^Βασιλεία Ῥωμαίων може да се транскрибира на латински какоBasileia Rhōmaiōn, што значиРимско Царство.
^ Видинаселение во Византија за подетални информации овозможени од Мекеведи и Џонс,Атлас на светската историја на населението, 1978, како и Ангелики Лају,Економската историја на Византија, 2002.
Во 285 година, царотДиоклецијан (владеел 284–305) го поделил управувањето на Римското Царство на источен и западен дел.[3] Помеѓу 324 и 330,Константин Велики (владеел 306–337) го пренел главниот град одРим воВизантион, подоцна познат какоКонстантинопол („Градот на Константин“) иНова Рома („Нов Рим").[n 1] За време на владеењето наТеодосиј I (владеел 379–395),христијанството станало официјалнадржавна религија на империјата и другите религии какоримскиот политеизам билепрогонети. И конечно, за време на владеењето наИраклиј (владеел 610–641), војската и управата на империјата биле реконструирани и грчкиот јазик бил прифатен за официјална употреба, на местото на латинскиот.[5] Така што иако тоа го продолжило Римското Царство и ги одржало римските државни традиции, денешните историчари го одвојуваатВизантион одСтариот Рим пред сè поради настроеноста кон грчката култура, а не кон латинската и воедно бил окарактеризиран одправославното христијанство наместо одримскиот политеизам.[6]
Границите на империјата значително се менувале во текот на нејзиното постоење, минувајќи низ неколку циклуси на опаѓање и закрепнување. За време на владеењето наЈустинијан I (владеел 527–565), империјата го достигнала најголемото територијално проширување по повторното заземање на историското западно римскосредоземно крајбрежје, вклучувајќи ја Северна Африка, Италија и самиот Рим, кој бил задржан уште два века. За време на владеењето наМаврикиј (владеел 582–602), источната граница на империјата била проширена и северната се стабилизирала. Сепак, атентатот врз него ја предизвикалВизантиско-персиската војна (602-628), која ги исцрпела ресурсите на империјата и резултирала со големи територијални загуби за време намуслиманските освојувања од VI век. Само за неколку години империјата ги загубила своите најбогати провинции, Египет и Сирија, сè доАрапскиот Полуостров.[7]
За време наМакедонската династија (X и XI век), империјата повторно се проширила и ја доживеала двовековнатаМакедонска ренесанса, која завршила со загубата на поголемиот дел од Мала Азија по поразот одСелџуците воБитката кај Манцикерт во 1071 година. Оваа битка им го отворила патот на Турците за да се населат воАнадолија како нивна татковина.
Последните векови на империјата биле проследени со општ правец на опаѓање. Империјата се обидувала дазакрепне во текот на XII век, но таа го примила својот смртен удар за време наЧетвртата крстоносна војна, кога Цариград бил опустошен и империјата се распаднала и поделила на конкурентни византиски грчки илатински царства. И покрај евентуалното обновување на Цариград и повторното воспоставување на империјата во 1261 година,Византион останал само еден од неколкуте мали конкурентни држави во областа последните два века од своето постоење. Неговите преостанати територии билепоследователно придружени од Османлиите во XV век.Падот на Цариград во рацете наОсманлиското царство во 1453 значело крај за Византија.
Првата употреба на терминот „Византија“ за означување на подоцнежните години наРимското Царство била во 1557 година, кога германскиот историчарЕроним Волф го објавил своето делоCorpus Historiæ Byzantinæ, збирка историски извори. Терминот потекнува од зборот „Византион“, името на градот Цариград пред да стане престолнина на Константин. Ова постаро име на градот ретко ќе биде користено освен во историски или поетски контекст. Објавувањето наByzantine du Louvre (Corpus Scriptorum Historiae Byzantinae) во 1648 година иHistoria Byzantina наШарл Дуканж во 1680 година дополнително ја популаризирало употребата на „Византија“ кај француските автори, како што еМонтескје[8] Сепак, дури на средината од XIX век терминот почнал да се користи на Западот. Што се однесува конкретно на англиската историографија, зборот „Византија“ за првпат се среќава во делото„Историја на Византија од 716 до 1057“ од 1857 година наЏорџ Финлеј.[9]
Византија на своите жители им била позната како „Римско Царство“, „Империја на Римјаните“ (латински:Imperium Romanum,Imperium Romanorum; грчки:Βασιλεία τῶν ῬωμαίωνBasileia tōn Rhōmaiōn,Ἀρχὴ τῶν ῬωμαίωνArchē tōn Rhōmaiōn), „Романија“ (латински:Romania; грчки:ῬωμανίαRhōmania),[n 2] „Римска Република“ (латински:Res Publica Romana; грчки:Πολιτεία τῶν ῬωμαίωνPoliteia tōn Rhōmaiōn), „Грајкија“ (грчки: Γραικία), а исто така и какоРома (грчки:Ῥωμαΐς).[12] Жителите се нарекувалеРомејци иГрајкијци, дури и во XIX век Грците го нарекувале својот современ јазикРомаика иГрајкика.
