Гностицизам (грчки: γνώσις,gnōsis, „знаење“) се однесува на различнисинкретистички религиозни движења кои содржат различни системи на верување, но во основа сите учат дека луѓето се божественидуши заробени во материјалниот свет што е создаден од несовршенбог,демиург, кој често се поврзува со богот наАвраам.
Демиург може да се опише како несовршен творец на светот. За да се ослободиме од материјалниот свет, потребно ни е знаење,гноса илиезотеричко спиритуално знаење.[1] Некои правци на гностицизмот сметаат дека човекот е осуден да се бори со својата судбина. Некои гностички правци го сметаатИсус Христос за отелотворување на бога, кој се инкарнирал за да го донесе знаењето на земјата. Од други пак, тој се смета за „лажен месија“ кој го изопачил учењето што му го доверилЈован Крстител.[2]
На почеток гностицизмот се сметал како секта на христијанството, но денес е јасно дека траги на гностицизмот се наоѓаат неколку века пред да започне христијанската ера.[3] Гностицизмот бил забрануван во првиот век од нашата ера,[4] и станал дуалистичкиерес најудаизмот, христијанството и хеленистичкaта филозофија во областите кои ги контролиралаРимското Царство,Ариевците иПерсиската Империја. Во средниот век, за време наКатарската крстоносна војна (1209–1229) голем број на гностици се убиени, а само мал број на гностички заедници се останати од тогаш до денешно време. Идеите на гностиците извршиле влијание врз филозофиите на различниезотерични имистични движења од доцниот 19 и почетокот на 20 век воЕвропа иСеверна Америка, а некои од тие движења денес се сметаат себеси за наследници на раните гностички заедници.
