| Светораче Светорача | |
 Куќи во селото Светораче | |
  Светораче Местоположба на Светораче во Македонија Светораче на карта
| |
| Координати 41°31′38″N21°4′12″E / 41.52722°N 21.07000°E /41.52722; 21.07000 | |
| Регион |  Југозападен |
| Општина |  Кичево |
| Област | Рабетинкол |
| Население | 9 жит. (поп. 2021)[1] |
| Пошт. бр. | 6258 |
| Повик. бр. | 045 |
| Шифра на КО | 12065 |
| Надм. вис. | 889 м |
| Слава | Свети Кузман и Дамјан |
Светораче на општинската карта  Атарот на Светораче во рамките на општината | |
 Светораче наРизницата | |
Светораче (познато и какоСветорача) — мало село во областаРабетинкол, воОпштина Кичево, во околината на градотКичево.
Селото било познато и какоСветовраче,Световрачи илиСвети Врач.
Се претпоставува дека името на селото дошло од некогашниот раносредновековен манастир „Св. Кузман и Дамјан“ („Св. Врачи“), кој се наоѓал во селото.[2]
Селото се наоѓа во областаРабетинкол, воКичевската Котлина, во источниот дел наОпштина Кичево.[3] Селото е ридско, на надморска височина од 890 метри. Од градотКичево е оддалечено 20 километри.[3]
Куќите на ова мало село се наоѓаат во самата долина наРабетинска Река. Околни села се:Речани,Крушица,Козичино,Дупјани иРабетино.[2] Селото се наоѓа помеѓу планинитеЧелоица иПесјак.
Месностите во атарот на селото ги носат следниве имиња: Лаки, Вељјарен, Веско Гроб, Бучејца, Стари Куќи, Чуки, Зад Црква, Тумба, Вртиште, Зад Ќулевци, Мелои, Солишта, Калуѓерово, Саџана Ливада, Кижево Нивче, Средњак, Турски Рид, Подвалајца, Чаушица, Фанзојца, Турчинов Камен, Влашки Камен, Зла Осојница, Јачмишта, Марковец, Копилоо Камче, Чистина, Столец, Вис, Орманоец, Велче, Ралеи Трла и Умишта.[2]
Селото е поделено на две маала, Горно и Долно, кои се оддалечени околу 300 метри. Долното Маало е поголемо и позначајно.[2]
Светораче е старо село во Кичевската Котлина. Под истото име се споменува во турските пописни дефтери во втората половина на XV век, кога имало 59 словенско-христијански семејства.[2]
На местото на селото некогаш се наоѓа средновековниот манастир „Св. Врачи“, кој ја заземал скоро целата земја во сливот на Рабетинска Река. Манастирот поседувал многу кози, овци, пчелни кошници, обработлива земја, како и шума. Козите биле чувани воКозичино, овците во месноста Шилеговац (денес маало на Козичино), додека пчеларниците се наоѓале во месноста Уљјаник воРечани. Манастирот бил уништен за време на отоманскиот период, но не се знае кога и како. По неговото уништување биле основани помали села, а дел од земјата ја зазеле и кичевските аги.[2]
Денешното село било обновено по уништувањето на манастирот. Прво се населиле три домаќинства во месноста Стари Куќи на левиот брег на реката. Од тие домаќинства потекнуваат денешните родови во Долното Маало (Кижевци, Богдановци и Ѓулевци). Но, ја напуштиле таа положба по поплава од реката. Горното Маало е основано од помлади доселеници.[2]
Во XIX век, Светораче било село воКичевската каза наОтоманското Царство.
Во учебната година 1900/1901 година во селото учителствувал македонскиот револуционерЃорѓи Сугарев.
Во 1903 година селото било запалено од муслиманите во Кичевско, откако еден Арбанас Рамазан одГарани зазел некои ниви во атарот на селото и бил убиен од комита.[2]
Атарот зафаќа простор од 5,3 км2. На него преовладуваат шумите на површина од 364хектари, на обработливото земјиште отпаѓаат 86 хектари, а на пасиштата 68 хектари.[3]
За време на отоманската власт, обработливото земјиште било во посед на селаните, односно немало чифлици.[2]
|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||
Според податоците од 1873 година, селото имало 22 домаќинства со 94 жители христијани (Македонци).[4]
Според податоците наВасил К’нчов („Македонија. Етнографија и статистика“) од1900 година, во селото Светораче имало 225 жители, ситеМакедонци.[5] Според егзархискиот секретарДимитар Мишев („La Macédoine et sa Population Chrétienne“), во 1905 година во Светораче имало 240 жители, под врховенството наБугарската егзархија.[6]
На Етнографската карта наБитолскиот Вилает од 1901 г.Световрач се води како чисто македонско село во Кичевската каза на Битолскиот санџак со 30 куќи.[7]
Според германска карта издадена во 1941 година, а заснована на пописот наКралство Југославија во 1931 година, селото имало 150Македонци.[8]
Селото е мало, во фаза на наполно раселување, населено со македонско население. Тоа, во 1961 година броело 106 жители, а во 1994 година само 10 жители.[3]
Според пописот од 2002 година, во селото Светораче живееле 6 жители, ситеМакедонци.[9]
Според последниот попис од 2021 година, во селото живееле 9 жители, ситеМакедонци.
Во табелата во продолжение е направен преглед на населението во сите пописни години:
| Година | 1900 | 1905 | 1948 | 1953 | 1961 | 1971 | 1981 | 1991 | 1994 | 2002 | 2021 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Население | 225 | 240 | 152 | 145 | 106 | 69 | 43 | 13 | 10 | 6 | 9 |
Во селото Светораче живеат Македонци од православна вероисповед. Селото има и староседелци и доселеници.[2]
Според истражувањата наЈован Трифуноски во 1960-тите години родови во селото се:
Според истражувањата пак наТома Смиљаниќ во периодот од 1921-1926 година родови во селото се:[14]
Селото влегува во рамките наОпштина Кичево, која била проширена по новата територијална поделба на Македонија во 2013 година. Во периодот од 1996-2013 година, селото се наоѓало во некогашнатаОпштина Вранештица.
Во периодот од 1965 до 1996 година, селото се наоѓало во рамките на големата општина Кичево. Селото припаѓало на некогашната општина Кичево во периодот од 1955 до 1965 година.
Во периодот 1952-1955, селото било дел од тогашната Општина Орланци, во која покрај селото Светораче, се наоѓале и селата Дупјани, Козичино, Крушица, Миокази, Орланци, Патец, Рабетино, Речани и Челопеци. Светораче во периодот 1950-1952 било седиште на некогашната Општина Светораче, во која тогаш влегувале селата: Дупјани, Козичино, Крушица, Речани, Рабетино, Светораче и Патец.
Во селото се наоѓа избирачкото место бр. 0811 споредДржавната изборна комисија, сместено во месната заедница. Во ова избирачко место е опфатено и селотоКрушица.[15]
Напретседателските избори во 2019 година, на ова избирачко место биле запишани вкупно 12 гласачи.[16]
Напарламентарните избори во 2020 година, на ова избирачко место биле запишани вкупно 12 гласачи.[17]
Личности родени во Светораче:
Во минатото во селото постоел и манастирот „Св. Кузман и Дамјан“ („Св. Врачи“). Исто така,Јован Трифуноски наведува и средновековна црква „Св. Атанас“, веднаш до главната селска црква.
РодотМаренкови се иселил воКичево и воБелград, а живееле во Горно Маало. Се знае за 28 иселени домаќинства, главно во Белград.[2]
