23 de Fevrér - In del cör de la nòcc ergü mia identificàt l’à facc ‘ndà dét in del fiömLàmber miliù delìter de idrocarbür da laLombarda Petroli aMunscia. Ol petròle l’è pò pasàt in delPò, ma l’è stacc fermàt prima de rià al delta, ‘n töte i manére l’è stacc ü dizàstr ambientàl.
27 de Fevrér - Ü teremòt de 8,8 gradi de la scalaRichter, l'à culpìt olCile e töt olPacìfech meridiunàl. L'epicèntr l'éra di bande de la sità deConception e i mórcc i è piö de 800.
21 de Mars - ol presidènt diStacc Ünìcc, olBarack Obama l' ghe rìa a fà aproà la sò rifórma de la sanità. La sanidaa in Ameriga la resta a bun cünt privada, ma i dit de asicüraziun poden pü refütà de assicürà la gent che la gh'ha di "pre-existing conditions", ciuè "cundiziun (medegh) pre-esistent". Pö l'assicüraziun la vegnaraa ubligatoria e se vün 'l ghe l'ha no 'l gh'ha de pagà 700 dolar a la finn de l'ann. Però 'l guerna 'l ghe daraa una man e 'n pagaraa un tuchelin a quij che gh'hann pocch danee.
29 de Mars - aMosca dò dòne i se fà saltà 'n aria in del metró a l'ura de pónta e i fà 38 mórcc e piö de sènto ferìcc; se pènsa che i sìes teroréscc del Caucaso.
10 de Avrìl - L'aereoplà del presidènt de laPolònia l' se schiànta a tèra intàt che l' sircàa de aterà a l'areopórt deSmolensk inRüsia: i mör ol presidènt de laPolònia,Lech Kaczyński, la sò moér Maria, ol capo de stat magiùr de l'ezèrcitFranciszek Gagor, el vice minìstro di èsteriAndrzej Kremer, ol goernadùr de la banca centràl polàcaSlawomir Skrzypek, e töta la delegasiù üficiàla che l'ìa dré a 'ndà aKatyń per prezensià a i selebrasiù 'n memoria de la stràge soviètega de polàch per mà deStalin.
12 d'Avril - Ol trénoMals -Meran de laSad partìt a i 8.20 l'è restàt sóta öna frana e l'è finìt fò di binàre: i mórcc i è 9 e i ferìcc 28. (Articul Prinzipal)
14 de Avrìl e dé seguèncc - Ol vülcà che l'se tróa sóta ‘l giasèrEyjafallajokull inIslanda l’à tacàt a erütà de bröt e l’à bötàt fò öna nìola de sènder isé granda che ‘l tràfech aèreo l’è stai fermàt in mèzaEüròpa, a partì prima dal nòrt Eüròpa prima per rià pò fina al cèntro e süd Eüròpa in di dè dòpo.
16 de Avrìl - Semper per la nìola de sènder del vülcà islandés i è stai scancalàcc di gùi pò da l’areopòrt deEnésia 53 pò da l'areopòrt deÖre al Sère e di 28.000 gùi giurnalìer che se fà ‘nEüròpa i n’è partìcc dóma 11.000, i óter i è stai töcc scancelàcc.
18 de Avrìl - Töt o spàsio aèreo de laAl Padana e de mèzaEüròpa l'è stai seràt fò per la nìola de sènder.
18 de Avrìl - I se té i fünerài del presidènt polàchLech Kaczyński, ma tace capi de stat i ghe ria mia a èsga per la nìola de sènder del vülcà islandés che i permèt mia a i aèrei de gulà.
19 de Avrìl - Melér e melér de persune blocade da dè e dé in di areopòrt de töta Eüròpa i sirca de partì o de turnà a cà co la coriera o col tréno. La Gran Bretagna la möf tri naf de guèra per indà a ciapà i sò citadini che i è restài blocàcc inFransa eSpagna.
