Малта (малтешки:Malta) — мала и густо населенаостровска држава која ја сочинува архипелаг во средината наСредоземното Море. Трите најголеми и населени острови се:Малта,Гоцо иКомино, додека помалите како Филфа, Коминото и др. се ненаселени. Иако Малта геофизички е дел наСеверна Африка (лежи на африканската континентална плоча, на југ одСицилија, источно одТунис и северно одЛибија) ова земја геополитички се наоѓа воЈужна Европа. Малтешкиот е единствениотсемитски јазик од афроазиската група на јазици кој се говори во една европска држава. Малта е членка наКомонвелтот, а од1 мај2004 г. членува и воЕвропската Унија. Како таква најмала по површина и број на население во таа организација.
Малта е населена од околу 5200 п.н.е., по доаѓањето на доселениците од островот Сицилија. [36] Значајна праисториска неолитска култура обележана со мегалитички структури, кои датираат од в. 3600 п.н.е., постоеле на островите, како што се гледа од храмовите на Мнајдра, Гантија и други. Феникијците колонизирале Малта помеѓу 800-700 п.н.е., со својот семитски јазик и култура. [37] Тие ги користеле островите како извор од каде што ги проширија морските истражувања и трговијата со Медитеранот, додека нивните наследници, Картагинците, биле соборени од Римјаните во 216 п.н.е., со помош на жителите на Малтес, под кои Малта станала муниципија [38]. ]
По периодот на византиското владеење (4 до 9 век) и веројатно вреќа од страна на вандалите [39], островите биле нападнати од Агхалаби во 870 г. н.е. Судбината на населението по арапската инвазија е нејасна, но се чини дека островите можеби биле целосно депопулирани и најверојатно биле повторно населени на почетокот на вториот милениум од страна на доселеници од арапска власт, Сицилија, која зборувала на сикуло-арапски. [40]Муслиманското владеење било прекинато од страна на нормандите кои го освоиле островот во 1091 година. Островите биле целосно рекривизирани до 1249 година. [41] Островите биле дел од Кралството Сицилија до 1530 година, и на кратко биле контролирани од страна на Капетанската куќа Анжу. Во 1530 година Чарлс I од Шпанија ги дал малтеските острови на Орден на витези од болницата на Свети Јован Ерусалим во вечен закуп.
Витезите Болничари владееле со Малта и Гозо помеѓу 1530 и 1798.[16] Во овој период, стратешкото и военото значење на островот значително се зголемило бидејќи малата, но сепак ефикасна флота наРедот на Свети Јован ги започнувала своите напади од оваа нова база насочени кон морските патишта на Осмалиите во Средоземното Море.[16][17]
Во 1551, населението на островотГозо (околу 5,000 жители) биле однесени во ропство од страна наберберски пирати во Северна Африка.[18]
Опсадата на Малта
Витезите, предводени одЖан Паризо де Валет, успешно ја одбилГолемата опсада на Малта од страна на Османлиите во 1565.[7] Витезите, со помош на португалски, шпански и малтешки сили, го одбиле нападот.[19][20] По опсадата тие одлучиле да ги зголематутврдувањата на Малта, особено во областа на внатрешното пристаниште, каде што бил изграден нов град и нареченВалета, во чест на Валет. Биле изградени и стражарници покрај брегот – кулите на Вињакур, Ласкарис и Де Редин– наречени по Големите мајстори кои ја нарачале нивната изградба. За време на присуството на Витезите на островот, тој доживеал изградба на многу архитектноски и културни проекти, како што е обновата на градот Виториоза (денешенБиргу) и изградбата на нови градови како Рохан (денешенЗебуџ). Сепак, до крајот на 1700-те моќта на Витезите опаднала и Редот станал непопуларен помеѓу локалното население.
