Mappa animada diprecipitazion mensil a scala mondiàl.
Cont el tèrmenprecipitazion a se voeuren indicà, inmeteorologia, tucc quèj fenòmen de trasferiment de l’acqua in statliquid osòlid de l'atmosfera al soeul – compagn de lapioeuva, lanev, latempèsta, larosada, labrina. La precipitazion a l'è ‘na fase delciclo idrològich. Quèj acqui chì, che poeu tàchen a svaporà de noeuv (a differenza de quèjlitosferegh che circolen semper e unicament in del terrén), hinn anca ciamàdmeteòrich.[1]
Quand che l'ariaùmeda, scaldada de laradiazion solà la leva su, la se slarga foeura e la se infrèggia fin acondensàss (l'aria frèggia la pò ‘vègh denter men vapor de acqua rispètt a quèlla calda e vicevèrsa) e la va a formà inivol, ch'a hinn fàd su de gottìnn microscòpich d’acqua spandùd che gh’hànn ‘na dimension de l’orden dimicron. Sti gott chì, con el mèttess insèma (coalescenza), vegnen pussée gròss e pesànt e bòrlen giò in tèrra in forma depioeuva,nev otempèsta.
I precipitazion, generalment, hinn misuràd cont el doprà du tipi d’istrument:pluviometer epluviografo. El primm istrument a l’è fàa su d’on recipient piscinìn, de sòlit de forma clilindrica e de grandèzza standardizzada che ‘l fa el lavorà de catà su e conservà lapioeuva che la gh'è capitada denter ind on cèrt intervàll de temp, generalment de ondì, in sul territòri indoe l’è stàa miss. In quèlla manera chì a l’è possibil ottegnì ’na misura giornadera di precipitazion d’ona cèrta localitàa.
Diversament elpluviografo a l’è on istrument che ‘l fà el mestée de registrà la pioeuva borlada giò de li a ‘n perìod de temp minor deldì; incoeu a hinn disponibil di pluviografi digitaj con ‘narisoluzion temporal de l’orden d’on quajminut. InItalia lapioeuva, d’usanza, la ven misurada inmillimeter (misura indipendenta de la superfice). Al fin de ‘vègh on’idèa se pò considerà che inItalia bòrlen giò intra i 100 e i 3000mm de pioeuva per ann; on ùnegh dì de pioeuva fina el mena tuttalpù 1 mm de acqua, inscambi on temporal longh e violent l’è bon de portànn anca 30 mm de acqua, cont ont record intorna di 440 mm (in Italia i zòn pussée pioverasg hinn iPrealp e iAlp Giulie e Carnich inFriùl Venezia Giulia e iAlp Apuàn in Toscana.
La pioeuva, la nev e la tempèsta tenden a distribuìss soratùtt sora i versàntmontagnós espòst ai corrent indoe la gh'è salida dimass d'ariaùmeda fin a lacondensa (convezion sforzada). I perturbaziontenden a subì i azion de blòcch (stau) sora versantsoravent; vicevèrsa in di versant sòtavént i vent discendent de crodada i favorissen la stralattonaria dinìvol e de conseguenza la riduzion di precipitazion (ombria pioverasgia) e l' effètt ‘’favòni’’. Per quèlla resón chì i precipitazion tenden a aumentà con la quòta, InItalia, per esempi el versant delmar Tirren l'è pussée pioverasg del versant delmar Adriatich per la presenza dimont Penin e ‘l predomini di corrent occidentaj.
I precipitazion massim hinn intorna de l’equator (sora ona fascia larga 10° delatitudin). A'ndà de l'equator aipòli a gh’è manemàn ‘na sbassada di precipitazion foeura che intra el 45° e ‘l 55° delatitudin indoe a gh’è la massima attivitàciclònica. Quèst second massìm chì de precipitazion a l’è però inferior de quèll de l’equator. Per mèzz del studi diisoiét, o ben di lìnej che collighen insèma i sit de eguàl precipitazion, se pòden reconóss quèj regìmm chì de precipitazion oregimm pluviometrich:
Regimm di altlatitudin. Quèll regimm chì l’interèssa la fassa di latitudin infra el 43° e ‘l 60° e l’è caratterizzàa de la mancanza d’ona stagion sècca del tutt, inscambi gh’è di stagion pu o manc piovós e distribuìd in vari maner.
I precipitazión atmosferegh ciapen ‘na importanza significativa in del compiment delciclo de l'acqua. Despèss, in del settór de l’idrologia, ghe se dà el nòmm deacqui meteòrich i quàj ciapen denter oltra i acquipiovàn tucc i alter precipitazion che vegnen di fenòmenmeteòrich compagn de lanev, latempèsta, larosada, labrina. Quand che a hinn giamò borlà giò alsoeul i acqui piovàn ghe se spanteghen de sora e donca ghe pénetren o se infiltren denter in di terrén che lassen passà l’acqua per via de lagravità oppùr incanalandoss adrée ai canàa delsoeul, oppur se muccen su in forma degiazz in dinevee e in digiazze in sui montagn pussée elevàa, indoe fànn su di risèrv preziós deacqua, o in di lastrón de giazz delpòlo.
