunjuk perasaan diDhaka, penggunaan helikopter dan dron untuk menembak orang awam, pembunuhan aktivis pelajarAbu Sayed, pembakaran mayat diAshulia untuk memusnahkan bukti dan pembunuhan terancang diChankharpul.[26] Pendakwaan mengemukakan rakaman pengawasan, log dron, rekod hospital, dan komunikasi kerajaan yang bocor sebagai bukti awal.[27] Tribunal menyimpulkan bahawa bukti menyokong penemuan bahawa serangan itu dirancang oleh negara terhadap populasi awam dengan niat untuk menakutkan, menekan pembangkang, dan menghalang mobilisasi demokratik.[28] Seramai 203 individu, bersama Sheikh Hasina dan beberapa bekas pegawai kerajaan serta polis, telah didakwa oleh Tribunal, dengan 73 orang kini berada dalam tahanan.[29]
Selain daripada kes utama, Sheikh Hasina juga disabitkan atas penghinaan mahkamah pada 2 Julai 2025 susulan pendedahan rakaman audio yang didakwa memperdengarkan beliau menyatakan beliau mempunyai "lesen untuk membunuh" kerana telah berhadapan dengan 227 kes undang-undang sebelum ini.[30]
Tribunal mendapati kenyataan itu sebagai serangan langsung terhadap integriti mahkamah dan menjatuhkan hukuman enam bulan penjara secara tidak hadir. ICT menegaskan bahawa sabitan penghinaan itu adalah secara prosedur berasingan daripada tuduhan jenayah perang.[31]
Selepas pertuduhan pada 10 Julai, tribunal menjadualkan ucapan pembukaan pada 3 Ogos 2025, dengan keterangan saksi dijangka bermula pada hari berikutnya.[32] Pihak pendakwaan menyatakan ia akan memanggil kira-kira 84 saksi, termasuk petugas perubatan, wartawan, mangsa yang terselamat, dan bekas pegawai keselamatan.[33] Mahkamah melantik peguam bela awam untuk mewakili defendan yang tidak hadir menurut peraturan tribunal.[34]
Pada 3 Ogos 2025, pihak pendakwaan membentangkan kenyataan pembukaan di hadapan panel tiga hakim yang dipengerusikan oleh HakimGolam Mortuza Mozumder.[35] Kenyataan itu menggariskan lima pertuduhan dan merujuk 11 insiden ikonik yang didakwa sebagai jenayah, termasuk pembunuhan di luar proses undang-undang, kehilangan paksa, penyeksaan, dan menghalang proses keadilan.[36]
Pada 4 Ogos 2025, tribunal mendengar keterangan saksi pertama daripada Khokon Chandra Barmon, seorang mangsa protes yang ditembak di muka dalam peristiwa penumpasan di Jatrabari.[37] Beliau menamakan pegawai kanan sebagai bertanggungjawab, termasuk Sheikh Hasina, dan menuntut hukuman maksimum.[38] Saksi lain, Abdullah Al Imran, memberi keterangan bahawa beliau mendengar Hasina mengarahkan pihak hospital "tidak dibenarkan dibebaskan, tidak dibenarkan dirawat" bagi penunjuk perasaan yang cedera. Mangsa itu didakwa ditolak rawatan di Institut Trauma dan Pemulihan Ortopedik Kebangsaan.[39]
Prosiding disiarkan secara langsung ditelevisyen negeri.[37] DefendanChowdhury Abdullah Al Mamun, yang berada dalam tahanan dan telah mengaku bersalah, hadir di mahkamah dan diwakili oleh peguam.[40] DefendanSheikh Hasina danAsaduzzaman Khan Kamal dibicarakan secara ketidakhadiran dan diwakili oleh peguam yang dilantik oleh negara, Amir Hossain.[34]
Pada 17 November 2025, ICT mendapati Sheikh Hasina bersalah terhadap tiga daripada lima pertuduhan[41] iaitu menghalang keadilan, mengarahkan pembunuhan dan gagal mengambil langkah untuk menghentikan pembunuhan kekal hukuman.[42] Bacaan keputusan oleh Hakim Golam Mortuza Mozumder[43] menyatakan:[44]
Tertuduh perdana menteri Sheikh Hasina melakukan kesalahan terhadap kemanusiaan melalui arahan penghasutan beliau dan juga kegagalan mengambil langkah pencegahan dan hukuman di bawah pertuduhan 1. Tertuduh Sheikh Hasina melakukan satu pertuduhan kesalahan terhadap kemanusiaan melalui arahan beliau untuk menggunakan dron, helikopter dan senjata maut di bawah pertuduhan nombor 2.