Иако Византија имала мултиетнички карактер во текот на нејзината историја[13] и ги сочуваларимско-хеленистичките традиции,[14] нејзините западни и северни современици ја препознавале по значително доминантнитегрчки елементи.[15] Повремената употреба на терминот „Империја на Грците“ (латински:Imperium Graecorum) на Западот за да се посочи на Источното Римско Царство и на византискиот цар какоImperator Graecorum (Император на Грците)[16] бил исто така бил користен за да се оддели од Римското Царство во рамките на новите царства на Западот.[17]
Власта на византискиот цар како легитимен римски цар била оспорена од крунисувањето наКарло Велики какосвет римски цар од страна на папатаЛав III во 800 година. Поради неопходната поддршка на Карло Велики во борбата против неговите непријатели во Рим, Лав го искористил недостатокот на машко присуство на престолот на Римското Царство за да изјави дека бил слободен и дека можел сам да се круниса за нов владетел.[18] Секогаш кога папите или владетелите на Западот го користеле иметоРоман за да посочат на источните римски владетели, тие вообичаено го претпочитале терминотImperator Romaniae (што значиЦар на Романија) наместоImperator Romanorum (што значиЦар на Римјаните), наслов кој тие го применувале само за Карло Велики и неговите наследници.[n 3]
Не постоела таква разлика во исламскиот и словенскиот свет, каде империјата вистински се гледала како продолжение на Римското Царство. Во исламскиот свет, Римското Царство првенствено се знаела какоРум.[20] ИметоРум-милет или „Римска нација“ било користено од Отоманците во текот на XX век за да се посочи на поранешните делови од Византија, а тоа е православната христијанска заедница во рамките на Отоманското Царство.
Крштевањето на Константин насликано од учениците наРафаел (1520–1524,фреска, Ватикан,Апостолски дворец);Евсевиј Кесариски евидентирал дека (како што било својствено за верниците на раното христијанство) Константин го одложувал крштевањето сè до пред својата смрт[21]
Римската војска успешно освоила многу територии кои го опфаќале целото Средоземје и крајбрежни региони воЈугозападна Европа и Северна Африка. Овие територии биле дом на многу различни културни групи, на урбано и рурално население. Општо кажано, источните средоземни провинции биле поурбанизирани за разлика од западните, претходно обединети подМакедонската Империја ихеленизирани од влијанието на грчката култура.[22]
Исто така Западот повеќе страдал од нестабилноста на третиот век. Оваа разлика помеѓу воспоставениот хеленизиран Исток и помладиот латинизиран Запад опстојала и станала многу значителна во наредните векови, водејќи до постепено оддалечување на двата света.[22]
За да се одржи контрола и подобри управата, разни шеми за поделба на работата на римскиот цар преку поделба на единки биле испробани помеѓу 285 и 324, од 337 до 350, од 364 до 392 и повторно помеѓу 395 и 480. Иако административната поделба се разликувала, генерално била вклучена поделбата на трудот помеѓу Истокот и Западот. Секој дел бил форма на споделување на моќ, додека крајниотимпериум не бил делив и затоа империјата останала легално една држава иако совладетелите често се гледале меѓу себе како соперници или противници.
Во 293, царотДиоклецијан создал нов управувачки систем (тетрархија), за да ја загарантира безбедноста во сите загрозени региони на неговата империја. Тој се поврзал со негов совладетел (Август) и секој совладетел тогаш посвоил млад соработник со доделена титулаЦезар, за да бидат дел од владеењето и евентуално да го наследат својот постар партнер. Тетрархијата се распаднала, сепак, во 313 година и неколку години подоцна Константин I повторно ги соединил двете управувачки дивизии на империјата како единствен Август.[23]
Во 330 година,Константин го преместил седиштето на империјата воЦариград, кој тој го основал како втор Рим на местото на Византион, град стратешки сместен на трговските патишта помеѓу Европа и Азија и помеѓу Средоземјето и Црното Море. Константин извршил големи промени во војската, монетарниот систем, граѓанските и верските институции. Што се однесува до неговата економска политика, тој бил обвинет од страна на одредени научници за „несвесна даночна политика“, но златнитесолиди кои ги вовел станале стабилна валута кои ја трансформирале економијата и промовирале развој.[24]
Под водство на Константин, христијанството не станало ексклузивна религија на државата, но било претпочитано од империјата, бидејќицарот го поддржувал со великодушни привилегии. Константин го поставил принципот дека владетелите не смееле сами да постават верски прашања, но наместо тоа требало да се свикаатосновните црковни совети за таа цел. Неговото свикување на Арлскиот синод ипрвиот вселенски собор ги посочило неговите интереси за обединување на црквата, демонстрирајќи го неговото тврдење дека е нејзина глава.[25]
Римското Царство за време на владеењето на Лав I(исток) иМајоријан(запад) во 460 г. Римското владеење на западот траело уште неполни две децении, додека територијата на исток била непроменета сè до повторното освојување од страна на Јустинијан I.