In del cors del deslinguàss che lanev e ‘lgiazz subìssen manemàn in presenza detemperadùr maggior delpont de fusion de l’acqua, l’acqua al stat liquid la comenza anàgh adrée al stèss percors di acqui piovàn come che la corr via e la se inacanala in del terrén alimentand inscì iriaa, ifiumm, ilagh, iestuari fin a raggiungiòng elmar (circolazion superficiàl), oppur penetrànd e alimentànd iàves indoe fa su i prezios risérv de acqua sotterranea e in generàl a la circolazion sotterranea che l’è compagna, oppùr la torna direttament inatmosfera per via delsvaporament dirètt del soeul ùmed e lasvapotraspirazion dipiant. In quèlla manera chì l’acqua la ven disponìbil per labiosfera perchè l’alimenta lavegetazion superficiàl e i animàj.
I acqui meteòrich hinn assée interessant per divèrsi disciplìn tècnegh correlaa con l’ingegneriaidraulica:
Provisión idrica di comunità di òmen, de già che l’è on element fondamental per la vita di organismi vivent. In di àrei a ris’c dedesertificazion a l’è importantìssim a accumulà l'acqua in diìnvas superficiaj o in dicistèrni. Al fin pussée generàl de fa su iacquedòtt la soa misurada l’è importanta per el progètt di intercettazion, daidigh oppur direttament dai cors d’acqua.
El regolà el regìmm di acqui depioeuva al fin de la gestión di fluss in ambiént cittadìn, relativament al fà i progètt e a la costruzión dicantaràn bianch in di center cittadìn che gh’hànn ‘n’andadura del terrén piana, indoe iinondazion capiten despèss e al fin de on giust progètt di profìl stradàj (cunètta,tombìn, ecc.) in di center cittadìn decollina omontagnós indoe i pendenz elevàa créen di alter tipi de problema.
Agricoltura: el studi di fluss meteòrich a l’è fondamentàl al fin de programmà i giust intervent in del settór de l’agraria.
In del settór de l’inquinament ambientàl i precipitazion assumen ‘n’importanza fondamentàl per via de la soa azión delavadura de l'atmosfera diaerosòl e di sostanz inquinant compagn delpulviscol atmosferegh. De conseguenza i precipitazion eserciten ‘n’azion naturàl de moderazion di situazión particolàr de inquiment de l’aria compagn che in del caso di grad città e àrej metropolitàn.
Cont el sfruttà i conoscenz in su la genesi dinìvol a l’è stà possibil a cambià eltemp atmosferegh per mèzz de la modifica artificiàl d’on quaj tipo denìvola al fin de ottegnì ‘me risultàa finàl, on aument di precipitazion. Per esempi a l’è possibil alterà l’equilibri di nìvolsorafondùd per fa de manera che in del sò intèrna comparen dicristaj de giazz che vegnen grand per differenza detension de vapor satur con l’acquasorafududa. Taj cristaj de giazz pòden vèss ottegnùd per mèzz de:
el mètt denter di ballinn degiazz sècch (o ben deanidride carbònica al statosòlid) de manera de fàgh sbassà latemperadura a lanivola fin al pont che i cristàj de giazz pòden formàss direttament di gottìnn sorafondùd. La nivola, in quèll caso chì la cambia la forma de la soa sommitàa indoe l’è stàa miss denter elgiazz sècch.
l'introduzion di partìcol deiodur d'argent bon de fa el mestée dinucli de congelament per i gott sorafondùd (di quaj la ven foeura l’espression "sèmina di nivol"). Defàtt, in su el iodùr de argent la se fà ‘na pellesina suttilissima de acqua che la gh'hà el spessor d’ona quajmolecola che, che cont el dispònness ‘me ‘na struttura sòlido-cristallina compagna delgiazz, la ven sòlida e quèst l’è el princippi del cristàll de giàzz. El iodùr d'argént fa el so mestée sòta i -5°C e, rispètt al giazz sècch che ‘l gh’hà de vèss miss denter in de lanivola per mèzz d’onreoplàn, gh’hà el vantagg de podè vèss spandùa anca del soeul: a di alttemperadur de fàtt elsvapora, e l'è tirà in alt dicorrent ascedent, poeu elcondensa in tanti partìcol piscinìnn con la sbassada de la temperadura. Domà lalus dirètta la ghe fa pèrd ‘na part de la capacità a quèj partìcol chì.
Per mèzz de la génesi di cristaj artificiàj, cioè con la diminuzion de l’acqua sorafonduda, a se pensa de podè redù anca la formazion di gràn detempèsta pussée gròss in del cors di tempestàd.
A l’istèssa manera l’è stà possibil alterà l’equilibri di nìvol cald (con temperadura maggiora delpont de fusion) cont el mètt denter ind la nìvola di nucli desal gigant e de acqua polverizzada in partìcol piscinìtt sora i quàj i gottìnn de nìvola a hinn pussée facil de formàss e sviluppàss.
Per dimostrà el lavorà de quèj sistema chì, o ben che ‘l ghe sia de bon on aument di precipitazion, s’è sòlit doprà di istrument unicament statistich, ma i càlcoj relativ fànn vedè che ‘l laorà che fànn l’è putòst scars.