အာရှ (အၚ်္ဂလိက် :Asia [ ၅] [ ၆]
ကရေက်ဂၠးတိ မစၟတ်သမ္တီလဝ် အာရှ ဂှ် ဗွဲဓမ္မတာမ္ဂး ဒှ်ကရေက်ဒေသ ဗွဲဗမံက်မ္ဂး ဒးမှာသၟိဒ်ပသိဖိက် (Pacific Ocean)၊ ဗွဲသၠုင်ကျာမ္ဂး ဒးမှာသၟိဒ်အိန္ဒိယ (Indian Ocean) ကေုာံ ဗွဲသၟဝ်ကျာမ္ဂး ဒးမှာသၟိဒ်အာတိက် ( Arctic Ocean)ရ။ ပယျဵုအာရှ ကဵု ဥရဝ်ပ ဂှ် ပါ်ကရေက်လဝ် နကဵုတၞောဝ်ဝင် ကေုာံ အခိုက်အလိုက်ပြဝေဏဳတုဲ မပါ်ကရေက်လဝ် နကဵုပထဝဳ ချိုတ်ချိုတ်ပၠိုတ်ပၠိုတ် ဟွံမဲရ။ အာရှ ကဵု ဥရဝ်ပ ဂှ် မပါ်လဝ် နကဵုယေန်သၞာင်၊ ဂကူ၊ အရေဝ် ရးဗမံက် ကဵု ရးပလိုတ်ရ။ ပယျဵု အပိုင်အခြာ အာရှ ဗွဲမဂၠိုင် မဒုင်လဝ်တဲဂှ် မြံင်သူဇ် (Suez Canal) လပါ်ဗမံက်ဂှ် ဒှ်အာရှ မပါ်လဝ်ကဵု အဖရိက၊ တုဲပၠန် လပါ်ဗၟံက် ကလိုဟ်ၜဳ တူရကဳ (Turkish Straits)၊ ဒဵုဥရလ်တအ် (Ural Mountains) ကေုာံ ၜဳဥရလ်တအ် (Ural River) တုဲပၠန် လပါ်သၠုင်ကျာ ဒဵုခဴခသုသ် (Caucasus Mountains)၊ ၜဳခသပိယေန် (Caspian Sea) ကေုာံ ၜဳဒမြိုင် (Black Sea)တအ်ဂှ် ပါ်လဝ် ပယျဵု ကုဥရဝ်ပ ရ။[ ၇]
ဍုင်ကြုက် ကဵု သာပ်တိုက်အိန္ဒိယ (Indian subcontinent)ဂှ် ဒှ်လဝ် ဒေသပရေင်ပိုန်ဒြပ်ဇၞော်အိုတ် ပ္ဍဲဂၠးတိ နူစ အေဒဳ ၁ စဵုကဵု ၁၈၀၀ ရ။ ဍုင်ကြုက် ဒှ်လဝ် ဍုင်ဒြဟတ်ပရေင်ပိုန်ဂြပ် ဇၞော်အိုတ် ပ္ဍဲရးဗမံက်တုဲ သီုဓလီုလဝ် ပရေင်ပိုန်ဒြပ် ရးဗမံက် ဗွဲမဂၠိုင်ရ။[ ၈] [ ၉] [ ၁၀] [ ၁၁] en:Silk Road )ဂှ် ဒှ်ဂၠံင်ဗၞိက် အဓိက အကြာရးဗမံက် ကဵု ရးပလိုတ် ပ္ဍဲဂၠံင်ဒဵုတုဲ ကလိုဟ်ၜဳ မလက္ကာ (en:Straits of Malacca ) ဂှ် ဒှ်ဂၠံင်ဍာ် အဓိကရ။ တုဲပၠန် အာရှဂှ် ဒှ်ဌာန်တွုပ်သုက် ဘာသာစ္ၜောဲစ္ၜော်ဂၠးတိဇၞော်ဂမၠိုင် မပ္တံကဵု ဘာသာဟိန္ဒူ၊ ဘာသာen:Zoroastrianism ၊ ဘာသာဂျူ၊ ဘာသာဇိန် (Jainism )၊ ဘာသာဗုဒ္ဓ၊ ဘာသာကောန်ဖူ (Confucianism )၊ ဘာသာတဴ (Taoism ) ဘာသာခရေတ်၊ ဘာသာအေဿလာမ်၊ ဘာသာသိခ်တအ်ရ။
အပိုင်အခြာ ကေုာံ ဇမၞော်သမၠဲတိ မကော်စ အာရှဂှ် ဒှ်ကၠုင် နူခေတ်တြေံတမၠာတုဲ ဗီုမပါ်ဂှ် လတူနူ နကဵုရူပပထဝဳဂှ် ဆက်စပ် ကုမနုဿပထဝဳဂၠိုင်ရ။ ပွိုင်တိဍာ်အာရှဂှ် မပိုင်ခြာလဝ် နကဵုဂကောံဂကူမၞိဟ်၊ ယေန်သၞာင်ပြဝေဏဳ၊ ပွဳပွူ၊ ပရေင်ပိုန်ဒြပ်၊ တၞောဝ်ဝင် ကေုာံ သၞောတ်အလဵုအသဳဂမၠိုင်ရ။ စပ်ကဵု ပရေင်ဥတုပၠန်လေဝ် ပြံက်နှဴဒၟံင် နကဵု ဒၞာဲမဂံက် ဒၞာဲမကတဴရ။
ပယျဵု အကြာ အာရှ ကဵု အဖရိကဂှ် ဒှ်ၜဳဗကေတ် (Red Sea)၊ ပ္ၚံက်ၜဳသုဇ် (Gulf of Suez) ကေုာံ မြံင်သုဇ် (Suez Canal)ရ။ ဍုင်အဳဂျေပ်ဂှ် ဒှ်ဍုင် မဆက်အကြာတိုက်ၜါ မုဟ်တကအ်သိနာဲ (Sinai peninsula)ဂှ် နွံ ပ္ဍဲတိုက်အာရှတုဲ သၟေဟ်တအ်ဂှ် လုပ်အာ ပ္ဍဲတိုက်အဖရိက ရ။
Statue representing Asia atPalazzo Ferreria , inValletta ,Malta မာလ်တာ,ဝါလ္လေတ္တာရှိ,ပါလာဇ္ဇို ဖှေရ္ၚေရိယာ၌ရှိသော အာရှကိုယ်စားပြု ရုပ်ထု ပယျဵုအကြာ အာရှ ကဵု ဥရဝ်ပဂှ် ပိုင်ခြာ စၟတ်သမ္တီလဝ် နကဵုဝင် နကဵုတၠပညာကောန်ဍုင်ဥရဝ်ပတအ်ရ။[ ၁၂]
