Бангладеш (бенгалски:বাংলাদেশ); офиц.Народна Република Бангладешগণপ্রজাতন্ত্রী বাংলাদেশ) — држава воЈужна Азија која излегува наБенгалскиот Залив и го зазема осмото место по населеност во светот. Главен и најголем град еДака, а најголемо пристаниште и второ место по големина еЧитагонг.
На подрачјето на денешниот Бангладеш (Бенгал) се одржале будистички кралства до 13 век.
Во 1201г. Бенгал преминува под власта на делхиските султани, а потоа во земјата преовладувал исламот. Домашните исламски владетели владееле сè до 1576г., кога могулскиот владател Акбар ја приклучил Бенгалија кон Могулското царство. Во почетокот на 18 век државата почнала да пропаѓа, се зголемила моќта на локалните силници, а во средината на 18 век се засилило влијанието наБританската источноиндиска компанија, која по задушувањето на Бенгалското востание во 1757г. добила монопол над трговијата и собирањето данок.
Меѓу 1757 и 1854г. Бенгал бил цел на британските освојувачи во Индија; подоцна стопанската и политичката цел се префрила во з. Индија. Големото востание против Британците (1857г.) почнало во Бенгал и било поврзано со сè поголемата противречност меѓу муслиманското население и хиндуистичките велепоседници. По задушувањето на востанието во 1858г., сите територии на Источноиндиската компанија ги презела британската влада и ги здружила во колонијата Британска Индија.
Во 1906г. е основана Муслиманската лига, политичка организација на муслиманите воБританска Индија која барала поделба на Индија и основање самостојна муслиманска држава. На 14.8.1947г. е прогласенаИсламска Република Пакистан, составена од два потполна различни делови меѓу кои постоеле многу остри политички спротивности. На парламентарните избори во 1970г., во Источен Пакистан победила Лигата Авами под водство на шеикотМуџибур Рахман, која барала поголема автономија за источниот дел на Пакистан.
На 1.3.1971г. пакистанскиот претседател Јахја Хан го одложил првото заседание на новиот парламент и во И. Пакистан пратил војска за да ги запре безредијата. Тие за малку можеле да прераснат во граѓанска војна. На 26.3.1971г. И. Пакистан прогласил независност и се преименувал во Бангладеш. Уште од самиот почеток Индија ги поддржувала бунтовниците и им се придружила во војната против пакистанската војска, која се предала на 16.12.1971г.
Со уставните промени во 1975г. многу се засилила положбата на претседателот на републиката. Претседателот на владата М. Рахман (1972-1975г.) станал претседател на републиката (1975г.), ги забранил опозициските партии и вовел еднопартиски систем, но настрадал како жртва на воен преврат. Власта ја презел генералот Зиа ур Рахман, подоцна претседател на републиката (1977-1981г.) кој паднал како жртва на новиот државен удар, исто како и неговиот наследник Абдус Сатар (1982г.). По него власта ја презел генералот Хосаин Мохамед Ершад (1983-1990г.), но морал да отстапи под притисокот на засилената опозиција.
По 1991г. најважни политички партии се Бангладешката народна партија (БНП) и Лигата Авами, меѓу кои постојат големи спротивности, државата често ја потресуваат демонстрации и штрајкови.
На 1.1.1997г. во сила стапил договорот со Индија за заедничко користење на водите наГанг, а на 2.12.1997г. Владата потпишала мировен договор со верското движење Шанти бахини, кое 24 години се борело за правата на припадниците на будистичката вера.
Бангладеш е поделен на8 административни области (বিভাগ, „бибаг“). Секоја од нив е наречена по нејзиниотадминистративен центар. Областите понатаму се делат наокрузи (জেলা, „зила“) кои пак се делат на подокрузи (উপজেলা, „упазила“).
Климата е монсунска со високи температури преку целата година и обилни врнежи кои го носи јз.монсун (дождлив период јуни-октомври), во периодот на си. монсуни (ноември-март) има многу малку врнежи. Најмногу врнежи се крајбрежните делови, планините на ЈИ и подножјето на планината Каси-Џаинтија на С(3000-5000 мм), а во другите делови има 1300-2000 мм врнежи. Во почетокот и на крајот на дождливиот монсунски период чести се тропските циклони.
