Pelbagai jenis bungaBunga rayaBungaRudbeckia hirta dan kupu-kupuVanessa cardui
Bunga (Jawi: بوڠا ; kata ganda:bunga-bungaanبوڠا-بوڠاءن) ataukembang (Jawi: کمبڠ) ialah strukturpembiakan untuktumbuh-tumbuhan dalamdivisiAngiosperma. Bunga mengandungi organ-organ yang menghasilkanbiji-biji benih tumbuhan yang baharu melalui pembiakan. Untuk tumbuhan-tumbuhan yang bertaraf lebih tinggi, biji-biji merupakan keturunan yang berikut, dan bertindak sebagai cara yang utama untuk penyebaran individu-individu sesuatu spesies secara luas. Selepaspersenyawaan, sebahagian daripada bunga itu akan berkembang menjadibuah yang mengandungi biji-biji ini.
Selain fungsi praktikal pembiakan, bunga lazimnya cantik. Manusia telah lama mengagumi bunga dan menggunakannya bagi mengindahkan sekitaran mereka, dan juga sebagai objek cinta, upacara, agama, perubatan dan malah sumber makanan.
Organ-organ yang berlainan dalam tumbuhan berbunga menghasilkan dua jenisspora pembiakan, iaitudebunga (spora jantan) danovul (spora betina). Bagaimanapun, kedua-dua jenis spora ini berada bersama-sama dalam strobilus (iaitu sekumpulan sporofil yang kelihatan seakan-akan kon) bisporangiat (terdiri daripada mikrosporofil dan megasporofil) yang merupakan bunga yang tipikal.
Bunga dianggap sebagai jenisdaun yang terubah suai.[4] Buku-buku pada ruas yang pendek menghasilkan struktur-struktur yang dapat diubah suai untuk menjadidaun. Pada dasarnya, sebuah struktur bunga terbentuk pada tunas terubah suai ataupaksi yang mempunyaimeristem apeks yang tidak bertumbuh secara berterusan. Tangkai digelarkanpedikel, dan hujungnya mempunyaitorus ataupudung. Bahagian-bahagian bunga diatur dalam bentuk sepusar di sekeliling torus. Terdapat empat bahagian atau sepusar yang utama (bermula daripada bawah bungga atau buku terendah naik ke atas) seperti berikut:
kaliks –kelopak yang luar; biasanya, ini berwarna hijau, tetapi kelihatan seolah-olah kelopak dalam sebilangan spesies;
korola – semuaranggi; biasanya nipis, lembut dan berwarna-warni untuk menarik serangga supaya dapat membantu prosespendebungan.
androesium (daripadabahasa Yunaniandros oikia: rumah lelaki) – terdiri daripada satu atau dua sepusarstamen, dengan setiap stamen merupakan sebatangfilamen yang mempunyaianter pada hujungnya untuk menghasilkan debunga. Debunga mengandungigamet jantan.
ginesium (daripada bahasa Yunanigynaikos oikia: rumah perempuan) – terdiri daripada satu atau lebihpistil.Karpel ialah organ pembiakan betina yang mengandungiovari serta ovul-ovul yang mengandungi gamet betina. Sebatang pistil mungkin terdiri daripada satu karpel yang tunggal atau sebilangan karpel yang digabungkan bersama-sama untuk menjadikan satu pistil bagi setiap bunga (bunga yang sebegini digelarkanapokarpa).Stigma, iaitu bahagian hujung pistil yang lekit, ialah penerima debunga.Stil, iaitu tangkai yang menyangga stigma, menjadi laluan untuk penumbuhantiub debunga dari butir-butir debunga yang terlekat pada stigma ke ovul, dan membawa bahan-bahan pembiakan.
Walaupun struktur bunga yang dihujahkan diatas dianggap sebagai pelan struktur yang "tipikal", spesies-spesies tumbuhan menunjukkan kepelbagaiaan pengubahsuaian yang luas daripada pelan ini. Pengubahsuaian-pengubahsuaian ini adalah penting dalam evolusi tumbuhan berbunga dan digunakan oleh ahli-ahli botani untuk mengasaskan hubungan antara spesies-spesies tumbuhan. Umpamanya, kedua-dua subkelas tumbuhan berbunga dapat dibezakan melalui bilangan organ bunga dalam setiap sepusar:dikotiledon biasanya mempunyai 4 atau 5 organ (atau angka kandungan 4 atau 5) dalam setiap sepusar, danmonokotiledon mempunyai tiga atau angka kandungan tiga. Sebatang pistil majmuk mungkin mempunyai hanya dua karpel, ataupun langsung tidak mempunyai kaitan dengan generalisasi monokot dan dikot yang dihuraikan di atas.
