INôrvezy dia firenena anyEorôpa Avaratra, ao amin' ny lafiny andrefan' nySaikanosySkandinava, miray sisintany amin' iFinlandy sySoeda. Firenena tsy dia be mponina izy saingy isan' ny tany manan-karena, noho izy mamokatrasolitany. IOslo no renivohiny ary nyfiteny nôrveziana no fiteny ôfisialy ampiasaina any aminy.
Ny tanin’ i Nôrvezy dia manana halavana 1 750 km sady manana morontsiraka ao amin’ nyRanomasina Avaratra sy ao amin’ nyRanomasimbe Atlantika. Be tendrombohitra sy mikintiantoana ny vohon-tanin’ i Nôrvezy: voatrobatrobaky ny lava-dranomandry nidiran-dranomasina (atao hoefjord) ny morontsiraka. Toetanin-tendrontany ny toetany any Nôrvezy.
I Nôrvezy no firenena misy mponina kely hakitroka indrindra aoEorôpa. Monina an-tanan-dehibe ny ankamaroan’ ny mponina (75 %).
Anisan’ ny firenena manan-karena indrindra eto an-tany i Nôrvezy. Niteraka fandrosoana ho an’ ny toekareny ny fitrandrahanasolitany ao amin’ ny Ranomasina Avaratra. Mandroso ihany koa nyfanjonoana any.
Efa nonenan’ olona mpihaza hatramin’ ny vanimpotoana paleôlitika (14 000 taona tal. J.K.) i Nôrvezy, avy eo dia tonga tao koa ny tantsaha avy anyDanemarka sy avy anySoeda. Tamin’ ny taona 800 taor. J.K. dia nitodi-doha tany amin’ ny ranomasina izany vahoaka izany, izay atao hoeVikingy, ary nandefa sambo mpiady tamin’ ny tany tratrany: sady mpandroba izy ireo no mpitady tany vaovao. Ny mpanjaka vikingy Erik Ilaimena no nahita an’ iGroenlandy voalohany ary i Leif Eriksson zanany lahy no lazaina fa Eorôpeana voalohany nahita an’ iAmerika Avaratra. Tonga firenena miray i Nôrvezy tamin’ ny taona 1000 ka nitombo hery ara-pôlitika sy ara-barotra, indrindra noho ny fisian’ ny Ranomasina Avaratra. Ny mpanjaka Magnus I no nanatanteraka ny fampikambanana an’ i Nôrvezy tamin’ i Danemarka ary i Soeda tamin’ ny taonjato faha-11. Ny fifanarahana tao Kalmar no nahatonga an’ i Nôrvezy ho faritanin’ i Danemarka tamin’ ny taonjato faha-14 hatramin’ ny faha-19. Nofehezin’ i Danemarka i Nôrvezy nanomboka tamin’ ny taona 1815 nefa nahazo ny fahaleovan-tenany tamin’ ny taona 1905.
I Nôrvezy dia fanjakana enti-mpanjaka, k Harald V no manjaka ao, ary mbola eo ambany fiandrianany ireo nosy kely toa ny nosyJan Mayen, ny nosyPierre Ier, ny nosyBouvet, ary ny fitambaran' ireo nosy kelin' iSvalbard. Tamin’ ny taona 1994 i Nôrvezy dia nandà tsy hiditra ao amin’ nyVondrona Eorôpeana rehefa natao ny fitsapan-kevi-bahoaka.
Ny firenena nôrveziana dia naneho ny mahairay azy sy ny finiavany hivelatra tamin' ny fotoan' andron' ny fanafihana nataon' ireoVikingy, tamin' ny taonjato faha-9 ka hatramin' ny faha-11. Mpiantsambo nikoizana izy ireo, ka vetivety dia nipaka tamin' ireo nosy manodidina ny herin' izy ireo Vikingy avy any Nôrvezy ireo. Na izany aza dia mbola tsy nisy fahefana niraisana tao Nôrvezy. Ny fifaneraserana dia mbola niankina betsaka kokoa tamin' ny dia an-dakana noho ny dia an-tanety. Tamin' ny taon-jato faha-8 dia mbola nizara ho fanjakana madinika niisa 29 i Nôrvezy.
