LaLetonia (Latvija inleton,Leţmō inlivon,Latveja inletgall), a nivell ofizzialRepublega de Letonia (Latvijas Republika in leton,Leţmō Vabāmō in livon,Latvejis Republika in letgall) a l'è un paes delnord-est deVuropa. L'è vun di tri paes Baltegh e l'è anca member de l'Union Vuropea. La capital e lacità pussee granda del paes a l'èRiga, indova che el ghe viv squas on terz de la popolazzion letona.[1][2] El territori a l'è componud de cinch region storeghe e colturai:Curlandia,Semigallia,Selonia,Letgallia eLivlandia che inn minga respeciad in de l'organizazzion aministrativa: el paes a l'è spartid in 33region (let.novads, ltg.nūvods) e 10 ''citaa nazzionai'' (let.valstspilsēta, ltg.vaļsteibys mīsts). La Letonia 'me Stat a l'è nassuda domà in del1918 despoeu de la so deciarazzion de l'independenza, e a l'è recognossuda de la comunità internazzional in del1921, cont un bell toch de ocupazzion sovietega in tra el1940 e 'l1991.
I region de la Letonia despoeu de la reforma del 2021.
El paes a l'è spartid in 43 entitaa de prim nivell, des inn di citaa che i fann minga part di alter region. El rest a inn region che a inn spartid de sorapu in 494 distrecc, entitaa de segond nivell. I region inn minga autonom, desgià che la Letonia a l'è onstat unitari. In di ultim 15 agn la spartizzion ministrativa a l'è stada sgiamò cambiada do voeulte.[3][4] Riga a l'è l'unega citaa che la gh'ha di spartizzion de denter: iquarter i gh'hann on poder ministrativ.
De 2009 fin a 2021 i gh'eren 110 region e 9 citaa nazzionai. Gh'eren minga i entitaa de segond nivell.
78 center abitad leton i gh'hann i derecc de citaa. Domà vun in tra de lor el gh'ha pussee de 100 mila abitancc, e la segonda citaa pussee granda,Daugavpils, a l'è ses voeulte pussee piscinina.
La Letonia la gh'ha domà vuna lengua ofizziala: el leton. El livon a l'è recognossud 'me lengua autoctona in de laLesg in su la Lengua(Valsts valodas likums), e 'l letgall l'è tirad a man 'me ona ''varietaa storega del leton''.[6] Intratant che l'era ocupada di sovietegh, anca el russ el gh'heva el status de lengua ofizziala.
El leton a l'è ona lengua baltega oriental, arent allituan e 'lprussian antegh, voramai smorzad. L'è la maderlengua del 60,8 % di abitancc, per el 61,3 % a l'è la lengua principala de comunicazzion.[7]
Ellivon a l'è ona lenguaugro-finnega parlada in de la Curlandia setentrional. La gh'ha pu nissun parlant L1 e donca la se poeul considerà smorzada dal 2013 quand che l'è morta l'ultima locutris L1. Prima di crosade del '200, el livon l'era ancamò parlad in sul territori indova ch'incoeu la gh'è Riga. 30 persone i parlen ancamò el livon al dì d'incoeu 'me lengua L2.[8]
La lengua letgalla a l'è ona version standardizada di dialet orientai. Fina al 1934 la vegniva doperada in de l'aministrazzion e l'educazzion insema al leton in de la Letgallia, ma al dì d'incoeu a l'è minga dovrada in di situazzion formai. L'è la maderlengua d'intoren 165000 person, 43800 di quai i viven foeura de la Letgallia, soratut a Riga.[9]
L'utilizzi del letgall in de la vita de tucc i dì, segond el censiment de 2011.
37,7 % de la popolazzion la parla lalengua russa in de la vita de tucc i dì.[10] La pupart di russofon de la Letonia i viven a Riga e in del mezdì de la Letgallia.
.svg)
.svg)