Dalam kebanyakan spesies, bunga-bunganya mempunyai kedua-dua pistil dan stamen seperti yang diperihalkan di atas. Bunga-bunga ini ditakrif oleh ahli-ahli botani sebagaisempurna,dwiseksual, atauhermafrodit. Bagaimanapun, dalam sebilangan spesies tumbuhan, bunganyatidak sempurna atauuniseks, iaitu mempunyai hanya bahagian jantan (stamen) atau betina (pistil). Dalam kes tersebut di mana sebuah tumbuhan adalah jantan atau betina, spesies itu dianggap sebagaitumbuhan diesisme. Bagaimanapun, jika bunga jantan dan bunga betina bertumbuh dalam tumbuhan yang sama, spesies itu dianggap sebagaitumbuhan monesisme.
Tangkap padat untuk bungaDay lily yang menunjukkan enam stamen bersama-sama dengan stigma dan stil pistil
Sebilangan bunga mempunyai kedua-dua stamen dan pistil yang berupaya untukpenswasenyawaan. Sifat ini meningkatkan kemungkinan untuk menghasilkan biji tetapi mengehadkan kelainan genetik. Kes penswasenyawaan yang keterlaluan terjadi dalam bunga-bunga yang selalu mensenyawakan sendiri, seperti bungadandelion. Sebaliknya, banyak spesies tumbuhan mempunyai jara untuk menghalangkan penswasenyawaan. Bunga jantan dan bunga betina dalam tumbuhan yang sama tidak akan muncul pada masa yang sama, atau debunga daripada pokok yang sama tidak berupaya mempersenyawakan ovul-ovulnya. Jenis bunga-bunga terakhir ini yang mempunyai penyekat kimia untuk debunga sendiri dirujuk sebagai "mandul sendiri" atau "tak serasi sendiri" (sila lihat:Keseksualan tumbuhan).
Perbincangan tambahan tentang pengubahsuaian bunga daripada pelan asas diberikan dalam rencana-rencana bagi setiap bahagian asas bunga. Bagi spesies-spesies yang mempunyai lebih daripada satu bunga pada paksinya, koleksi bunga itu diistilahkan sebagaijambak. Dari segi ini, perhatian mesti diambil untuk mempertimbangkan apakah itu "bunga". Umpamanya dalam istilah botani, sekuntum bungadaisi ataubunga matahari yang tunggal tidak dianggap sebagai sekuntum bunga, tetapi sebaliknya, sebagaikepala bunga — satu jambak terdiri daripada banyak "anak bunga" yang kecil (floret).[5] Anatomi untuk setiap bunga kecil itu mungkin mengambil bentuk yang dihuraikan di atas.
Rumus bunga ialah cara untuk melambangkan struktur bunga melalui huruf, angka dan simbol yang khusus. Biasanya, rumus am digunakan untuk mewakili struktur bunga untuk sesuatufamili tumbuhan, dan bukannya untuk sesuatu spesies yang khusus. Perlambangan yang berikut telah digunakan:
Ca = kaliks (sepusar kelopak; umpamanya Ca5 = 5 kelopak)
Co = korola (sepusar ranggi; umpamanya Co3(x) = bilangan ranggi dalam angka kandungan tiga)
Z = ditambahkan untuk bungazigomorfi (umpamanya CoZ6 = zigomorfi dengan 6 ranggi)
A =androesium (sepusar stamen; umpamanya A∞ = banyak stamen)
G =ginesium (karpel, umpamanya G1 = bermonokarpel)
Fungsi bunga ialah untuk menjadi pengantara bagi penyatuangamet jantan dan gamet betina. Proses ini diistilahkan sebagaipendebungaan. Banyak bunga bergantung kepadaangin untuk menggerakkan debunga antara bunga-bunga spesies yang sama. Ada juga yang bergantung kepadahaiwan, khususnyaserangga untuk berbuat demikian. Tempoh masa yang mana proses ini dapat dilakukan (iaitu bunga telah menjadi matang dan berfungsi) digelarkanantesis.
Banyak bunga dalamalam semula jadi telahberubah untuk menarik haiwan-haiwan untuk menyenyawakannnya. Pergerakan-pergerakan agen pendebungaan memberikan peluang untuk penggabungan semula genetik dalam populasi tumbuhan yang tersebar. Bunga yang didebungakan oleh serangga dinamakanbunga berentomofili (secara harfiah, "cinta akan serangga").
Bunga-bunga biasanya mempunyaikelenjar yang digelarkannektarin pada berbagai-bagai bahagiannya untuk menarik haiwan-haiwan.Burung danlebah merupakan pendebunga yang biasa: kedua-dua haiwan ini mempunyai penglihatan warna dan memilih bunga yang berwarna-warni. Sebilangan bunga mempunyai corak-corak yang dinamakanpanduan madu bunga yang menunjukkan tempat madu bunga kepada pendebunga-pendebunga; corak-corak hanya dapat dilihat oleh kita di bawah cahayaultraungu, tetapi corak-corak itu boleh dinampak oleh lebah-lebah dan sebilangan serangga yang lain.