Владеењето на Витезите завршило когаНаполеон ја освоил Малта на пат конЕгипет за време наФранцуските револуционерни војни во 1798. Во периодот од 12–18 јуни 1798, Наполеон престојувал воПалацо Паризио во Валета.[21][22][23] Тој ја реформирал националната администрација со создавање на Владина комисија, дванаесет општини, управа за јавни финансии, ги укинал сите феудални права и привилегии, го укинал ропството и доделил слобода на сите турски и еврејски робови.[24][25] Потоа отпловил за Египет, оставајќи значителен гарнизон во Малта.[26]
Останатите француски сили станале непопуларни кај Малтежаните, особено поради нивното непријателство кон католицизмот и ограбувањето на локалните цркви за финансирање на воените походи. Француската финансиска и религиозна политика толку ги налути Малтежаните што тие се побуниле, принудувајќи ги Французите да го напуштат островот. Велика Британија, заедно соКралството Неапол иКралството Сицилија, испратиле муниција и помош на Малтежаните, а Британија испратила иморнарица, која ги блокирала островите.[25]
На 28 октомври 1798, капетанот СерАлександар Бол успешно ги завршил преговорите со францускиот гарнизон на Гозо за предавање и трансфер на островот на Британија. Британците го предале островот на локалците истиот ден, кој бил администриран одСаверио Касар во име наФердинанд III од Сицилија. Гозо останал независен до 1801 кога Касар бил отстранет од Британците.[27]
ГенералотКлод-Анри Белгранд де Вобоа ги предал своите француски сили во 1800.[25] Малтешките лидери побарале од Сер Александар Бел островот да стане британскидоминион. Малтежаните создалеДекларација за правата во која тие се согласиле да бидат „под заштита и суверенитет на Кралот на слободниот народ, Неговото Височество и Крал на Обединетото Кралство на Велика Британија и Северна Ирска“. Во Декларацијата исто така се наведува дека „неговото Височество нема право да ги отстапи овие острови на било која власт...ако одбери да ја повлече својата заштита, и да се откаже од својот суверенитет, правото на избор на друг суверен, или на управување со овие острови, ни припаѓа само нам, жителите и староседелците.“[25][28]
Во 1814, соПарискиот договор,[25][29] Малта официјално станала дел од Британската империја и се користела како поморска станица и седиште на флота. Со отворањето наСуецкиот Канал во 1869, положбата на Малта на половина пат помеѓуГибралтарскиот Проток и Египет се покажала како нејзина главна предност, и се сметала за важна станица на патот кон Индија, централна трговска рута за Британците.
Помеѓу 1915 и 1918, за време наПрвата светска војна, Малта станала позната какоМедицинската сестра на Медитеранот поради големиот број на ранети војници кои се лекувале таму.[30] Во 1919, британските трупи пукале во толпа кои протестирале против новите такси, убивајќи четворица. Овој настан, познат какоSette Giugno ("7 јуни"), се одбележува секоја година и е еден од петте национални празници.[31][32] ДоВтората светска војна, во малтешката политика доминиралојазичното прашање за кое се спротивставилеиталофонските ианглофонските партии.[33]
Тешко бомбардираната Валета за време на опсадата на Малта, 1942
Пред Втората светска војна, Валета била седиште на Медитеранската флота на Кралската морнарица; сепак, и покрај приговорите наВинстон Черчил,[34] командата била преместена воАлександрија, Египет, во 1937 од страв дека била премногу подложна на воздушни напади од Европа.[34][35][36] За време на војната Малта одиграла важна улога заСојузниците; како британска колонија, сместена блиску до Сицилија и морските траси наОската, Малта била бомбардирана од италијанските и германските воздушни сили. Малта била користена од Британците за напади врз италијанската морнарица и имала база за подморници. Се користела и како место за прислушување, пресретнувајќи ги германските радио пораки.[37] Храброста на малтешкиот народ за време на вторатаопсада на Малта било причина закралот Џорџ VI да го додели Крстот на Свети Георги на колективна основа на 15 април 1942.[38] Приказ на Крстот на Свети Георги денес се наоѓа назнамето игрбот на Малта.
Малта се здобила со независност какоДржава Малта на 21 септември 1964 (Ден на независноста). Според Уставот од 1964, Малта првично ја задржала кралицатаЕлизабета II какоКралица на Малта, а со тоа и шеф на државата, при штогенерал-губернатор ја извршувал власта во нејзино име. Во 1971,Лабуристичката партија предводена одДом Минтоф победила на изборите, што резултирало со прогласување на република на 13 декември 1974 (Денот на републиката) во рамките наКомонвелтот. Договорот за одбрана кој бил потпишан набргу по независноста, и бил репреговаран во 1972, истекол на 31 март 1979 (Ден на слободата).[39] По истекот, британската база била затворена и земјиштето претходно контролирано од Британците и било доделено на малтешката влада.[40]
По заминувањето на преостанатите британски трупи во 1979, земјата го интензивирала своето учество воДвижењето на неврзаните. Малта прогласила политика нанеутралност во 1980.[41] Истата година, три локалитети, вклучивајќи го и главниот градВалета, биле впишани во листата наСветско наследство на УНЕСКО. Во 1989, во Малта се одржалсамит помеѓу американскиот претседателЏорџ Х. В. Буш и советскиот лидерМихаил Горбачов, нивна прва средба лице в лице, што го сигнализирал крајот наСтудената војна.[42]Меѓународниот аеродром Малта бил отворен и станал целосно оперативен на 25 март 1992, што ја поттикнало авионската и туристичката индустрија. Референдум за придружување на Европската Унија бил одржан на 8 март 2003, при што 53.65% од гласовите биле за.[43] Малта се придужила наЕвропската Унија на 1 мај 2004[44] и наЕврозоната на 1 јануари 2008.[45]
Малта е мала и густо населена островска држава која ја сочинува архипелаг во средината наСредоземното Море. Климата во Малта е средоземномна. Малта е расположена на трите најголеми и населени острови се:Малта,Гоцо иКомино, додека помалите какоФилфа,Коминото и др. се ненаселени. Островот се наоѓа на околу 90 километри јужно одСицилија и на 250 километри одСеверна Африка. Најголемиот остров Малта има 245,7 км2, долг е 27 км а широк 14,5 км. Должината на неговата крајбрежна линија изнесува 137 километри. Брегот на островот е скалест. Малта нема езера ниту реки, но сепак 50% од нејзината почва е обработлива. Слатка вода на островот се добива со преработка насолената морска вода.