Sheikh Hasina dan Kamal dijatuhi hukuman mati. Walaupun Mamun didapati bersalah, beliau terlepas hukuman mati kerana bertindak sebagai saksi negara[45] dan dijatuhi hukuman penjara lima tahun.[42][46] Beliau turut memohon maaf kepada mahkamah dan negara.[47] Sabitan Sheikh Hasina berpunca daripada dakwaan bahawa beliau telah mengarahkan penggunaan dron, helikopter dan senjata maut, serta melalui "arahan beliau" telah menyebabkan pembunuhan 12 penunjuk perasaan di kawasan Chankarpul di Dhaka dan Ashulia di Savar. Beliau turut dijatuhi hukuman penjara sehingga hukuman mati dilaksanakan atas tiga pertuduhan yang lain. Mahkamah juga memerintahkan pampasan kepada keluarga mangsa.[44]
Ahli keluarga mangsa di mahkamah bersorak selepas keputusan dibacakan.[41] Sebelum keputusan, polis mengeluarkan arahan menembak di tempat sebagai persediaan.[48] Pasukan tentera dan polis kemudian menggunakan rotan dan bom bunyi terhadap para pelajar dari Kolej Dhaka berhampiran Dhanmondi 32,[49] yang berkumpul dengan jengkaut untukmerobohkan saki baki rumah bapa Hasina, Bangabandhu.[50] Perwakilan di luar Tribunal Jenayah menganjurkan protes simbolik dengan menyiarkan notis "hilang" palsu bagi Hasina dan keluarganya, meniru pengumuman awam bagi orang hilang.[51] Para pelajar di Universiti Dhaka berkumpul diTSC untuk menonton keputusan pada layar besar yang disediakan oleh Kesatuan Pelajar Pusat Universiti Dhaka (DUCSU), dengan ramai di antara mereka meraikan dan mengagihkan manisan.[52]
Peguam negara Bangladesh Mohammed Asaduzzaman menyifatkan keputusan itu sebagai "satu mercu tanda untuk keadilan dan kedaulatan undang-undang di Bangladesh".[53] Pemimpin Parti Kebangsaan Bangladesh (BNP) Salahuddin Ahmed berkata dari DU keputusan itu "kurang daripada keseriusan jenayah" dan bahawa "penghakiman membuktikan bahawa tidak kira sesaiz mana seorang fasis atau autokrat, suatu hari nanti mereka akan dipertanggungjawabkan", menyatakan harapan bahawa kes-kes berkaitan akan menghasilkan keputusan serupa.[44] Anak Sheikh Hasina dan bekas penasihat, Sajeeb Wazed Joy, meramalkan bahawa ibunya akan dijatuhi hukuman mati tetapi beliau akan selamat kerana India memberikan perlindungan.[54] Beliau turut mengugut untuk menghalang pilihan raya umum 2026 sekiranya parti mereka terus diharamkan.[55]
Para pemerhati antarabangsa, termasuk Pejabat Hak Asasi Manusia Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu, menyatakan sokongan berhati-hati terhadap akauntabiliti kehakiman sambil memberi amaran tentang kebimbangan serius hak asasi serta menggesa ketelusan dan ketidakberpihakan.[56]Amnesty International danHuman Rights Watch menyuarakan kebimbangan mengenai kelajuan proses perbicaraan dan perbicaraan secara tidak hadir, sambil mengiktiraf kepentingan prosiding bagi keluarga mangsa. Kedua-dua organisasi mengekalkan pendirian menentang hukuman mati.[57]
India, melalui Kementerian Hal Ehwal Luar Negeri, mengeluarkan kenyataan beberapa jam selepas keputusan itu yang menyatakan bahawa mereka menyedari keputusan tersebut dan bahawa "sebagai jiran, India kekal komited kepada kepentingan terbaik rakyat Bangladesh." Mereka menambah: "Kami akan sentiasa berinteraksi secara konstruktif dengan semua pihak berkepentingan."[58]
Saluran berita pro-kerajaan India sepertiRepublic Bangla,News 18,Swadesh News danAsia Net News menyiarkan atau menggunakan imej pegun dari video yang menunjukkan satu perarakan obor besar, yang mereka dakwa sebagai demonstrasi program "shutdown" (penutupan menyeluruh) pasca keputusanLiga Awami Bangladesh. Namun, semakan fakta olehProthom Alo mendapati bahawa perarakan tersebut dianjurkan oleh salah satu puak BNP beberapa hari sebelum hari perbicaraan dan ia berkaitan masalah pencalonan pilihan raya tempatan.[59]
Susulan keputusan, Kementerian Luar Negeri Bangladesh menggesa India untuk mengekstradisi Sheikh Hasina. Kenyataan kementerian berbunyi:
"Memberi perlindungan kepada individu-individu ini, yang telah disabitkan atas kesalahan terhadap kemanusiaan, oleh mana-mana negara lain akan merupakan tindakan yang amat tidak mesra dan pengabaian terhadap keadilan."[60]
Bagaimanapun, menurutAl Jazeera, adalah tidak mungkin India akan menyerahkan beliau kerana hubungan rapat antara India dengan parti beliau serta hubungan yang tegang dengan kerajaan interim Bangladesh.[61] Sanjay Bharadwaj, seorang profesor di Universiti Jawaharlal Nehru, menyatakan bahawa kerajaan Yunus dilihat sebagai “kuasa anti-India” oleh kerajaan India, dan pemulangan Sheikh Hasina akan dianggap sebagai satu bentuk “pengiktirafan” terhadap mereka.[61]
Pada 24 November 2025, Menteri Hal Ehwal Luar kerajaan interim, Touhid Hossain, mengesahkan bahawa Bangladesh telah menghantar satu lagi surat rasmi kepada India bagi menuntut ekstradisi Sheikh Hasina, yang menurut laporan media merupakan permintaan ketiga sejak beliau melarikan diri ke India pada 2024.[62]