Вандуй Хонхорцог дотор буй вандуй
Таримал вандуй:Pisum sativum
Биологийн ангилал Латин нэр Pisum sativum (L. ) Ижил утгатай нэршил [ 1] Lathyrus oleraceus Lam. Pisum arvense L. Pisum biflorum Raf. Pisum elatius M.Bieb. Pisum humile Boiss. & Noe Pisum vulgare Jundz.
Таримал вандуйны (Латин :Pisum sativum L.) жижигбөмбөлөг хэлбэрийнүр жимсийг Вандуй гэж ихэвчлэн нэрлэдэг. Таримал вандуй ньбуурцагтны овгийн , өвслөг, нэг наст,вандуйны төрлийн нэгэнзүйл ургамал юм. Вандуй нь хонхорцог дотор боловсрох ба ногоон эсвэл шар өнгөтэй байдаг. Ботаникийн хувьд авч үзвэл вандуй нь жимс юм.[ 2]
Вандуй нь бусадбуурцагт ургамлуудтай нэгэн адилризобиа гэж нэрлэгдэхбактеритэй симбиоз харилцаанд ордог. Энэ харилцаа нь түүний үндэсний системд бий болох булцуу (root nodule) дотор явагдана. Ризобиа бактери ньагаарын молекулазотыг (N2 )аммиак (NH3 ) болгон хувиргадаг өвөмөц чадвартай юм.[ 3]
N2 + 8H+ + 8e− → 2NH3 + H2 Үүссэн аммиак ньаммони болон хувирах ба аммони нь азотын ургамалд шингэх хэлбэр юм. Аммиак нь аммони болох хувиргалт нь дараах томъёогоор илэрхийлэгдэнэ:
NH3 + H+ → NH+ 4 Вандуй болон бусад буурцагт ургамлын үндэсний булцуу ньамин хүчлийг бий болгоход ашиглагдах азотын эх үүсвэр юм. Амин хүчлүүд нь уургийн бүрэлдэхүүн хэсэг ба буурцагт ургамал нь ургамлын гаралтай уургийн сайн эх үүсвэр болдог.[ 4]
Вандуй үхэх үед (жишээ нь ургац хураалтын дараа) түүний талбайд үлдсэн хэсгүүдийн (иш, навч г.м.) амин хүчлүүдэд агуулагдах азот хөрс рүү буцаж ялгардаг. Амин хүчлүүдэд агуулагдах азот нь хөрсөнд, бусад ургамалд шингэцтэй нитрат (NO− 3 ) болон хувирч, улмаар дараачийн тарималд бордоо болдог.[ 5] [ 6]
European Association for Grain Legume Research (AEP).Pea .https://web.archive.org/web/20061017214408/http://www.grainlegumes.com/default.asp?id_biblio=52 . Hernández Bermejo, J. E. & León, J., (1992).Neglected crops: 1492 from a different perspective , Food and Agricultural Organization of the United Nations (FAO)Contents Muehlbauer, F. J. and Tullu, A., (1997).Pisum sativum L. Purdue University.Pea Oelke, E. A., Oplinger E. S., et al. (1991).Dry Field Pea . University of Wisconsin.Dry Field Pea Загвар:Cookbook