Најголеми реки сеГанг (Падма, 2510 км) иБрамапутра (Џамуна, 2840 км). Низводно во Дака се спојуваат во една рекаМегна (264 км; од крајот на 18 век). уште во 1770г. главниот ракавец на реката Ганг била рекатаХугли која тече низКалкута; тогаш Брамапутра течела и одДака. Бидејќи реките носат голема количина тиња и песок, течат меѓу природни насипи над околната низина и скоро при секоја поплава ги менуваат коритата. Поплавите погодуваат 3\4 од територијата и траат 3-6 месеци ( од јуни до ноември). По 1991г. по селата почнале да се градат издигнати бетонски засолништа, каде за време на поплавите се засолнува селското население; со тоа прилично се намалува бројот на загинатите.
Според Уставот од 16.12.1972г., Бангладеш е парламентарна република. Со уставните промени од 7.8.1991г. многу се смалени овластувањата на претседателот на републиката - пренесени се на парламентот, аисламот е прогласен за државна религија. Право на глас имаат сите бангладешки државјани на возраст над 18 години.
Парламентот го избира претседателот на републиката секои пет години, а повторно може да биде избран само уште еднаш. Го именува претседателот на републиката, како и претседателот на владата и министрите кои мораат едновремено да добијат и мнозинство гласови од парламентот.
Националното собрание (Џатија сангсад) е еднодомно и има 330 членови; 300 се избираат на општи избори секои пет години, а 30 места се резервирани за жените кои на општите избори ги избираат избраните делегати.
Дака е комерцијален и финансиски столб на земјата, и најголемиот урбан економски центар воЈугоисточна Азија
Независно од стопанскиот раст во 90-тите години на 20 век, Бангладеш останува една од најсироманшните држави во светот, многу зависна од странска помош. Го погодува непродуктивната и голема државна управа, корупцијата и оптоварениот со мали кредити банкарски систем, но продуктивно е делувањето на невладините организации и посебните установи кои непосередно соработуваат со локалните организации и домашните дарители на помош.
Бангладеш има 207.500 км патишта од кои 10% асфалтирани. На 23.6.1998г. е отворен 4,8 км долгиот патничко-железнички мост Бангабанду преку Брамапутра со кој за првпат се поврзани з. и и. дел на државата, а во 2004г. и 6 км долгиот мост преку реката Падме.
Државата има 2706 км железнички пруги (884 км со растојание меѓу шините од 1676 мм и 1882 км со растојание од 1000мм); сите се изградени уште во колонијалниот период.
Трговската морнарица има 40 брода со вкупна носивост од 441.000 т. Најголемо морско пристаниште е Читагонг. а помали се Калма и Монгла во делтата. Бангладеш има и 8400 км внатрешни патишта по кои се изведуваат 3\4 на товарниот и патничкиот сообраќај; главни пристаништа се Дака, Чандпур, Навабганџ, Барисал и Кулна.
Бангладеш има 8 аеродроми со редовен патнички сообраќај; најголемиот меѓународен аеродром е покрај Дака (Zia international). Национален превозник е "Biman Bangladesh airlines", кој е во државна сопственост.
Бројот на населението во Бангладеш во минатото многу брзо се зголемувал (1961г.: 50,8 мил.; 1988г.: 101,1 мил.), а во 90-тите години на 20 век, со програмите за планирање на семејството, порастот донекаде е забавен (1989г.: наталитет: 33,2 промили, природен прираст 21,6 промили). Речиси сите жители се Бенгалци (98%), зборуваат индоевропскибенгалски јазик и го пишуваат со посебно бенгалско писмо. Во планините Читагонг живеат 12 народи сродни на Бурманците:, најмногу се Чакмаи, Мармаи, Трипури и Мрои. Малкуте небенгалски народи живеат на крајниот север (Сантоли, Касиии, Гарои). Постојат големи културни и јазични разлики меѓу муслиманските Бенгалци и тибетско-бурманските будистички народи во планините на И, потиснати на маргините на општеството.
Бангладеш е една од најгустонаселените земји во светот; поголемиот дел од населението живее на село и се занимава со земјоделство. Преовладуваат различни видови селски населби по должината на патиштата и на природните насипи покрај реките, каде што сигурноста е малку поголема од годишните поплави. Многу села не се приклучени ниту на патната, ниту на електричната мрежа. Заради големата сиромаштија во провинцијата, се е поинтезивно доселувањето во градовите, особено во Дака (1961г.: 556.700 жит.; 1991г.:6,1 мил.). Поголеми градови (2001г.) се:Дака (5,64 мил., метрополитенскa област, 10,4 мил.), Читагонг (2,20 мил.), Кулна (811.000), Раџхаши (403.000).
.svg)
.jpg)
.svg)