Слика на пагански германски водач од 17 век (Филип Кливер 1616).
Паганство илимногубоштво (од латинскиpaganus, со значење „селски жител“, „рустичен“[1]) — сеопфатен термин, обично се користи заполитеистички верски традиции, иако од христијанска перспектива, терминот може да ги опфати сите неаврамски религии.[2][3]
Тој главно се користи во историски контекст, однесувајќи се нагрчко-римскиот политеизам како и политеистичките традиции во Европа предхристијанизацијата. Во поширока смисла, распространет во современи религии, тој ги вклучува повеќето одИсточните религии и домородните традиции на Америка,Средна Азија, Австралија и Африка, како и неаврамските народни религии воопшто. Попрецизна дефиниција не би вклучила ниедна од светските религии и не би го ограничила терминот на локални или рурални текови кои не се организирани како граѓански религии. Одлика на паганските традиции е отсуството напрозелитизам и присуство на жива митологија, која ја објаснува верската пракса.
Терминотпагански е христијанска адаптација на „езичник“ во јудаизмот, и како таков има вродено Аврамска пристрасност, и погрдни конотации меѓумонотеистите,[4] во споредба со безбожник иневерник, исто така познат какокафир (كافر) имушрик во исламот.Питер Браун забележува:
„Усвојувањето на paganus од латинските христијани како сеопфатен, пежоративен термин, за политеистите претставува непредвидена и единствена долготрајна победа, во рамките на една религиозна група, за еден збор од латински жаргон првично лишен од верското значење. Еволуцијата се случи само на латинскиот запад, и во врска со латинската црква. Секаде на друго место, „Хелен“ или „езичник“ (ethnikos) останаа зборови за „паган“; иpaganos продолжи како чисто секуларен термин, со примеси на инфериорното и општото.“[5]
Поради овие причини,етнолозите го избегнуваат терминот „паганство“, со своите неизвесни и различни значења, осврнувајќи се на традиционални или историски верувања, претпочитајќи попрецизни категории како што сеполитеизам,шаманизам,пантеизам, илианимизам.
Терминотпаган доаѓа од латинскиотpaganus, придавка со првобитно значење „рурален“, „селски“ или „на селото“. Како именка, paganus бил користен да означи „селски жител, селанец“.[7]
Семантичкиот развој на посткласичниот латински paganus во смисла „не-христијански, безбожнички“ е нејасен. Датирањето на оваа смисла е контроверзно, но 4-от век се чини најверодостоен. Постар пример се појавува воТертулијановатаDe Corona Militis XI, „Apud hunc [sc. Christum] tam miles est paganus fidelis quam paganus est miles infidelis“, но тука зборотpaganus може да се толкува повеќе во смисла „граѓанин“, отколку „безбожник“. Постојат три главни објаснувања за развојот:
Постарата смисла на класичниот латинскиpāgānus е „на селото, селски“ (исто така како именка). Се тврди дека пренесената употреба претставува одраз на фактот дека древното идолопоклонство задржано на руралните места и селца по христијанството било прифатено во градовите наРимското Царство[8]; cf.ОросиевитеHistories 1. Prol. „Ex locorum agrestium compitis et pagis pagani vocantur.“ Од најраните почетоци,христијанството се шири многу побрзо во поголемите урбани средини (на примерАнтиохија,Александрија,Коринт,Рим), отколку во руралните области (всушност, на почетокот црквата била речиси целосно урбана) и наскоро зборот за „селски жител“ станува синоним за некој кој „не е христијанин“, доведувајќи до современата смисла на „паган“. Ова би можело, делумно, да има нешто со блискоста со природата на руралните луѓе, кои можеби биле поотпорни на новите идеи на христијанството од оние кои живееле во големите урбани центри и биле отсечени од циклусите на природата и облиците на духовност поврзани со нив. Сепак, тоа може исто така да резултирало од почетокот на христијанските мисионери што ги фокусирале своите напори во големите населени центри (на примерСвети Павле), отколку целосно во експанзивните, но сепак ретко населени, села (оттука латинскиот израз укажува на „необразован селски народ“) сè до малку подоцнежно време.