Ny heverina ho mpanjaka voalohany nanapaka an' i Nôrvezy iray manontolo dia i Harald Tsara Volo (872-933). Ny zanany lahimatoa, Erik "famaky lian-dra" dia naongan' i Haakon ilay Tsara, lehiben' ny Vikingy, tamin' ny taona 935. Ny zafikeliny, Olaf Tryggvason (995-1000) no nandimby azy, saingy noroahin' i Sven "Somotra misamaka", mpanjakan' iDanemarka izy io. Tamin' izany i Nôrvezy dia nifampizaran' i Sven sy i Jarls avy any Trondheim. Ny mpanjaka Olaf Haraldsonn, izay nametraka ny renivohiny tao Trondheim, no azo heverina fa ray mpanorina ny fanjakana nôrveziana tamin' ny taona 1016. Ity mpanjaka ity, izay Vikingy teo aloha, no nitondra nyfivavahana kristiana volohany tamin' ny vahoakany tany Nôrvezy .
Tamin' ny taonjato faha-13 dia nisy tovolahy mpanao anjoria anakiray nantsoina hoe Sverre Sigurdsson nandrombaka ny fitondrana ka nanangana dinastia vaovao, izay nitoetra taoBergen. Noho ny fitomboan' ny herin' ny ligin' ny Hansea tao an-tanàna, dia nafindra taoOslo ny renivohitra tany amin' ny fiandohan' ny taonjato faha-14.
Tamin' ny taona 1380 dia niara-maty tamin' ny mpanjaka Haakon VI ny dinastia nôrveziana. Ny vadin' ity mpanjaka ity, Margrethe avy any Danemarka, manko no nahazo ny fanjakàna ka nanomboka teo dia niray i Danemark sy Nôrvezy. Tonga nanampy io firaisana io, nantsoina hoe "Fiombonan' i Kalmar" koa i Soeda tamin' ny taona 1397. I Danemarka no firenena azo lazaina fa nitondra tao anatin' io fiombonana io, ary nyfiteniny rahateo no nampiasaina teo amin' ny fanjakana, ka i Nôrvezy dia toy ny faritany anankiray nentina ihany.
Ny fizakan-tena azon' i Soeda, taorian' ny fikomian' i Gustave Vasa, dia nanafoana ny fiombonan' i Kalmar tamin' ny taona 1523. Na izany aza, dia mbola teo ambany fanapahan' i Danemarka ihany i Nôrvezy. Tamin' ny tapany voalohany amin' ny taonjato faha-16, dia nandray nyfivavahana loterana ny mpanjakan' i Danemarka, ary ny vahoakany rehetra dia nampanarahina izany fivavahana izany koa.
Ny fanjakana danoà-nôrveziana dia niandany tamin' iNapoléon Bonaparte tamin' ny fotoan' androny. Koa rehefa resy ito farany dia nomen' ireo mpandresy an' i Soeda i Nôrvezy. Nanoloana izany, dia natsangana nyAntenimiera mpanorina, izay nivory tao Eidsvoll, ka nanambara ny fahaleovan-tenan' i Nôrvezy ary nandany ny lalàm-panorenana. Ary dia ilay andriandahy danoà, Christian-Frédéric no notendren' ny mpivory ho mpanjaka. Nisy ny fifanarahana tamin' i Soeda tato aoriana, ka nekena ny maha-fanjakana mitokana an' i Nôrvezy saingy eo ambany fanapahan' ny mpanjakan' i Soeda ihany. Tsy mora anefa ny nahatongavana tamin' izay satria tsy nety niala i Christian-Frederic raha tsy taorian' ny nandefasana tafika hanala azy.
Azonao atao ny mandray anjara eto amin'ny Wikipedia amin'ny alàlan'nyfanitarana azy. Jereo koa ny pejyAhoana ny manao takelaka rehefa te-hijery hoe ahoana no fanaovana azy.