Bunga-bunga juga menarik pendebunga-pendebunga melalui bau. Banyak bau adalah harum bagi kita, tetapi bukan kesemuanya. Sebilangan tumbuhan, sepertiRafflesia,bunga bangkai danAsimina triloba didebungakan olehlalat dan oleh itu menghasilkan bau busuk seperti daging yang basi. Bagaimanapun, pendebunga-pendebunga tertarik kepada tumbuhan, mungkin disebabkan hendak mencarimadu bunga untuk makan. Penyusunan stamen memastikan bahawa butir-butir debunga dipindahkan kepada tubuh-tubuh pendebunga. Dalam pengumpulan madu bunga daripada banyak bunga dalam spesies yang sama, pendebunga memindahkan butir-butir debunga yang terlekat pada tubuhnya antara semua bunga yang dilawati.
Bunga-bunga untuk spesies yang lain diperdebungakan oleh angin (umpamanyarumput-rumput); oleh sebab bunga-bunga ini tidak perlu menarik pendebunga, bunganya tidak begitu menonjol. Bunga-bunga yang didebungakan oleh angin dirujuk sebagai bunga beranemofi. Sedangkan butir-butir bunga berentomofili cenderung bersifat besar, melekat, serta kaya denganprotein (lagi satu "faedah" untuk pendebunga), butir-butir debunga untuk bunga beranemofili biasanya kecil, amat ringan, dan tidak mempunyai banyak nilaipemakanan kepada serangga walaupun ia masih dikumpulkan semasa kekurangan makanan.Lebah madu danlebah dengung mengumpulkan debungajagung secara aktif, walaupun debunga ini tidak berguna kepada serangga-serangga itu.
Terdapat banyak kekeliruan tentang peranan bunga dalamalahan. Umpamanya, pokokSolidago (bahasa Inggeris:goldenrod) yang bersifat entomofili sering disalahkan untukrinitis alergi, walaupun debunganya bukan debunga bawaan udara. Sebaliknya,alergen untuk penyakit itu biasanya ialah debungaAmbrosia (bahasa Inggeris:ragweed) yang bersifat anemofili dan dapat melayang-layang sehingga beberapa kilometer.
Pada masa yang moden ini, orang-orang telah menanam, membeli, memakai ataupun hanya mendekati bunga-bunga dan pokok-pokok yang sedang berbunga, sebahagiannya kerana bau bunga yang harum. Di seluruh dunia, penjual-penjual bunga menjual bunga untuk pelbagai kejadian dan majlis:
Sebagai korsaj atau bunga hiasan yang dipakai untuk majlis sosial atau untuk percutian
Sebagai bungaperkahwinan untuk majlis perkahwinan dan perhiasan dewan
Sebagai perhiasan untuk menerangi rumah
Sebagai hadiah pengingatan untuk majlis selamat jalan, parti selamat pulang, dan hadiah "rindu akan anda"
Sebagai bungaupacara pengebumian dan penyataan rasa simpati terhadap orang yang sedang berdukacita.
Penjual-penjual bergantung kepada serangkaian penanam komersil dan pengangkut untuk mendukung perdagangan ini. Untuk memperoleh bunga-bunga di luar musim negara sendiri, penjual bunga menghubungi pemborong dan pengimport yang mempunyai perhubungan langsung dengan penanam-penanam di negara lain untuk membekalkan bunga-bunga tersebut.
Banyak bunga mempunyai perlambangan yang penting dalam kebudayaan. Bidang untuk pemberian maksud kepada bunga-bunga dikenali sebagaifloriografi. Sebilangan daripada contoh-contoh yang lebih biasa adalah seperti berikut:
Bunga ros diberikan sebagai simbol untukcinta, kecantikan, dan keghairahan.
Bunga madat/popi ialah lambang untuk menyenangkan hati pada masa terdapat kematian. DiUnited Kingdom,Australia danKanada, bunga popi merah dipakai untuk memperingati askar-askar yang maut dalam peperangan.
Bunga iris/lili digunakan untuk pengebumian sebagai lambang untuk merujuk kepada "menghidupkan semula/hidup". Bunga-bunga ini juga dikaitkan kepada bintang-bintang (matahari) disebabkan kelopaknya yang kilat.
Bunga-bunga dalam seni biasanya melambangkan alat kelamin wanita, seperti yang dapat diperlihatkan dalam karya-karya ahli seni lukis sepertiGeorgia O'Keefe,Imogen Cunningham, danJudy Chicago.
^Blust, Robert; Trussel, Stephen (2010)."*buŋa — flower, blossom".Austronesian Comparative Dictionary. Dicapai pada30 November 2022.
^"bunga".Kamus Dewan (ed. ke-4). Dewan Bahasa dan Pustaka Malaysia. 2017.
^abWilkinson, Richard James (1932)."bunga".A Malay-English dictionary (romanised).I. Mytilini, Yunani: Salavopoulos & Kinderlis. m/s. 166 – melalui TROVE, Perpustakaan Negara Australia.
.jpg)