Bo 395 година,Теодосиј I ја препуштил царската власт на неговите синови:Аркадиј на Истокот иХонориј на Западот, распределувајќи ја царската управа. Во V век источниот дел на империјата бил во голема мера поштеден од потешкотиите со кои се соочувал западниот, делумно поради новоспоставената урбана култура и финансиски ресурси, кои овозможиле да се смират напаѓачите со данок и да се платат странските платеници. Овој успех му овозможил наТеодосиј II да се фокусира накодификацијата на римскиот закон и понатамошна фортификација наѕидините на Цариград, кои го направиле градот отпорен на повеќето напади сè до 1204 година.[26]
За да ги одбиеХуните, Теодосиј требал да му плати огромен надоместок наАтила. Неговиот наследник,Маркијан, одбил да продолжи со плаќањето на данок, но Атила веќе го пренасочил своето внимание конЗападот. По неговата смрт во 453,Хунската Империја се распаднала и многу од преостанатите Хуни биле најмувани како платеници во Цариград.[27]
По падот на Атила, Источната Империја поминала низ мирен период, додекаЗападната Империја се влошила поради непрекината миграција и проширување нагерманските нации (крајот најчесто се сместува во 476 година кога германскиот римски генералОдоакар го соборил титуларниот западен царРомул Августул[28]). Во 480 царотЗенон ја укинал поделбата на империјата и се направил единствен владетел. Одоакар, сега владетел на Италија, бил номинално подреден под Зенон, но дејствувал со целосна автономност, обезбедувајќи поддршка за бунтот против царот.[29]
Зенон преговарал со напаѓачкитеОстроготи, кои се населиле воМизија, убедувајќи го готскиот кралТеодорих Велики да замине за Италија какоmagister militum per Italiam („врховниот командант за Италија“) со цел да го депозиционира Одоакар. Со барањето од Теодорих да ја освои Италија, Зенон го ослободил Источното Царство од непослушниот подредник (Одоакар) и преместил друг (Теодорих) подалеку од срцето на империјата. По поразот на Одоакар во 493, Теодорих сам владеел со Италија, иако никогаш не бил сметан за „крал“ (rex) од источните владетели.[29]
Во 491,Анастасиј I, возрасен граѓански службеник со римско потекло, станал цар, но тоа не се случило сè до 497 кога силите на новиот цар делотворно презеле мерка заизауријскиот отпор.[30] Анастасиј се претставил како енергичен реформатор и способен управник. Тој го усовршил монетарниот систем на Константин I со конечно поставување на тежината на бакарниотфолис, монета која се користела во секојдневните трансакции.[31] Тој исто така го реформирал даночниот систем и трајно го укинал хрисаргирскиот данок. Државната каса изнесувала огромна сума од 150.000 килограми злато кога Анастасиј умрел во 518.[32]
Јустинијан I, син наилирски селанец, можеби веќе имал делотворна контрола за време на владеењето на неговиот чичко,Јустин I (518–527).[33] Тој го презел престолот во 527 година и го надгледал периодот на закрепнување на поранешните територии. Во 532 година, обидувајќи се да ја обезбеди источната граница, потпишал мировен договор соСасанидите. Истата година, тој преживеал бунт во Цариград (бунтот Ника), кој ја зацврстил неговата моќ, но завршил со смрт на 30.000 до 35.000 демонстранти по негова наредба.[34]
Во 529 година, десетчлена комисија командувана одЈован Кападокиски го ревидирала римското право и создала новакодификација на законите и правничките екстракти. Во 534 година,кодот се обновил и заедно со актите изгласани од Јустинијан по 534 година, се создал нов законски систем кој се користел во преостанатиот период на византиската ера.[35]
Западното освојување започнало во 533 година, кога Јустинијан го испратил неговиот генералВелизариј да ја поврати поранешнатаафриканска провинција одВандалите кои биле во контрола од 429 година со нивниот главен град Картагина.[36] Нивниот успех пристигнал со изненадувачка леснотија, но дури во 548 година локалните племиња биле потиснати.[37] Воостроготска Италија, смртта на Теодорих, неговиот внук и наследникАталарик и неговата ќеркаАмаласунта, го задржала убиецотТеодад (владеел 534–536) на престолот и покрај неговата ослабена власт.[38]
Во 535 година, мала византиска експедиција конСицилија наишла на лесен успех, но Готите набрзо го заостриле нивниот отпор и победата не дошла сè до 540 година, кога Велизариј ја окупиралРавена, по успешните опсади наНеапол и Рим.[38] Во 535–536, Теодад го испратил папатаАгапит во Цариград за да побара оттргнување на византиските сили од Сицилија,Далмација и Италија. Иако Агапит не бил успешен во неговата мисија да потпише мир со Јустинијан, тој успеал да го симнемонофизитстичкиот патријархАнтим I Цариградски од престолот и покрај заштитата и поддршката од царевицатаТеодора.[39]
Остроготите набрзо биле обединети под команда на кралотТотила и го освоиле Рим во 546 година. Велизариј, кој бил испратен назад во Италија во 544 година, на крајот бил повикан назад во Цариград во 549 година.[40] Пристигнувањето на ерменскиот евнухНарзес во Италија (крајот на 551 година) со војска од 35.000 мажи одбележало уште една промена во готската среќа. Тотила бил поразен воБитката кај Тагине и неговиот наследник,Теја, бил поразен воБитката на Мон Лактариј (октомври 552 година). Покрај непрестајниот отпор од неколкуте готски гарнизони и две последователни инвазии одФранките иАлеманите, војната за италијанскиот полуостров била при крај.[41] Во 551,Атанагилд, благородник одвизиготска Хиспанија, побарал помош од Јустинијан за бунт против кралот и царот упатил сила под водство на Либериј, успешен воен командант. Империјата поседувала само мал дел од крајбрежјето наСпанија сè до владеењето на Хераклиј.[42]
Источното Римско Царство во 600 година за време на владеењето на царот Маврикиј.