22 de Avrìl - In delGólf del Mèsico la s-ciòpa fò öna piatafùrma per ol petròle ciamadaDeepwater Horizon de la societàTransocean, ólta 122méter che la se tróa a 50chilòmeter da i còste de laLüisiana. I mör öndes perùne e l'è ü di piö bröcc dizàster ambientài che ghe sìes mai capitàcc, dezà che per dé e dé s'ghe rìa mia a fermà 'l petròle che sènsa piö la piatafùrma 'l vé fò desperlü 'n del mar compàgn de l'aqua de ü tübo restàt sènsa 'l sò rübinèt. Per fermà 'l petròle prima che l' rie 'nfina sö i còste del laLüisiàna se próa ach a daga föch.
28 de Avrìl - LaStandard & Poors la sbàsa ach ol rating del dèbet de la Spagna da AA+ a AA e töte i bórse del mónt i và zó amò tùrna; la crès la pùra che la crisi de la Grécia la contàgie sö töcc.
29 de Avrìl - La canceliéra todèsca, laAngela Merkel, dòpo i 'ncontràt ol presidènt delFMI l'à finalmènt decidìt de ötà e de prestàga di palànche, 'nsèma a töcc i óter paìs de l'Eüròpa e laFMI, laGrécia: la bórsa deAtene la sèra fò con ü +7%.
1 de Mas - ANöa York l' falés ün atentàt a Time Square, 'ndóe öna machina 'mbutìda de esplosìf la é troàda e disinescàda prima che la pöde saltà 'n aria.
4 de Mas -Claudio Scajola l' rasègna le dimisiù da minìster del laùr delIV goèrno Berlusconi. Ol sò ministér l' sarà ciapàtad interim pròpe dal Presidènt del Consèi italià.
5 de Mas - InGrécia sciòpero generàl de töcc i lauradùr che i và 'n piasa a protestà cóntra i mizüre del Goèrno che l' sìrca de salvà l' paìs dal falimènt e per fal l'à teàt i stipèndi di statài e liberalizàt i licensiamèncc in del setùr privàt. La zét la sìrca de 'ndà dét in del Parlamènt e i se pìca co la polisìa. Öna quach manifestàncc col müs iscondìt i ghe dà l'asàlt a la filiàl de öna bànca e i ghe tìra dèt ach di molotof: tri dipendèncc de la bànca i mör dét in del föch.
6 de Mas - Elesiù 'nGran Bretagna, i vèns i Tory, i Conservadùr del David Cameron, che i ria a 305 sègi, ma i ghe rìa mia a ìga ol 50% piö ü di sègi per pödì goernà desperlùr, ol parlamènt l' rèsta isé "hung", che 'l völ dì "tacàt vià per aria", manéra de dì che gh'è nisü che l' pöl goernà desperlü e i è töi lè che i spéta de capì chèl che l' söcederà.
6 de Mas - Ol parlamènt de laGrécia l'vóta a faùr di poredimèncc del goèrno che i sirca de salvà 'l paìs dal falimènt.
6 de Mas - OlDow Jones e 'lNasdaq, per la pura che i dèbecc de laGrécia i tire dét in di fastöde töcc i paìs de l'Eüròpa, i pèrt ol 3,5%, ma a ün ura de la fì i perdìa adiritüra 'l 9%; se pènsa però che ghe sìes stacc ün erùr del compiuter o ün erùr de quach operadùr che i à sbaiàt a mèt dèt ün ùrden.
7, 8 e 9 de Mas - Adünada di Alpì nömer 83 aBèrghem; 500.000 alpì i à sfilàt da i 9 de matina a i 9 e mèsa de sira 'n mès a la zét töta 'n fèsta.
8 e 9 de Mas - Dopo che la speculasiù internasiunàla la metìt sóta atàch i stacc de l'Eüròpa e i gràne de laGrécia i rés-cia de tirà dét 'n di fastöde töta l'Eüròpa i capi de stat e i minìster di finanse i laurà dù dé per riàga a 'ndà decórde e i per das de fà töcc 'nsèma per tègn sö l'Eüro e i stacc piö 'ndebitàcc.