Многу повообичаено значење на класичното латинско pāgānus е „цивилен, не-милитантен“ (придавка и именка). Христијаните се нарекувале себеси mīlitēs, „запишни војници“ наХриста, членови на неговата милитантна црква, и за не-христијаните го применувале терминот употребен од страна на војниците за сите оние кои „не биле запишани во армијата“.
Смислата „безбожник“ се јавила од интерпретација на paganus што означува човек кој бил надвор од одредена група или заедница, па оттука „не на градот“ или „рурален“; cf.ОросиевитеHistories 1. Prol. „ui alieni a civitate dei..pagani vocantur“. Види C. Mohrmann,Vigiliae Christianae 6 (1952) 9ff. —- Оксфордски англиски речник, (на интернет) 2ро издание (1989)Архивирано на 25 јуни 2006 г.
Посткласичното латинскоpaganismus даде повод за дветепаганство и неговиот синонимпајнимрија (paynimry). Пајнимрија може да се користи за паганство, неговите практики и паганите[9], како и за доменот или царството на паганите[10].
„Селанец“ е сроден, преку стариот француски paisent.[11]
Во нивните корени, овие примени потекнале одpagus, „провинција, село“, сроден на грчкиот πάγος „карпест рид“ и, дури и порано, „нешто заглавено во земјата“, како ознака за место:праиндоевропскиот корен *pag - значи „фиксно“ и исто така е извор и на зборовите page (страница), pale (колец), и pole (пол), како и pact (пакт) и peace (мир).
Иакопаган е востановен во англискиот јазик од 14 век, не постои доказ дека терминот паганство бил во употреба во англискиот пред 17 век.Оксфордската енциклопедија ја дава за примерЕдвард Гибоновата „Слабеењето и падот на Римското Царство“ од (1776): „Поделбите на христијанството ја одложиле пропаста на паганството.“ Терминот не билнеологизам затоа што paganismus веќе бил искористен одАвгустин.
Помалку од дваесет години откако последните траги на паганството биле задушени со голема жестокост од страна на императоротТеодосиј Први[12], Рим бил зграпчен одАларик во 410. Ова довело до мрморење дека паганските богови се грижат повеќе за градот отколку христијанскиот Бог, што го инспириралоСвети Августин да ја напишеГрадот на Бога, со алтернативен насловDe Civitate Dei contra Paganos: Господовиот град против паганите, во која тој тврди дека иако големиот „град на човека“ падна, христијаните најпосле беа граѓани на „Божјиот град“.[13]
Heathen е од Стар Англискиhæðen „не христијански или еврејски“ (старонордиски:heiðinn). Историски гледано, терминот најверојатно бил под влијание на готскиотhaiþi „живеалиште на пустелија“, појавувајќи се какоhaiþno во Библијата наУлфилас со значење „безбожна жена“ (превод на „Елените“ во Марко 7:26). Овој превод е веројатно под влијание на латинскиот paganus, „селски жител“, или бил избран заради сличноста со грчкиотἐθνικός (ethnikos), „безбожник“. Се сметало дури и тоа дека готскиотhaiþi воопшто не е поврзан соheath (пустелија), туку е повеќе позајмица од ерменскиотhethanos, самопозајмен од грчкиотἔθνος, (етнос).
И „пагански“ и „heathen“, традиционално се користени какопежоратив од страна на приврзаниците намонотеистичките религии (какојудаизмот,христијанството иисламот) да посочат неверник во нивната религија, иако во модерните времиња не секогаш се користи како погрден израз. „Паганството“ најчесто се однесува на религии од древно (античко) време, особено старогрчката митологија или римската религија, и може да се користи неутрално или со восхит од оние кои се однесуваат на овие комплекси на верување.
