Quel articul chì l'è scrivüü inLumbard, cun l'urtugrafiainsübrica ünificada. |
ElCararin (lucalment a l'è istess) l'è undialet emilian parlaa aCarara e in di paes inturna.
L'è cunsideraa l'ültimdialet gal-italigh prima che, cun l'andà giò per l'Italia, se incuntren iparlad tuscann.
El Cararin el gh'ha una quai sumijanza culdialet frignanes e culdialet de la Lünigiana e per quest l'è miss denter al grüp lenguistigh emilian. La cusa l'è mutivada anca del fat che Carara l'è stada duminada per un bel poo de temp delDücaa de Modena, del qual a l'era la porta in sülmar. L'è una variant un poo diferenta del dialet lünigianes, che l'è assee cundiziunaa del ligür e delparmens.
Ultra ai trat cumün ai alter parlad setentriunai (spariziun di geminaa, del passaa remot e di vucai atun finai, presenza del prunom clitigh...), el Cararin el gh'ha di fenomen funetigh propi, per esempi:
Rispet ai parlad emiliancentrai, el Cararin:
Pö besogna savè che la gh'è una quai diferenza tra el Cararin de cità e quel di sò quarter:
Mé a digh dónch ch'ai temp del prim re de Ziper, dòp che Gofréd ch'i dizéven de Bugión i avev conquistat la Tèra Santa, a d'acad che una signóra propi nòbla de Guascógna a 's n'andò pelegrinand al Sepolcre de dóv, arvenind dòp, arivata ch'a l'arfust a Ziper, al vèn da di bricón d'òmi ignorantamènta maltratata. Per còs, sèndës sènza potér avér sodisfazión arsentuta, al pensò d'andarsen a apelarsen a quel re: sendi dit da quarcun però ch'al saré la sò fatica butata, perché pigher e bón da gnènt com'i gér, tut alter che pensar a vendicar i afronti di altri, i stessi, e tanti fati a lu, sènza manch vergógna i se soportav; ch'a 'n j'er ch'i sentiss un po' de stizza ch'i ne zercass, con farij d'insulti e dispèti, de sfogarsela. I quali fatti sentuti da cla dòna, desperata de nò potér avér giustizia, per consolazión del sò dispiazér e dla nòia sofèrta, al machinò de burlars almanch de la melensazna de quel re e, andatësna pianzènd a lu denanz, al diss: "Signór mì, mé a 'n vègn miga a la tò presenza perch'a spér vendèta p'i insulti ch'i m'han fat, ma a vègn sól per pregart a volérm, per mé consolazión, almanch ensergnarm cóm te fa quéli fati a té a soportar perché, cussì emparand, a poss i mì con paziènza sufrir; i quali, brav portatór com te me par, al sa Dio s'an t'i argalerè, s'as potèss, con tut el còr".
El re alóra, ch'i gér stat sèmper stat un scèm e un bón da gnènt, com s'is fuss svigiat pròpi en quél punt dal sòn, cuminzand da l'afrónt fat a la dòna, ch'i vendicò sènza pietà, i deventò un acanit persecutór de chiunque is fuss d'alóra en pò, azardat a far quarcò cónter l'onór de la sò coróna.
Giovanni Papanti,Parlari italiani in Certaldo, 1875, pag. 271-272
A digh dónch ch'ent i temp del prim re de Cipri, dòp la cunquista dla Tèra Santa fata da Gofrè de Buglión, a d'avèn che una gentil dòna de Guascógna en pelegrinazz a d'andò al Sepólcr, di dóv tornand, en Cipri arivata, da qualchi òmi sc'lerati vilamènta 'l fu oltragiata; de cla còsa quéla quéla, sènza nisciuna consolazión arencrescèndës, al pinsò d'andarsën a recjamar dal re; ma a 'j fu dit per alcun che la fadiga a 's perdërè, perchè lu gjer de scì remèssa vita e de scì pògh bèn che lu, non che d'altri d'ónta con gjustizia i vendicarës, n'anzi mólta, con vituprevël viltà, a lu fata i soportav; entant che chiunch i gjavéa crucc alcun, quél col farij alcuna ónta o vergógna is sfogav. La qual còsa udind, la dòna, desperata de la vendèta, per alcuna consolazión dla sò nòia, a 's propós de volér mòrdër la misèria del re e, andatesena piangènd davanti a lu, al diss: "O mè Signór, mé a ne vègn a la tò presènza per vendèta ch'a i atend da engiuria ch'a me fu fata ma, en sudisfazión de quéla, et prègh che te m'ensign come te sòfr quéla ch'a entènd ch'a te a d'èn fata, ónd da té emparand a pòss la mia con paziènza soportar; la quala, al sa Idio che s'al podèss far, volentèra a te farè di argali, perché te sé un scì bón sufritór".
El re, che ensina ad ora i gjér stat tard e pigr, quasi dal sòn i 's resvighiass, cuminciand dla engiuria fata a 'sta dòna, che acramènt i vendicò, i vèn an severissëm persecutór de chiunch che cóntr a l'onór dla sò coróna quarcò i fèss da lì en pò.
ibidem, pag. 270-271