11 de Mas - I Borse i fà fèsta, dòpo che i capi de stat e i minìster di finanse de l'Eüròpa i è 'ndàcc decórde: Milà la sèra fò adiritüra con ü +11,28%.
30 de Mas - L' fenés ol campiunàt de Serie B, Lecce e Cesena söbet in Serie A, Salernitana, Gallipoli e Mantova söbet in Serie A; Brescia, Sassuolo, Torino e Cittadella i và a iplay off, menimà Triestina e Padova i và a iplay out.
31 de Mas - In de la nòcc di ativìsti filo palestinés e di pacifisti i sirca de foorsà 'l blòch deIsraél söGaza. Sö trè bàrche i part da laTürchia e i sìrca de rià via mar aGaza e portà di gèner de prima necesità, ma la marìna deIsraél la ghe à cóntra i repàrcc speciài i ràmpa sö sö i bàrche e l'is-ciòpa fò öna batàia, i mör di pacifisti e töt ol mónt l' se lamènta conIsraél.
09 de Zögn - Elesiù in diPaìs Bas, i vèns i Liberài (VVD) delMark Rutte che i rìa prim con dóma ü sègio denàcc a i Socialìst delJob Cohen, ex sìndech deAmsterdam, ma sura de töt l'à enzìt olGeert Wilders e 'l sò partìt anti islàmech, ol PVV che l'è dientàt ol tèrs partìt del paìs. Menimà l'è 'ndàcia pròpe mal a i Cristià Democràtech delJan Peter Balkenende, ex capo del goèrno che l' s'éra apéna dimetìt che i è pasàcc da 41 a 21 pòst in parlamènt. Chès-ce i risültàcc: 1) V.V.D.; da 22 a 31 pòst col 20.06%; 2) PvdA da 33 a 30 pòst col 20%; 3) PVV da 9 a 24 pòst col 16%; 4) CDA da 41 a 21 pòst col 14%; 5) SP da 25 a 15 pòst col 10%; 6) GroenLinks da 7 a 10 pòst col 6.6%; 7) D66 da 3 a 10 pòst col 6.6%; 8) ChristenUnie da 6 a 5 pòst col 3.3%;
18 de Zögn (e dé dòpo): l'è numinàtMinìstro del Federalìs, tra i döbe de laLéga Nòrt, 'lAldo Brancher esponènt delPDL. Söbet ol nöf minìstro l' domànda 'l legìtimo 'mpedimènt per rimandà i procès 'ndo che l' gh'à de comparì. Dòpo i polémighe nasìde 'ntùren a chèsta situasiù e dòpo che 'lPresidènt de la Repübliga l'à dìcc che l'éra mia ü laùr giöst, ol Brancher l' renüncia al legìtimo 'mpedimènt.
24 de Zögn - OlMasimo Tartaglia l'è asòlt co la giustificasiù che l'éra mia bù de ragiunà 'n del momènt che l'à tiràt la statüìna söl müs alBerluscù.
28 de Zögn: OlPietro Taricone, óm de spetàcol e atùr italià, l' mör in de la nòcc dòpo ìga üt ün incidènt col paracadüte.
29 de Zögn - OlMarcello Dell'Utri, senatùr delPDL e cofondadùr deFórsa Itàlia, l'è condanàt in Apèl dal tribünàl dePalèrm a sèt agn de galéra per concórs estèrn in asociasiù mafiùza (periodo fin al1992); l'avrès tratàt pò co lamafia per ès ötàt o mia ostacolàt in di afàre econòmech (supermercàcc e antène tv). Asolüsiù per i facc dòpo ol1992, cioè da l'acüza de ès istàcc ol legàm tramafia e politega, per ès piö precìs tramafia eFòrsa Itàlia, asolüsiù dezà cheil fatto non sussiste che l' völ dì che chès-ce laùr i è mai söcedìt.