На истокот, Римско-персиските војни продолжиле сè до 561 кога претставниците на Јустинијан и Хосров склучиле 50-годишен мир.[43] До средишните 550-ти, Јустинијан извојувал победи во повеќето приредени операции, со забележлив исклучок наБалканот, каде биле подложни на непрестајни напади одСловените иГепидите.Српските ихрватските племиња подоцна биле пренаселени во северозападниот дел на Балканскиот Полуостров, за време на владеењето на Ираклиј.[44] Јустинијан го повикал Велизариј од пензија и ја елиминирал новата хунска закана. Зајакнувањето на дунавската флота предизвикало кутригурските Хуни да се повлечат и тие се согласиле за договор кој овозможувал безбеден премин назад преку Дунав.[45]
Во текот на VI век, традиционалната грчко-римска култура сè уште влијаела врз Источната империја. Филозофите како што еЈован Филопон настапил сонеоплатонистички идеи како продолжение на христијанското размислување иемпиризмот. И покрај тоа, хеленистичката филозофија почнала да се заменува или да се соединува во понова христијанска филозофија. Политеизмот бил потиснат од државата. Затворањето на Платоновата академија било забележлива пресвртна точка. Химните напишани одРоман Слаткопејачот го одбележале развитокот на божествената литургија, додека архитектите и градежниците работеле на завршувањето на новата црква наСвета Мудрост,Аја Софија, која била дизајнирана да замени постара црква уништена за време на бунтот Ника. Аја Софија денес претставува една од главните споменици на византиската архитектонска историја.[46] Во текот на VI и VII век, империјата била зафатена одниза епидемии, кои во голема мера го уништиле населението и придонеле за значителен економски пад и ослабнување на империјата.[47]
По смртта на Јустинијан во 565 година, неговиот наследник,Јустин II одбил да им плати голем данок на Персијците. Во меѓувреме, германскитеЛангобарди ја окупирале Италија, а до крајот на векот само третина од Италија била во рацете на Византија. Јустиновиот престолонаследник,Тибериј II, избирајќи меѓу своите непријатели, им доделил субвенции наАварите, додека презел воени мерки против Персијците. Иако генералот на Тибериј,Маврикиј, водел успешен поход на источната граница, субвенциите не успеале да ги задржат Аварите. Тие ја освоиле балканската тврдинаСирмиум во 582 година, додека Словените почнале да напредуваат преку Дунав.[48]
Маврикиј, кој во меѓувреме го наследил Тибериј, интервенирал во персиска граѓанска војна, го сместилХосров II назад на престолот и ја оженил својата ќерка со него. Договорот на Маврикиј со неговиот нов зет ја зголемил територијата на империјата кон Истокот и овозможил енергичниот цар да се фокусира на Балканот. До 602 година, серијата на успешни византиски походи ги истиснале Аварите и Словените назад преку Дунав.[48]
Византија во 650 година, до оваа година биле загубени сите јужни провинции освенАфриканскиот егзархат.
По убиството на Маврикиј од страна наФока, Хосров го искористил тоа како изговор да ја заземеримската провинција Месопотамија.[49] Фока, непопуларен владетел секогаш опишан во византиските извори како „тиранин“, бил мета на неколку заговори предводени од сенатот. Тој на крајот бил симнат од престолот во 610 година од Ираклиј, кој пловел кон Цариград одКартагина со икона поставена на клунот од неговиот брод.[50]
По пристапувањето на Ираклиј, сасанидското пробивање продолжило длабоко во Левант, окупирајќи гиДамаск иЕрусалим и преместувајќи гоСветиот крст воКтесифон.[51] Противнападот упатен од Ираклиј добил карактер на света војна и нерачно направената слика на Христос била носена како воен стандард[52] (слично, кога Цариград бил спасен од аварската опсада во 626 година, победата била припишана на иконите на Богородица кои биле носени во поворката одпатријархот Сергеј околу градските ѕидини).[53]
Главната сасанидска сила била уништена во Битката кај Ниниве во 627, и во 629 година Ираклиј го вратил Светиот крст во Ерусалим со величествена церемонија.[54] Војната ги исцрпела и Византијците и Сасанидите и ги оставила исклучително ранливи намуслиманските сили кои надоаѓале наредните години.[55] Византијците претрпеле тежок пораз од Арапите воБитката кај Јармук во 636 година, додекаКтесифон паднал во 637 година.[56]
Грчкиот оган првпат бил употребен одвизантиската морнарица за време на Византиско-арапските војни (извадок од ракописната книгаMadrid Skylitzes, Национална библиотека на Шпанија, Мадрид).
Византија како тема во уметноста и во популарната култура
↑The first instance of the designation "New Rome" in an official document is found in the canons of theFirst Council of Constantinople (381), where it is used to justify the claim that the patriarchal seat of Constantinople is second only to that of Rome.[4]
↑"Romania" was a popular name of the empire used mainly unofficially, which meant "land of the Romans".[10] After 1081, it occasionally appears in official Byzantine documents as well. In 1204, the leaders of the Fourth Crusade gave the nameRomania to the newly founded Latin Empire.[11] The term does not refer to modernRomania.
↑In a Latin chronicle of 1190 (Continuatio Cremifanensis), Isaac Angelos is referred as "Imperator Romaniae" andFrederick Barbarossa as "Imperator Romanorum". However, some years earlier, in 1169, a Genoese envoy named Amico de Murta, in his oath taken in Constantinople on behalf of the Genoese, had referred to Manuel Komnenos as "Imperator Romanorum". After 1204, the terms "Imperium Romaniae" and "Imperator Romaniae" were used by the Westerners to describe the Latin Empire and its emperors respectively.[19]
↑Gabriel 2002, стр. 277 harvnb error: no target: CITEREFGabriel2002 (help).