Меѓутоа, сè до победата наромантизмот и на општото прифаќање на слободата на религијата во западната цивилизација, „Паганството“ речиси секогаш се користел потценувачки за хетеродоксни верувања кои отскокнуваат од формираната политичка рамка на христијанската црква. „Пагански“ почна да се изедначува со христијанизирана смисла на „епикурејски“ да се означи една личност која е сензуална, материјалистичка, само-задоволна, незагрижена за иднината и незаинтересирана за софистицирана религија. Зборот бил вообичаено користен во оваа световна и стереотипна смисла, посебно меѓу оние кои го одвлекувале вниманието на она што тие сметале дека претставува ограничување на паганството, на пример, како когаГ. К. Честертон напиша: „Паганот започна со восхитувачка смисла, да ужива со себеси. До крајот на неговата цивилизација открил дека човекот не може да ужива со себеси и продолжил да ужива во било што друго.“ Во остар контраст поетотСвинберн коментира на оваа иста тема: „Ти си освојувал, о блед Галилеецу, светот се стори сив од твојот здив; Се пијаневме од нештата летејски, и се храневме со целосноста на смртта“[14].
Христијанството на моменти и самото е сметано како форма на политеизам од следбениците на останатите аврамски религии[15][16] заради, на пример, христијанското учење за Троица, прославата на пагански празници и други практики - преку процес опишан како „крштевање“[17] или „христијанизација“. Дури и меѓу христијаните има слични обвиненија за идолопоклонство, особено од страна на протестантите кон Римокатоличката и Православната Црква за почитување на светци и прикази.
Лудвиг Фојербах (1833) го дефинира „паганството“ (Heidentum) во контекст на класичната ера како „единство на верата и политиката, на духот и природата, на Бога и човекот“, поставено од проучување дека: „човекот“ во пагански поглед е секогаш дефиниран според етничноста, односно Грк, Римјанин, Египќанец, Евреин, итн., така што секоја паганска традиција е исто така и национална традиција. Фојербах претпоставува дека појавата намонотеизмот, а со тоа и крајот на паганскиот период бил развој што природно произлегол од хеленската филозофија заради контрадикторноста својствена за етничката природа на паганската традиција и универзалноста на човековата духовност (Geist), конечно резултирајќи со појава на религија со универзалистички обем во форма нахристијанството.[18]
Развоите на доцната антика во верската мисла во распространетата Римското Царство треба да се однесуваат посебно, како што тоа е контекстот во кој раното христијанство се развило како една од неколкуте монотеистички секти и тоа токму во периодот кога концептот на „пагански“ се развил на прво место. Христијанството како што се појавило од Втор Храм на јудаизмот (или хеленистички јудаизам) застанало во конкуренција со другите религии застапувајќи „пагански монотеизам“, вклучувајќи гинеоплатонизмот,митраизмот,гностицизмот,манихејството, и култот наДионис.[19]
Дионис особено нуди значајни паралели соХристос, така што голем број научници заклучиле дека актуелизирањето на Исус - скитникот рабин во сликата заХристос Логосот, божествениот спасител, се одразува директно и на култот на Дионис. Тие укажуваат на симболиката на виното и значењето што го одржало во митологијата опфаќајќи ги двајцата Дионис и Исус Христос[20][21]; Вик тврди дека употребата на симболиката на виното воЕвангелието по Јован, вклучувајќи ја и приказната за бракот воКана каде што Исус ја претвора водата во вино, била наменета да се прикаже Исус како супериорен во однос на Дионис.[22] Сцената прикажана воБакхи каде што Дионис се појавува пред кралот Пентеј по обвиненија дека се претставувал како божество е споредена со сцена од Новиот завет кај што Исус е испрашуван од страна наПонтиј Пилат.[22][23][24]
Заради овие причини, тешко е, ако не и невозможно да се повлече јасна линија помеѓу „христијанство“ и „паганството“ во периодот од 3 до 4 век кога христијанството било во формативна фаза. Само со појавата направославното христијанство огледано во верата на Светиот апостол и конечниот пад на хеленското паганство, од 6 век „паганството“ станува концепт што јасно се разликува од христијанството.
Покрај тоа,фолклорот што веќе не е перцепиран како содржател на какво било религиозно значење, може во некои случаи да се проследи до претхристијанско или предисламско потекло. Во Европа, ова е особено случај со различните карневалски обичаи илиFasnacht иYule (коледа) традиции што го вклучуваатДедо Мраз (Sinterklaas). Спротивно на тоа,божиќната елка, и покрај честата асоцијација соТоровиот даб, не изгледа дека е иновација што му претходи на раниот современ период.