Малта е поделена на68 општини, наречени „месни совети“ (kunsilli lokali). Општините се единственатаадминистративна единица во земјата. Шесте окрузи и трите региони служат само за статистички цели.
Малта е класифицирана каконапредна економија заедно со 32 други земји од страна на Меѓународниот Монетарен Фонд (ММФ).[46] До 1800 Малта зависела од производството на памук, тутун и изградба на бродови.
Во оваа држава сообраќајот се одвива на лева страна, како и воВелика Британија. Земајќи ја предвид големината на државата, бројот на автомобили е прилично голем; четврта држава воЕвропската Унија. Во 1990 година, во државата биле регистрирани 182.254 автомобили, што претставува 582 автомобили на километар квадратен. На Малта има 2.254 километри пат, од кои 1.972 км (87,5%) е асфалтиран, а 282 км е неасфалтиран.
Главно превозно средство во државата е автобусот, кое е прилично евтино превозно средство. Најголем број од автобусите тргнуваат од централниот терминал воВалета. Автобусите возат на островот уште од 1905 година, па денес таму претставуваат туристичка атракција. Но сепак денес традиционалните автобуси се заменуваат со модерни. Во минатото автобусите биле обоени според рутата која ја возеле, после што биле обоени сите во зелена боја. Денес сите автобуси се обоени во жолта боја, со портокалова или пак со црвена црта.
Денес низ Малта се возат околу 500 автобуси, од кои поголемиот дел се во сопственост на самите возачи. Автобусите возат спрема единствен распоред кој е одреден од државните институции. Статистички гледано, со малтешките автобуси се превезуваат 31 милион патници годишно. Половина од автобусите возат за јавниот превоз, додека другата половина служат за приватен и училиштен превоз.
Црквата во Малта е опишана во книгата наАпостолските дела,[47] според која таа била основана од страна на СветиАпостол Павле иСвети Публиј, како нејзин прв епископ.[48] Се верува дека Свети Павле престојувал на островот во60 г., по што оттаму заминал за Рим. Денеска постојат неколкукатакомби кои го потврдуваат ранохристијанскиот карактер на Малта. Според преданијата, римскиот управник на Малта, Публиј, во времето на Свети Павле, станал првиот епископ на Малта по неговото преобратување во христијанство.
Додека малтешките острови биле под власта на витешкиот редБолничари (XV - крај наXVIII век),Големиот мајстор имал статус на управител накатоличката црква, и уживал посебни односи сопапата. Со текот на годините, моќта и власта на витешкиот ред се намалила, за на крај да заврши со доаѓањето наНаполеон Бонапарт на островот (1798), на патот кон неговиот поход наЕгипет.
Во1814 година, Малта станала дел одБританската Империја во согласност со Парискиот договор. Британското владеење траело вкупно 150 години, до 1964 г. кога Малта стекнала независност. Британска власт на островот ги донела првите протестантски односноангликански мисионери, но римокатолицизмот и понатаму останал доминантен како традиционална вероисповед во историјата на земјата.
Еврејското население на Малта била една од најголемите верски организации во средниот век во времето наНорманите. Во 1479 г, Малта и Сицилија потпаднале под власта наАрагон и, според указот издаден од страна на шпанските власти (1492), сите Евреи биле принудени да ја напуштат земјата. Неколку малтешки Евреи биле христијанизирани со цел да можат да останат.
Во земјата опстојуваат и други верски организации, како протестанти, Јеховини сведоци, баптисти, муслимани итн.
12Devrim., Atauz, Ayse (2008).Eight thousand years of Maltese maritime history: trade, piracy, and naval warfare in the central Mediterranean. University Press of Florida.ISBN978-0-8130-3179-8.
↑„SETTE GIUGNO“.Visitmalta – The official tourism website for Malta, Gozo and Comino. Архивирано одизворникот на 30 January 2014. Посетено на8 July 2013.
↑Wolf, Eric R. (1984).Religion, Power and Protest in Local Communities: The Northern Shore of the Mediterranean. Walter de Gruyter GmbH & Co KG. стр.206.ISBN978-3-11-086116-7.
![Местоположбата на Малта (темнозелена)– на Европскиот континент (зелена и темносива)– во Европската Унија (зелена) — [Легенда]](/mt/?noimg=&dark=on&url=https%3a%2f%2fmk.wikipedia.org%2f%2fmk.wikipedia.org%2fwiki%2fПодатотека%3aEU-Malta.svg)
_-_The_Siege_of_Malta%2c_Attack_on_the_Post_of_the_Castilian_Knights%2c_21_August_1565_-_BHC0257_-_Royal_Museums_Greenwich.jpg)
.jpg)