↑Ahrweiler & Laiou 1998, стр. vii harvnb error: no target: CITEREFAhrweilerLaiou1998 (help);Davies 1996, стр. 245 harvnb error: no target: CITEREFDavies1996 (help);Gross 1999, стр. 45 harvnb error: no target: CITEREFGross1999 (help);Lapidge, Blair & Keynes 1998, стр. 79 harvnb error: no target: CITEREFLapidgeBlairKeynes1998 (help);Millar 2006, стр. 2, 15 harvnb error: no target: CITEREFMillar2006 (help);Moravcsik 1970, стр. 11–12 harvnb error: no target: CITEREFMoravcsik1970 (help);Ostrogorsky 1969, стр. 28, 146 harvnb error: no target: CITEREFOstrogorsky1969 (help);Browning 1983, стр. 113 harvnb error: no target: CITEREFBrowning1983 (help).
↑Klein 2004, стр. 290 (Note #39) harvnb error: no target: CITEREFKlein2004 (help);Annales Fuldenses, 389: "Mense lanuario circa epiphaniam Basilii, Graecorum imperatoris, legati cum muneribus et epistolis ad Hludowicum regem Radasbonam venerunt ...".
↑Fouracre & Gerberding 1996, стр. 345 harvnb error: no target: CITEREFFouracreGerberding1996 (help): "The Frankish court no longer regarded the Byzantine Empire as holding valid claims of universality; instead it was now termed the 'Empire of the Greeks'."
↑Garland 1999, стр. 87 harvnb error: no target: CITEREFGarland1999 (help).
Choniates, Nicetas (1912).Translations and Reprints from the Original Sources of European History by D.C. Munro (Series 1, Vol 3:1). The Sack of Constantinople (1204). Philadelphia: University of Pennsylvania Press. стр. 15–16.
Anastos, Milton V. (1962). „The History of Byzantine Science. Report on the Dumbarton Oaks Symposium of 1961“.Dumbarton Oaks Papers.16: 409–411.doi:10.2307/1291170.ISSN0070-7546.JSTOR1291170.
Angold, Michael (1997).The Byzantine Empire, 1025–1204: A Political History. London: Longman.ISBN978-0-582-29468-4.
Apostolides, Sophocles Evangelinus (1992).Greek Lexicon of the Roman and Byzantine Periods. Hildesheim: Georg Olms.ISBN3-487-05765-4.
Bayless, William N. (1976). „The Treaty with the Huns of 443“.The American Journal of Philology.97: 176–179.JSTOR294410.
Baynes, Norman Hepburn (1912). „The Restoration of the Cross at Jerusalem“.The English Historical Review.27 (106): 287–299.doi:10.1093/ehr/XXVII.CVI.287.ISSN0013-8266.
Baynes, Norman Hepburn; Moss, Henry St. Lawrence Beaufort, уред. (1948).Byzantium: An Introduction to East Roman Civilization. Oxford: Clarendon Press.
Baynes, Spencer (1907).Encyclopædia Britannica. Vlachs (11. изд.). New York.
Beaton, Roderick (1996).The Medieval Greek Romance. New York and London: Routledge.ISBN0-415-12032-2.
Beckwith, John (1993) [1970].Early Christian and Byzantine Art. New Haven: Yale University Press.ISBN0-300-05296-0.
Béhar, Pierre (1999).Vestiges d'Empires: La Décomposition de l'Europe Centrale et Balkanique. Paris: Éditions Desjonquères.ISBN2-84321-015-1.
Bray, R. S. (2004).Armies of Pestilence: The Impact of Disease on History. James Clarke.ISBN0-227-17240-X.
Browning, Robert (1983). Winnifrith, Tom; Murray, Penelope (уред.).Greece Old and New. The Continuity of Hellenism in the Byzantine world: Appearance or Reality?. New York: Macmillan. стр. 111–128.ISBN0-333-27836-4.
Browning, Robert (1992).The Byzantine Empire. Washington, DC: The Catholic University of America Press.ISBN0-8132-0754-1.
Bryce, James (1901).Studies in History and Jurisprudence, Vol. 1. H. Frowde.ISBN1-4021-9046-8.
Brooke, Zachary Nugent (1962).A History of Europe, from 911 to 1198. London: Methuen.
Burns, Thomas S. (1991).A History of Ostrogoths. Bloomington and Indianapolis: Indiana University Press.ISBN0-253-20600-6.
Bury, John Bagnall; Philotheus (1911).The Imperial Administrative System of the Ninth Century: With a Revised Text of the Kletorologion of Philotheos. London: Oxford University Press.
Campbell, George L. (2000) [1991].Compendium of the World's Languages: Abaza to Kurdish. New York and London: Routledge.ISBN0-415-20296-5.
Chrysos, Evangelos (1992). Jonathan Shepard, Simon Franklin (уред.).Byzantine Diplomacy: Papers from the Twenty-Fourth Spring Symposium of Byzantine Studies, Cambridge, March 1990 (Society for the Promotion of Byzant). Byzantine Diplomacy, CE 300–800: Means and End. Variorum.ISBN0-86078-338-3.
Clark, Victoria (2000).Why Angels Fall: A Journey through Orthodox Europe from Byzantium to Kosovo. London: Macmillan.ISBN0-312-23396-5.
Cohen, H. Floris (1994).The Scientific Revolution: A Historiographical Inquiry. Chicago: University of Chicago Press.ISBN0-226-11280-2.