Интересот за паганските традиции повторно бил оживеан воренесансата, најпрво во ренесансната магија како заживување на грчко-римската магија. Во 17 век, описот на паганството се сврте од теолошки аспект на етнолошки и религијата почна да се сфаќа како дел од етничкиот идентитет на еден народ, и изучувањето на религиите на „примитивните“ народи предизвика прашања во врска со крајното историско потекло на религијата. Така,Никола Фабри де Пејреск ги согледал африканските пагански религии на своето доба како реликти кои биле по принцип способни да остават светло на историското паганствот од антиката.[25]
Паганството повторно испливува на површина како тема на фасцинација во 18 до романтизмот на 19 век, особено во контекст на книжевните келтски и викиншки рецидиви, кои ги прикажаувале историските келтски и германски политеисти какоблагородни дивјаци.
19 век, исто така, видел многу научен интерес за реконструкција на паганската митологија или фолклорот од бајките. Ова било особено настојувано одбраќата Грим, особеноЈакоб Грим во неговатаТевтонска митологија иЕлијас Ленрот со компилацијата наКалевала. Работата на браќата Грим влијаела на други собирачи, инспирирајќи ги да соберат приказни и предводејќи ги слично да веруваат дека бајките од село биле нејзин посебен претставник, до занемарување на крос-културните влијанија. Меѓу оние кои биле под влијание се РусинотАлександар Афанасиев, НорвежанитеПитер Кристен Асбјернсен иЈирген Мое и АнгличанецотЏозеф Џејкобс.
Романтичарскиот интерес за некласичната антика се совпадна со порастот наромантичарскиот национализам и подемот на националната држава во контекст на револуциите од 1848, што доведоа до создавање на националниепови и национални митови за различните новоформирани држави. Пагански или фолклористички теми беа исто така честа појава во музичкиот национализам од тој период.
Паганска церемонија на свршување во Ејвбери (Beltane 2005).
Неопаганството вклучува реконструкционирани религии како што е хеленскиот политеизам, келтски или германски реконструкционализам како и модерни еклектични традиции какоДискордијанизам, илиВика и многу гранки.
Многу од „заживувањата“,Вика инео-друидизмот особено, влечат корени од романтизмот на 19 век и задржуваат забележливи елементи наокултизам илитеозофија кои биле актуелните тогаш, поставувајќи ги посебно од руралната историска (paganus) народна религија.
Неопаганството воСАД претставува околу една третина од сите неопагани во целиот свет, а некои 0,2% од населението на САД, фигурира како шестата најголема не-христијанска деноминација во САД, појудаизмот (1,4%),исламот (0,6%),будизмот (0,5%),хиндуизмот (0,3%) и унитарискиот универзализам (0,3%).
ВоИсланд, членовите на Асатруарфелагјо (Ásatrúarfélagið) бројат околу 0,4% од вкупното население[26], што е нешто повеќе од илјада луѓе.
Постојат голем број на неопагански автори кои го испитуваа односот на движењата за политеистичко заживување на 20 век со историскиот политеизам од една страна и современите традиции на домородната народна религија од друга.Исак Боневиц воведува терминологија за да се направи оваа разлика[27]:
Палеопаганство:Ретроним скован да му се спротивстави на „неопаганство“, „оригиналните политеистички, природно-центрирани вери“, како што се пред-хеленистичката грчка и пред-империјалната римска религијата, германското паганство од пред-миграцискиот период како што е опишан од страна наТакит, или келтскиот политеизам како што е опишан одЈулиј Цезар. Меѓу преживеаните „големи религии“, Боневиц ќе ги смета палеопаганскиот хиндуизам што стоеше пред исламската инвазија на Индија,шинто итаоизмот.
Мезопаганство: Група која е, или била значително под влијание на монотеистичките, дуалистичките или нетеистичките погледи на свет, но била во состојба да задржи независноста на религиозните практики. Оваа група ги вклучува домородните Американци, како и австралиските Абориџини, нордиското паганство од викиншкото доба и „њу-ејџ“ духовноста. Влијанија вклучуваат:масонеријата[28],розикруцијанизмот,теозофијата,спиритуализмот и многу Афро-дијаспорични вери како хаитиското вуду, сантерија и еспириту религијата. Исак Боневиц ја вклучува и традиционална британска Вика во оваа подподелба.