Del prim de Aust l'è scumenzaa l'insci ciamaa SWIFT": un prugrama che'l revarda la trasmissiun forzada ai servizzi federaj segretamerican di infurmaziun in sü i cünt in banca (e di so detentur) de tücc quij che viven in de l'EU. ElJan Korte, representant del partii pulitegh tudeschDie Linke l'ha ciamaa "un nöf scandal perpetraa de la rugansa americana ai dagn de la gent üropeja".
07 de Aóst: i Talebà i fà saì de ì copàt ol dé prima 9 "misiunare cristià". I persune copàde i éra 8 dutùr, öna dutùratodèsca, öna dutùra 'nglésa e 6 dutùramericà, 5 òmegn e 1 dòna, piö ü tradutùrafgà. I dutùr, che i éra di volontàre del laInternational Assistance Mission, i éra 'ndàcc a cürà di persùne in delNuristan ciamàcc da la zét del pòst e finìt l'intervènt i éra dré che i turnàa aKabùl, quando i è stai ciapàcc da i Talebà che i à metìcc in fìla, i gh'à sbaràt e i gh'à robàt töt. S'è salvàt adóma ü di dù tradutùrafgà, dezà che 'l s'è metìt a uzà che l'ìa müsülmà e l'à tacàt a recità 'l Corano, menimà gh'è stài negót de fà per i dutùr che i gh'à üt la "cólpa" de portàs dré diBibie.
19 de Aóst: dòpo 7 agn de guèra i öltem soldàccamericà mandàcc inIraq per combàt i làsa 'l paìs e i tùrna a cà; i è partìcc piö de dès dé prima del dé stabilìt che l'éra 'l31 de Aóst, 'n töte i manére i rèsta 'n del paìs amò 50.000 soldàccamericà che i è mia lé per combàt ma per insegnàga a combàt a i soldàcc de l'ezèrcito irachéno.
12 de Utùer - i scomìncia le uperasiù de sucùrs che i portarà 'n süperfìce i 33 minadùr restàcc sòta 700 meter de profondità per 69 dé 'ndèna minéra 'nCìle.
3 de Noèmber -Asia Bibi, dònapakistana de religiù cristiàna e màder de 5 is-cècc l'è condànda a mòrt per blasfemia dòpo ès istàcia mètida 'n galéra nelZögn del2009.
24 de Noèmber - AlCairo cristià còpti d'öna banda, polisiòcc e müsülmà de l'ótra i sé pica in di strade de la sità, dòpo che i aütorità i à fermàt la costrüsiù d'öna cèza, l' mör ü s-cèt cristià de 19 agn.
28 de Noèmber - InSguìsera l'è aproàt col 52,9 % de sé üreferèndum che l' rènt obigatòre casà vià dal paìs töi chèi che i forestér che i è stài condanàcc per ü reàt penàl.
11 de Dezèmber - AStocólma, ün integralést islàmech l' se fà saltà 'n ària in del cör de la sità tra la zét che la gira i negòse per i regài delNedàl, ma l'atentàt l'falès e l'mör adóma l'atentadùr. In de la rivendicasiù gh'è di minacé per laSvésia, dezà che l'à fai negóta cóntra ü dizegnadùr de vignète che, segónt i 'ntegralèsch islàmech, l'à ofendìt la sò religù de lur.
14 de Dezèmber - ARoma se óta la sfidücia al Goèrno Berlüscù: a la Camera i vóta cóntra 'l goèrno 'n 311, menimà i vóta per ol goèrno 'n 314 e 2 i vóta mia, al Senàt i vóta cóntra 'l goèrno 'n 135, menimà i vóta per ol goèrno 'n 162 e 11 i vóta mia: ol goèrno l'gh'è rià isé a ìga la fidücia dal Parlamènt.
