Pisze książki:literatura piękna,poezja,utwór dramatyczny (dramat, komedia, tragedia),czasopisma,inne

Laureat Literackiej Nagrody Nobla 2023 za "nowatorskie sztuki i prozę, dające wyraz temu, co niewypowiedziane"


Fosse urodził się 29 września 1959 roku w Haugesund. Od lat uważany jest za jednego z najwybitniejszych norweskich dramatopisarzy. Tworzy w języku nynorsk. Debiutował w 1983 roku książką „Czerwone, czarne”. Jego pierwsza sztuka teatralna, „Nigdy się nie rozłączymy”, została wystawiona w roku 1994. Najbardziej znane dramaty autora to „Imię” (1995) i „Dziecko” (1997).


W książkach Fossego najważniejszy jest rytm, a opowieści nie snuje wszechwiedzący narrator. To dialogi i czyny bohaterów odzwierciedlają ich myśli i uczucia. Fosse to minimalista słowa – jego postaci mówią mało i często powtarzają swoje kwestie, a akcja utworów przebiega wolno. Fossego fascynuje zwyczajność i powolność.


Fosse jest również autorem esejów, tomów poezji i książek dla dzieci. Wydane w 1989 roku „Nieskończenie późno” (napisane wraz z z Alf-Kåre Bergiem) otrzymało Nagrodę Literacką dla Literatury Dziecięcej w Języku Nynorsk.


Jego dzieła przetłumaczono na ponad 40 języków. Sztuki jego autorstwa wystawiono na ponad 120 scenach na całym świecie. Po polsku ukazały się jego „Sztuki teatralne”. Dramaty Fossego znalazły się ponadto w tomie „Kon(teksty)” i „Suzannah, Austria”. Jedno z jego opowiadań, „Powrót do domu”, znajdziemy zaś w zbiorze „Wolność. Istota bycia człowiekiem”.

We wrześniu 2023 roku nakładem wydawnictwa ArtRage po polsku ukazał się pierwszy i drugi tom opus magnum Fossego – „Septologii”. „Drugie imię. Septologia I-II” zadebiutowało na polskim rynku 21 września.

Jon Fosse to człowiek Renesansu, pisze prozę, dramaty, książki dla dzieci, poezje. Sam mawia o sobie, że bez względu na to, jaką formę pisze czuje się poetą. Jego wiersze są proste i nieproste. Początkowo nie mogłam się przebić przez te surowość. Fosse operuje dość ograniczonym zasobem słów i okazuje się, że wcale więcej nie trzeba. Mniej znaczy więcej, mocniej. Być może, kiedy żyje się na Północy, jak Fosse takie proste rzeczy jak morze, fala, niebo, łódka, pies nabierają głębokiego znaczenia. To jest poezja, której trzeba dać czas. Ja potrzebowałam na to 35 stron. Na 36 trafiłam na wiersz, który przeciął mnie na pół:(łódź w ciemnościach)siedzę w łodzia ciemność jest Łodzią w której siedzęŁódź to powolny ruch Ciemnośći wczesny wieczór Morze jest czarnea łódź jest powolnym ruchem Tam gdzieśjest brzeg są domy Słyszę faleuderzające o brzegi wiem, ze domy są białesiedzę w łodziwokół nie ma nikogosiedzę w łodzi i jestemmorzem bez falnie jestem człowiekiemjest cichobo nie jestem już człowiekiemjestem cisza w łodzijestem ciemnością w łodzia wszystko jest niebieskie i jest ciemnotak ciemno i mokroPotem już mnie nie puściło. Już mnie ta surowość nie drażniła, raczej szturchała. Dotykała głębokich strun. Wciągnęło mnie to poczucie jedności z naturą, z duchami, z bezmiarem nieba i morza. To pytanie, kim jestem? co się ze mną stanie? Jest to buddyjskie, choć nie brak w poezji Fossego nawiązań do Biblii. A może po prostu duchowe, bez wskazywania na religię. No i wychodzi na to, że Jon Fosse, choć poznałam go niedawno, to jeden z ważniejszych dla mnie pisarzy.

„Deszcz pada, ciemność jest czarna, jest bardzo zimno”. Signe jest sama w chatce na brzegu morza, dwadzieścia lat wcześniej jej mąż Asle wypłynął łódką na fiord i nigdy nie wrócił. Kobieta wspomina ten dzień, i tak samo jak dwadzieścia lat temu stoi w oknie i patrzy z niepokojem w ciemność.Dom w którym została sama, od lat należał do rodziny Aslego i wypełniają go duchy jego zmarłych przodków, rodziców, babki Ales, dziecka które utonęło.Mieszają się tu narracje, plączą się czasy i myśli. Czy to wszystko to tylko wspomnienia, czy przewidzenia tracącej zmysły samotnej kobiety czy duchy przodków- nie wiadomo i to jest bez znaczenia, najważniejszy jest tu klimat i odczucia jakie książka budzi. Surowość tej prozy odczuwa się niemal fizycznie, przejmujący smutek i zimno, uczucie jak po wykąpaniu się w listopadowym morzu w nocy. Ogromną rolę odgrywa tu srogi krajobraz, zimny deszcz walący o skały, ciemność i fiord który był obsesją Aslego, przyciągał go swoim syrenim śpiewem by w końcu zabić. Liczne powtórzenia nadają tej prozie transowość, całość jak medytacja, lub modlitwa, wzmagana falami uderzającymi o brzeg.