Неопаганство: движење од страна на модерни луѓе со цел да го заживеат обожувањето на природата, претхристијанските религии, или други духовни патеки што се засноваат на природата. Оваа дефиниција може да вклучува било што на подвижна скала од реконструкционализам на едниот крај до не-реконструкционалистички групи како што се Нео-друидизмот и Вика во другата.
Пруденс Џонс и Најџел Пеник во нивнатаИсторија на паганска Европа (1995) ги класифицираат „паганските религии“ на следниов начин:
политеизам: паганските религии препознаваат плурализам на божествените суштества, кои можат или не можат да се сметаат за аспекти на основното единство (разлика на мек и тврд политеизам)
„природно-засновани“: паганските религии имаат концепт на божественоста на природата, што тие го гледаат како манифестација на божественото, а не како „паднатата“ творба застапена во дуалистичката космологија.
„света женственост“: паганските религии го препознаваат „женскиот божествен принцип“, идентификуван како „божица“ (за разлика од поединечните божици), покрај или наместо машкиот божествен принцип што е прикажан во аврамскиот бог.
Паганството е претходно дефинирано пошироко, за да опфати повеќе или најголем дел од верските традиции надвор од аврамската монотеистичка група на јудаизмот, христијанството и исламот.
Терминот исто така се користи многу потесно[29][30][31] за да алудира само на религии надвор од многу поголема група на т.н. вери од „осно доба“ кои ги опфаќаат и Аврамските религии и главните индијански религии. Во рамките на оваа потесна дефиниција, која се разликува од онаа што порано била користена од страна на многу[32][33] (но во никој случај сите[34][35]) христијаните и други западњаци, современото паганството е помала и повеќе маргинална бројчена појава. Според проценките наЕнциклопедија Британика (од 2005), приврзаниците на кинеската народна религија вбројуваат некои 6,3% од светската популација, а приврзаниците на племенските религии („етнорелигионисти“) уште 4,0%. Бројот на приврзаниците на неопаганството е незначаен во споредба, вбројувајќи најмногу 0,02% од светската популација, или некои 0,4% од „етнорелигиското“ население.
↑"Pagan", Encyclopedia Britannica 11th Edition, 1911, посетена на 22 мај 2007.[1]Архивирано на 19 ноември 2009 г.
↑Peter Brown, во: Glen Warren Bowersock, Peter Robert Lamont Brown, Oleg Grabar, eds.,Late Antiquity: a guide to the postclassical world, 1999,s.v. "Pagan".
↑Ludwig Feuerbach,Geschichte der neueren Philosophie (1833), Introduction, §1 (Paganism, Philosophy, Religion, Christianity)Das Wesen des Heidentums war die Einheit von Religion und Politik, Geist und Natur, Gott und Mensch. Aber der Mensch im Heidentum war nicht der Mensch schlechtweg, sondern der nationell bestimmte Mensch: der Grieche, der Römer, der Ägyptier, der Jude, folglich auch sein Gott ein nationell bestimmtes, besonderes, dem Wesen oder Gotte anderer Völker entgegengesetztes Wesen — ein Wesen also im Widerspruch mit dem Geiste, welcher das Wesen der Menschheit und als ihr Wesen die allgemeine Einheit aller Völker und Menschen ist. Die Aufhebung dieses Widerspruchs im Heidentum war die heidnische Philosophie; denn sie riß den Menschen heraus aus seiner nationellen Abgeschlossenheit und Selbstgenügsamkeit, erhob ihn über die Borniertheit des Volksdünkels und Volksglaubens, versetzte ihn auf den kosmopolitischen Standpunkt.
↑Powell, Barry B.,Classical Myth Second ed. With new translations of ancient texts by Herbert M. Howe. Upper Saddle River, New Jersey: Prentice-Hall, Inc., 1998.
↑Eisenstadt, S.N., 1983, Transcendental Visions – Other-Worldliness – and Its Transformations: Some More Comments on L. Dumont.Religion13:1–17, at p. 3.
↑Michael York, Paganism as Root-Religion, The Pomegranate, 6:1 (2004), стр. 11–18 (прави разлика меѓу главните струења на развиените религии како гностички, дармички, аврамски и пагански).