ပယျဵု အကြာ အာရှ ကဵု အဝ်သတေလျာဂှ် ဗွဲမဂၠိုင် ပါ်လဝ် ပ္ဍဲဒၞာဲတကအ်မလေဂမၠိုင် မကော်ဂး Malay Archipelago တအ်ရ။ တကအ်မလုကု (Maluku Islands) ပ္ဍဲအေန်ဒဝ်နဳရှာဂှ် စၟတ်သမ္တီဂး ဒၞာဲပယျဵု အာရှအဂၞဲ၊ နျူ ဂွေနေဲ (New Guinea) တကအ်လပါ်ဗမံက်ဂှ် ဒှ်ဒၞာဲ အဝ်သတေလျရ။ မအရေဝ် အာရှအဂၞဲ ကဵု အဝ်သတေလျာဂှ် စပါ်ကၠုင် နူကဵု ၁၉ ဗွဝ်ကၠံရ။
Ptolemy's Asia ကသပ်လညာတ်မ္ဂး မကော် အာရှ ဂှ် နူတမ်ဝါဒိတေအ် ဒှ်ယၟု မကော် ဂကောံမၞိဟ်ဂကူဂရိတ်[ ၁၃] Pliny .[ ၁၄]
Thomas Roy Reid III စှ်ေစိုတ် မအရေဝ် အာရှ ဝွံ ဒှ်တမ်မအရေဝ်လေတ္တေန် ဟွံသေင်၊ ဒှ်မအရေဝ် အာစူရဳယာန် (Assyrian) အာသူ (asu) မဂွံအဓိပ္ပါယ် ဗမံက်၊ (သွက်မအရေဝ် ဥရဝ်ပ ဂှ် ဨရေပ် ereb မဂွံအဓိပ္ပါယ် ပလိုတ်)[ ၁၃]
↑ (2006)National Geographic Family Reference Atlas of the World . Washington, DC: National Geographic Society (U.S.), 264။ ↑ "World Population prospects – Population division" . United Nations Department of Economic and Social Affairs , Population Division.↑ "Overall total population" – World Population Prospects: The 2019 Revision (xslx). United Nations Department of Economic and Social Affairs , Population Division.↑၄.၀ ၄.၁ နိဿဲ ဗၠေတ် - Invalid<ref> tag; no text was provided for refs namedIMF_Data ↑ The World at Six Billion . UN Population Division. Archived fromthe original on5 March 2016 ။,Table 2 ↑ Population of Asia. 2019 demographics: density, ratios, growth rate, clock, rate of men to women. . Retrieved on2 June 2019 ။↑ (1999)National Geographic Atlas of the World , 7th, Washington, D.C.: National Geographic .ISBN 978-0-7922-7528-2 ။ ↑ Nalapat, M. D.. Ensuring China's 'Peaceful Rise' . Archived fromthe original on10 January 2010 ။ ↑ (2000)Dahlman, Carl J; Aubert, Jean-Eric. China and the Knowledge Economy: Seizing the 21st Century. WBI Development Studies. World Bank Publications. Accessed January 22, 2016 ISBN 978-0-8213-5005-8 ။ 9 November 2017 တင်နိဿဲဏအ် ကလေင်စၟဳစၟတ်တုဲ ။ ↑ The Real Great Leap Forward . The Economist (30 September 2004). Archived fromthe original on27 December 2016 ။↑ [၁] ↑ Neal Lineback (9 July 2013)."Geography in the News: Eurasia's Boundaries" .National Geographic . Archived fromthe original on 8 May 2016. Retrieved9 June 2016 . {{cite magazine }}:Unknown parameter|deadurl= ignored (|url-status= suggested) (help ) ↑၁၃.၀ ၁၃.၁ Reid, T.R. Confucius Lives Next Door: What living in the East teaches us about living in the west နိဿဲ ဗၠေတ် - Invalid<ref> tag; name "reid" defined multiple times with different content ↑ Asia – Origin and meaning of Asia by Online Etymology Dictionary . Archived fromthe original on25 May 2017 ။ Retrieved on9 November 2017 ။
.svg)