Comrie, Bernard (1987). Shopen, Timothy (уред.).Languages and Their Status. Russian. Philadelphia: University of Pennsylvania Press. стр. 91–152.ISBN0-8122-1249-5.
Day, Gerald W. (1977). „Manuel and the Genoese: A Reappraisal of Byzantine Commercial Policy in the Late Twelfth Century“.The Journal of Economic History.37 (2): 289–301.doi:10.1017/S0022050700096947.JSTOR2118759.
Dennis, George T. (1985).Three Byzantine Military Treatises. Washington, DC: Dumbarton Oaks.
Diehl, Charles (1948). Baynes, Norman Hepburn; Moss, Henry St. Lawrence Beaufort (уред.).Byzantium: An Introduction to East Roman Civilization. Byzantine Art. Oxford: Clarendon.OCLC1058121.
Drake, H. A. (1995). „Constantine and Consensus“.Church History.64 (1): 1–15.JSTOR3168653.
Duiker, William J.; Spielvogel, Jackson J. (2010).The Essential World History. Boston: Wadsworth.ISBN978-0-495-90227-0.
El-Cheikh, Nadia Maria (2004).Byzantium Viewed by the Arabs. Cambridge, MA: Harvard University Press.ISBN0-932885-30-6.
Esler, Philip Francis (2004).The Early Christian World. New York and London: Routledge.ISBN0-415-33312-1.
Evans, James Allan Stewart (2005).The Emperor Justinian and the Byzantine Empire. Westport: Greenwood.ISBN0-313-32582-0.
Foss, Clive (1975). „The Persians in Asia Minor and the End of Antiquity“.The English Historical Review.90 (357): 721–747.doi:10.1093/ehr/XC.CCCLVII.721.
Fossier, Robert; Sondheimer, Janet (1997).The Cambridge Illustrated History of the Middle Ages. Cambridge: Cambridge University Press.ISBN0-521-26644-0.
Fouracre, Paul; Gerberding, Richard A. (1996).Late Merovingian France: History and Hagiography, 640–720. Manchester: Manchester University Press.ISBN0-7190-4791-9.
Freeman, Charles (1999).The Greek Achievement – The Foundation of the Western World. New York: Penguin.ISBN0-670-88515-0.
Gabriel, Richard A. (2002).The Great Armies of Antiquity. Westport: Greenwood.ISBN0-275-97809-5.
Garland, Lynda (1999).Byzantine Empresses: Women and Power in Byzantium, CE 527–1204. New York and London: Routledge.ISBN0-415-14688-7.
Gibbon, Edward (1906). J. B. Bury (with an Introduction by W. E. H. Lecky) (уред.).The Decline and Fall of the Roman Empire (Volumes II, III, and IX). New York: Fred de Fau.
Grabar, André (1984).L'iconoclasme Byzantin: le dossier archéologique. Flammarion.ISBN2-08-081634-9.
Grant, Robert M. (1975). „Religion and Politics at the Council at Nicaea“.The Journal of Religion.55 (1): 1–12.doi:10.1086/486406.JSTOR1202069.
Greatrex, Geoffrey B. (2005). Maas, Michael (уред.).The Cambridge Companion to the Age of Justinian. Byzantium and the East in the Sixth Century. Cambridge: Cambridge University Press. стр. 477–509.ISBN0-521-81746-3.
Greatrex, Geoffrey; Lieu, Samuel N. C. (2002).The Roman Eastern Frontier and the Persian Wars (Part II, 363–630 AD). New York and London: Routledge.ISBN0-415-14687-9.
Gregory, Timothy E. (2010).A History of Byzantium. Malden: Wiley-Blackwell.ISBN1-4051-8471-X.
Gross, Feliks (1999).Citizenship and Ethnicity: The Growth and Development of a Democratic Multiethnic Institution. Westport: Greenwood.ISBN0-313-30932-9.
Gutas, Dimitri (1998).Greek Thought, Arabic Culture: The Graeco-Arabic Translation Movement. New York and London: Routledge.ISBN0-415-06132-6.
Hacikyan, Agop Jack; Basmajian, Gabriel; Franchuk, Edward S.; Ouzounian, Nourhan (2002).The Heritage of Armenian Literature: From the Sixth to the Eighteenth Century. Detroit: Wayne State University Press.ISBN0-8143-3023-1.
Haldon, John (1990).Byzantium in the Seventh Century: The Transformation of a Culture. Cambridge: Cambridge University Press.ISBN0-521-31917-X.
Haldon, John (2004). John Haldon and Lawrence I. Conrad (уред.).The Byzantine and Early Islamic Near East VI: Elites Old and New in the Byzantine and Early Islamic Near East. The Fate of the Late Roman Senatorial Elite: Extinction or Transformation?. Darwin.ISBN0-87850-144-4.
Hindley, Geoffrey (2004).A Brief History of the Crusades. London: Robinson.ISBN978-1-84119-766-1.
Hooper, Nicholas; Bennett, Matthew (1996).The Cambridge Illustrated Atlas of Warfare: The Middle Ages. Cambridge: Cambridge University Press.ISBN0-521-44049-1.
James, Liz (2010).A Companion to Byzantium. Chichester: John Wiley.ISBN1-4051-2654-X.
Jones, Arnold Hugh Martin (1986).The Later Roman Empire, 284–602: A Social Economic and Administrative Survey. Baltimore: Johns Hopkins University Press.ISBN0-8018-3353-1.
