Quella vus chi la gh'ha minga di funt u hin trop poch. Per piesé, giunta di funt a la vus. Insì de vegh un'idea de tücc i olter vus senza font, vardiichì.
El Prenzipi de la refurma l'è cunsideraa de squas tücc l'ann1517, quand che'l Martin Lüther l'ha tacaa i sö95 Tes in sü l'üss de la Gesa deWittenberg. La fin de la Refurma l'è cunsiderada laPas de Westfalia de'l1648.
In prenzipi 'l muiment prutestant l'eva un tentativ de rufurmà laGesa Catolega. A tanc Catolegh in de l'Üropa centrala e ucidentala ghe piaseva no quel che lur vedeven cuma fols insegnament e curüziun denter de la Gesa, suratüt per quel che'l revarda lavendida di indülgenz.
L'ümanism l'eva staa fin de'l 14. secul un muiment vegnüü de la penisula italega che'l se crüzziava de reinstaurà l'antigh saè. Segund 'l so primari prenzipi, ciamaaAd fontes, ij ümanista stüdiaven ij antigh ütur e gh'even un möd de fà critegh cunt la realtaa. Ij ümanista han inflüenzaa ij üniversidaa de quij agn chi e hann inscí daa anca lur una man a "creà" tanc di refurmadur de'l devegnì. Suratüt 'l leng in manera critega la Sagra Scritüra l'ha inflüenzaa 'l pensee di refurmadur. La descuverta de lapressa, int la mitaa de'l 15. secul, l'ha pö daa na man ai refurmadur a spantegà i so laur literari.
