Quella vos chi la gh'ha minga di font o inn trop poche. Per pieser, sgionta di font a la vos. Per havégh un'ideja di altre vos senza font,vardee chichinscì.
L’idrogen (del grechhydor,aqua egennassin, genera) l’è unelement chimich. L’è identificad cont el simbolH e el gh’hanumer atomich s=1. L’è l’element pussee linsger e pussee bondant ind l’univers (75% de lamassa e 90% del numer dei atem), asquas tucc sota forma del sò isotep senza gnanca unneutron (prossi).
Considerad come element pur, e mia ind una qualch oltramolecola, el pœul presentàss in trè forme:
Incondizzion standard, comegas biatomich (H - H) senza color e senza odor, facil a tacà fœugh; l’idrogen gassos el gh’ha un pont de ebolizzion de apena 20.27°K e un pont de fusion de 14.02° K. L’idrogen gassos l’è formad de duu atem tacad insema per mez de un ligamm covalent sempliz, indove che i duu atem i mett in comun i sòeletron;
In condizzion de alta pression (come se pœul trovà ind la part central dei pianeta gigant) el ciapa un carater demetal;
In condizzion de pression bassa fiss (come ind l’ispazzi devert) el pœul an’pò a esister come gas monoatomich.
L’idrogen elementar el gh’ha una granda importanza per l’univers intregh, i reazzion de fusion nuclear che gh’ha lœugh al dedent dei stelle i part de l’idrogen, per formà i vari element pussee grev e compless che i ven depos de lu ind latavola periodica.
L’idrogen gassos in condizzion normai l’è una messeda de dò forme diferente:orto-idrogen epara-idrogen che gh’haspin contrari; de solet, el 25% dei molecole i è de formapara, el restorto. I dò forme i gh’ha carateristiche fisiche un bris diferente (per esempi, el pont de ebolizzion el cambia de 0,1K).
Anca siben che l’idrogen in forma molecolara H2 l’è mia tant reativ in condizzion normai, el forma una muggia de compost con la magioranza dei element chimich. A se conoss milion de idrocarbur, ma i se insgenera mia per reazzion direta de l’idrogen elementar cont elcarboni. L’idrogen el pœul formà di compost cont i element pussee eletronegativ, compagn deialosgen (fluor,clor,bromm,jodi) o cont i calcosgen (ossigen,solf,seleni); in chesti compost, l’idrogen el ciapa una carica parzial positiva per via de la polarità del ligamm covalent. Quand che el se uniss al fuor, a l’ossigen o a l’azod, l’idrogen el pœul partecipà ind una modalità de ligamm mia covalent ciamad “ligamm idrogen” o “pot de idrogen”, che l’è fondamental per la stabilità de tante molecole biologiche. L’idrogen el pœul an’pò formà compost con dei element men eletronegativ, compagn dei metai o semi-metai, ind i quai el ciapa una carica parzial negativa. Chesti compost i è ciamad idrur.
L’idrogen el forma una granda varietà de compost cont el carboni. In conseguenza de la presenza de chesti compost ind i vesser vivent, chesti compost i è denominad “compost organich”'; l’istudi dei proprietà de chesti compost l’è la finalità de la chimica organica, e l’istudi del contest dei organesim vivent l’è denominad “biochimica”. Segonda certe definizzion, i compost “organich” i gh’ha besogn de la presenza de carboni per vesser ciamad inscé ma mia tucc i compost del carboni i ven considerad organich (per esempi elmonossed de carboni, o i carbonad metallich.
Hydrogen Spectrum Test
Un qualch esempi de compost covalent important che conten l’idrogen i è: l’amoniaca (NH3), l’idrasina (N2H4), l’aqua (H2O), e elperossed de idrogen o aqua ossigenada (H2O2), elsolfer de idrogen (H2ss), etc.
Representazzion schematica de prosi, deuteri e trisi.
L’idrogen l’è l’unegh element che i sò isotep i gh’ha un nomm diferent de l’element bas:
Prossi: l’è l’isotep pussee comun in natura; el sò nucli l’è formad apena de un proton e nissun neutron. Inscé el prossi el resulta formad de un proton e de un eletron che ghe sgira intoren.
Deoteri (D): el sò nucli l’è formad de un proton e un neutron. In natura se el trœuva ind una percentual che la va del 0,0184 al 0,0082% (IoPAC).
Trissi (T): el sò nucli l’è formad de un proton e duu neutron; l’è sintetich e radioativ.
idrogen-4: l’è stait sintetizad per mez del bombardament del trissi con dei nucli de deoteri a alta velocita; l’è mia stabil, e el decad per inmission de neutron cont un period de smezament de 9.93696x10-23 segond. El gh’ha inspin de 2-.
idrogen-5: scoprid ind el2001, intant che i scienziad i era dree a bombardà un atem de idrogen con dei ioni grev. El decad per inmission de neutron cont un period de smezament de 8.01930x10-23 segond.
Idrogen-6: el decad per inmission de di neutron cont un period de smezament de 3.26500-22 segond.
Idrogen-7: cread ind el laboratori RIKEN (article) inGiapon.
L’idrogen el taca fœugh con facilità; el grema a l’aria per formà aqua, e el reagiss de violenza cont elfluor e elclor per formà idrur. L’aqua pesanta l’è tossica per quasi tutte i speci vivente, anca se ghe vœul bevènn tanta.
El par che l’idrogen l’è stad preparad pur per la prima vœulta del scenziad Theophratos Bombastos von Hohenheim, cognossud comeParacelz, quand l’ha mis’ciad metai eacid; in tutte i manere, el s’è minga corsgiud che quell che l’è vegnud fœura l’era idrogen de bon.
Ind el1671 elRobert Boyle l’ha descrivud lareazzion de duu tochei deferr cont acid moll, che gh’ha ‘vud come resultad idrogen; ind el1776 elHenry Cavendish a gh’è reussid conmercuri e acid. El Cavendish a l’è stad el primm che l’ha considerad l’idrogen come sostanza e che l’ha capid che a l’aria el comenciava a gremàss a formà deaqua.
Pussee tard, propi per quella reson chi, elLavoisier l’ha recognossud l’element e l’ha ciamad idrogen.
El segont isotop de l’idrogen, eldeuteri, l’è stad descovert ind i agn ‘30 del‘900 del chimichHarold C. orey; la descoverta deltrizzi, el terz isotop, l’è vegnuda de lì a un quai ann.