Kaegi, Walter Emil (2003).Heraclius, Emperor of Byzantium. Cambridge: Cambridge University Press.ISBN0-521-81459-6.
Kaldellis, Anthony (2007).Hellenism in Byzantium: The Transformations of Greek Identity and the Reception of the Classical Tradition. Cambridge: Cambridge University Press.ISBN0-521-87688-5.
Karlin-Heyer, P. (1967). „When Military Affairs Were in Leo's Hands“.Tradition.23: 15–40.JSTOR27830825.
Kazhdan, Alexander Petrovich; Constable, Giles (1982).People and Power in Byzantium: An Introduction to Modern Byzantine Studies. Washington, DC: Dumbarton Oaks.ISBN0-88402-103-3.
Kazhdan, Aleksandr Petrovich; Epstein, Ann Wharton (1985).Change in Byzantine Culture in the Eleventh and Twelfth Centuries. Berkeley and Los Angeles: University of California Press.ISBN0-520-05129-7.
Kean, Roger Michael (2006).Forgotten Power: Byzantium: Bulwark of Christianity. Shropshire: Thalamus.ISBN1-902886-07-0.
King, David A. (March 1991). „Reviews:The Astronomical Works of Gregory Chioniades, Volume I: The Zij al- Ala'i by Gregory Chioniades, David Pingree;An Eleventh-Century Manual of Arabo-Byzantine Astronomy by Alexander Jones“.Isis.82 (1): 116–118.doi:10.1086/355661.
Klein, Holgen A. (2004). „Eastern Objects and Western Desires: Relics and Reliquaries between Byzantium and the West“.Dumbarton Oaks Papers.58: 283–314.JSTOR3591389.
Kountoura-Galake, Eleonora (1996).Ο βυζαντινός κλήρος και η κοινωνία των "Σκοτεινών Αἰώνων ["The Byzantine Clergy and the Society of the 'Dark Ages'"] (грчки). Athens: Ethniko Idryma Erevnon.ISBN978-960-7094-46-9.
Kuhoff, Wolfgang (2002). „Die diokletianische Tetrarchie als Epoche einer historischen Wende in antiker und moderner Sicht“.International Journal of the Classical Tradition.9 (2): 177–194.doi:10.1007/BF02898434.JSTOR30224306.
Laiou, Angeliki E. (2002). Angeliki E. Laiou (уред.).The Economic History of Byzantium (Volume 1)(PDF). Writing the Economic History of Byzantium. Washington, DC: Dumbarton Oaks. стр. 3–8. Архивирано одизворникот(PDF) на 2013-09-30. Посетено на2015-08-11.
Lapidge, Michael; Blair, John; Keynes, Simon (1998).The Blackwell Encyclopaedia of Anglo-Saxon England. Malden: Blackwell.ISBN0-631-22492-0.
Lenski, Noel (1999). „Assimilation and Revolt in the Territory of Isauria, From the 1st Century BC to the 6th Century AD“.Journal of the Economic and Social History of the Orient.42: 413–465.doi:10.1163/1568520991201687.ISSN0022-4995.JSTOR3632602.
Louth, Andrew (2005). Paul Fouracre and Rosamond McKitterick (уред.).The New Cambridge Medieval History (Volume I). The Byzantine Empire in the Seventh Century. Cambridge: Cambridge University Press.ISBN0-521-36291-1.
Magdalino, Paul (2002). Angeliki E. Laiou (уред.).The Economic History of Byzantium (Volume 2). Medieval Constantinople: Built Environment and Urban Development. Washington, DC: Dumbarton Oaks. стр. 529–537. Архивирано одизворникот на 2013-09-30. Посетено на2015-08-11.
Magdalino, Paul (2002).The Empire of Manuel I Komnenos, 1143–1180. Cambridge: Cambridge University Press.ISBN0-521-52653-1.
Mango, Cyril A. (2007).Η Αυτοκρατορία της Νέας Ρώμης ["Byzantium: The Empire of the New Rome"] (грчки). Athens: Educational Institution of the National Bank of Greece.
Matschke, Klaus-Peter (2002). Angeliki E. Laiou (уред.).The Economic History of Byzantium (Volume 2). Commerce, Trade, Markets, and Money: Thirteenth-Fifteenth Centuries. Washington, DC: Dumbarton Oaks. стр. 771–806. Архивирано одизворникот на 2013-09-30. Посетено на2015-08-11.
McDonnell, Myles Anthony (2006).Roman Manliness: Virtus and the Roman Republic. Cambridge: Cambridge University Press.ISBN978-0-521-82788-1.
Meier, William N. (2003). „Die Inszenierung einer Katastrophe: Justinian und der Nika-Aufstand“.Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik (142): 273–300.JSTOR20191600.
Millar, Fergus (2006).A Greek Roman Empire: Power and Belief under Theodosius II (408–450). Berkeley and Los Angeles: University of California Press.ISBN0-520-24703-5.
Miller, William (1907).„Monemvasia“.The Journal of Hellenic Studies.27.
Moravcsik, Gyula (1970).Byzantium and the Magyars. Amsterdam: Hakkert.
Neumann, Iver B. (2006). „Sublime Diplomacy: Byzantine, Early Modern, Contemporary“.Millennium: Journal of International Studies.34 (3): 865–888.doi:10.1177/03058298060340030201.ISSN1569-2981.
Neville, Leonora Alice (2004).Authority in Byzantine Provincial Society, 950–1100. Cambridge: Cambridge University Press.ISBN0-521-83865-7.
Nicol, Donald MacGillivray (1993).The Last Centuries of Byzantium, 1261–1453. Cambridge: Cambridge University Press.ISBN0-521-43991-4.
Norwich, John Julius (1998).A Short History of Byzantium. Ringwood, Vic.: Penguin.ISBN978-0-14-025960-5.
Ostrogorsky, George (1959). „The Byzantine Empire in the World of the Seventh Century“.Dumbarton Oaks Papers.13: 1–21.doi:10.2307/1291127.JSTOR1291126.
Parry, Kenneth (1996).Depicting the Word: Byzantine Iconophile Thought of the Eighth and Ninth Centuries. Leiden and New York: Brill.ISBN90-04-10502-6.
Patterson, Gordon M. (1995) [1990].The Essentials of Medieval History: 500 to 1450 AD, the Middle Ages. Piscataway: Research and Education Association.ISBN978-0-87891-705-1.
Postan, Michael Moïssey; Miller, Edward; Postan, Cynthia (1987).The Cambridge Economic History of Europe (Volume 2). Cambridge: Cambridge University Press.ISBN0-521-08709-0.
Pounds, Norman John Greville (1979).An Historical Geography of Europe, 1500–1840. Cambridge: Cambridge University Press.ISBN0-521-22379-2.
Read, Piers Paul (2000) [1999].The Templars: The Dramatic History of the Knights Templar, The Most Powerful Military Order of the Crusades. New York: St. Martin's Press.ISBN0-312-26658-8.
Reinert, Stephen W. (2002). Cyril Mango (уред.).The Oxford History of Byzantium. Fragmentation (1204–1453). Oxford: Oxford University Press. стр. 248–283.ISBN0-19-814098-3.
Rice, David Talbot (1968).Byzantine Art (3rd Edition). Harmondsworth: Penguin Books Limited.
Robins, Robert Henry (1993).The Byzantine Grammarians: Their Place in History. Berlin and New York: Mouton de Gruyter.ISBN3-11-013574-4.
Rosser, John H. (2011).Historical Dictionary of Byzantium. Introduction. Lanham, MA: Scarecrow.ISBN0-8108-7567-5.
Runciman, Steven (1990).The Fall of Constantinople, 1453. Cambridge: Cambridge University Press.ISBN0-521-39832-0.
Sarantis, Alexander (2009). „War and Diplomacy in Pannonia and the Northwest Balkans during the Reign of Justinian: The Gepid Threat and Imperial Responses“.Dumbarton Oaks Papers.63: 15–40.JSTOR41219761.
Sedlar, Jean W. (1994).East Central Europe in the Middle Ages, 1000–1500.III. Seattle: University of Washington Press.ISBN0-295-97290-4.
Seton-Watson, Hugh (1967).The Russian Empire, 1801–1917. Oxford: Oxford University Press.ISBN0-19-822152-5.
Šišić, Ferdo (1990).Povijest Hrvata u vrijeme narodnih vladara: sa 280 slika i 3 karte u bojama. Zagreb: Nakladni zavod Matice hrvatske.ISBN86-401-0080-2.
Sotinel, Claire (2005). Maas, Michael (уред.).The Cambridge Companion to the Age of Justinian. Emperors and Popes in the Sixth Century: The Western View. Cambridge: Cambridge University Press. стр. 267–290.ISBN0-521-81746-3.
Speck, Paul (1984). „Ikonoklasmus und die Anfänge der Makedonischen Renaissance“.Poikila Byzantina.4: 175–210.
Stephenson, Paul (2000).Byzantium's Balkan Frontier: A Political Study of the Northern Balkans, 900–1204. Cambridge: Cambridge University Press.ISBN0-521-77017-3.
Tarasov, Oleg; Milner-Gulland, R. R. (2004).Icon and Devotion: Sacred Spaces in Imperial Russia. London: Reaktion.ISBN1-86189-118-0.
Teall, John L. (1967). „The Age of Constantine Change and Continuity in Administration and Economy“.Dumbarton Oaks Papers.21: 11–36.JSTOR1291256.
Timberlake, Alan (2004).A Reference Grammar of Russian. Cambridge: Cambridge University Press.ISBN978-0-521-77292-1.
Treadgold, Warren (1995).Byzantium and Its Army, 284–1081. Stanford: Stanford University Press.ISBN0-8047-2420-2.
Treadgold, Warren (1997).A History of the Byzantine State and Society. Stanford: Stanford University Press.ISBN0-8047-2630-2.
Troianos, Spyros; Velissaropoulou-Karakosta, Julia (1997).Ιστορία δικαίου από την αρχαία στην νεώτερη Ελλάδα ["History of law from ancient to modern Greece"]. Athens: Sakkoulas.ISBN960-232-594-1.
Ahrweiler, Hélène; Aymard, Maurice (2000).Les Européens. Paris: Hermann.ISBN2-7056-6409-2.
Angelov, Dimiter (2007).Imperial Ideology and Political Thought in Byzantium (1204–1330). Cambridge, United Kingdom: Cambridge University Press.ISBN0-521-85703-1.
Baboula, Evanthia, Byzantium, inMuhammad in History, Thought, and Culture: An Encyclopedia of the Prophet of God (2 vols.), Edited by C. Fitzpatrick and A. Walker, Santa Barbara, ABC-CLIO, 2014.ISBN 1610691776
.jpg)
