I Pàixi Bàsci són 'na naçión formâ pi-â ciù pàrte da 'n teritöio scitoòu inte l'Eoröpa nòrd-òcidentâle ma ch'a l'inclùdde de tære intiCaràibi ascì. In particolâ són e îzoe deBonaire,Sint Eustatius eSaba, e quæ, da-o2010, són conscideræ cómme de monicipalitæ speciâli a-o mæximo livéllo dedózze provìnse into continénte. Pe de ciù, insémme aAruba,Curaçao eSint Maarten, són unn-a de quàttro naçioìn costitoénti doRégno di Pàixi Bàsci[2][3][4]. I Pàixi Bàsci confìnn-an co-oBèlgio a sùd e co-aGermània a levànte óltre che, pe mêzo do posediménto de Sint Maarten, co-aFrànsa ascì inte l'América do Nòrd. Da nòrd a ponénte a naçión a l'é bagnâ da-oMâ do Nòrd, into quæ a l'à 'n confìn marìtimo co-oRégno Unîo ascì[5][6].
Co-ina popolaçión de 17,6 milioìn de persónn-e, spartîe inte 'n'àrea de ciù ò mêno 41.800 km2 (con 33.500 km2 de tære e o rèsto òcupòu da ægoe intèrne), i Pàixi Bàsci són a sedicêxima naçión co-a ciù âtadenscitæ de popolaçión do móndo e a segónda inte l'Unión Eoropêa, pægia in média a 526 abitànti pe chilòmetro quàddro. A ògni mòddo són o segóndo esportatô ciù inportànte, pe valô de mèrçe, de prodûti agrìcoli, gràçie a-i sò terén fèrtili, o clìmma mîte e-e modèrne técniche de coltivaçión dêuviæ[7][8][9]. A fertilitæ di terén a l'é dovûa sorviatùtto a-i coscì dîtipolder, co-in procèsso dereclamaçión de tære incomensòu intosécolo XIV[10]. Aprêuvo a 'ste òpere chi, o teritöio olandéize o l'à 'na ridutìscima altitùdine média (da-a quæ a vêgne o nómme do pàize ascì), con ciù ò mêno a meitæ de tære ch'a se trêuva a mêno de 1 mêtro d'altéssa e squæxi o 26% ch'o l'é adreitûa sótt'a-o livéllo do mâ[11].
A sò capitâle[12], e çitæ ciù grànde da naçión ascì, a l'éAmsterdam, inte l'órdine e âtre çitæ ciù inportànti sónRotterdam,L'Aja,Utrecht,Eindhoven eGroningen. A léngoa ofiçiâ do pàize a l'é l'olandéize; ofrixón de ponénte o l'é pe cónra riconosciûo cómme segónda léngoa inta provìnsa deFriesland, méntre l'ingléize e opapiaménto són riconosciûi cómme ofiçiæ inti Caràibi olandéixi[13]. Pe de ciù, idialétti olandéixi do bàsso sàsone e olinburghéize, parlæ rispetivaménte inte pàrte de levànte e de sùd-èst da naçión, són riconosciûe cómme léngoe regionâli méntre aléngoa di ségni olandéize, osinte romani e oyiddish són riconosciûi cómme léngoe no teritoriâli prezénti into pàize[13][14].
I teritöi che d'ancheu fan pàrte di Pàixi Bàsci són rèstæ pe tànto ténpo, a-o mêno scìnn-a-osécolo XVI, asæ indipendénti da ògni fórma de potêre reâ centralizòu, a despæto do fæto d'êse formalménte inclûxi intoSâcro Inpêro Romàn. Depoî a creaçión de 'naprìmma unitæ naçionâle co-oCàrlo V into1549, za co-o sò fìggioFéipo II, gh'é stæta 'na gràn rivòlta di olandéixi co-a coscì dîtagoæra di òtànt'ànni, a-a fìn da quæ a l'é stæta creâ aRepùbrica[15]. O nêuvo stâto o l'à fîto conosciûo osò sécolo d'öo[16][17], co-a fondaçión de 'n gràndeinpêro coloniâle e de vàrie bâze comerciâli gràçie a l'açión deconpagnîe olandéixi de Ìndie òrientâli eòcidentâli[18][19]. Aprêuvo a-a difuxón de l'inpêro coloniâle, do quæ a n'é sopravisciûa 'na pàrte di domìnni caraìbichi, a coltûa e l'àrte olandéixi se són difûze d'in gîo pe-o móndo. Indebolîa però da-egoære napoliòniche e da-acatûa da sò flòtta, a naçión a s'é trasformâ intoRégno d'Òlànda inte l'ànno1806, sénsa ritornâ ciù a 'nregìmme repubricàn ànche depoî a chéita de l'inpêro françéize into1815.
Da-o1848, i Pàixi Bàsci se són a ògni mòddo òrganizæ cómme 'nademocraçîa parlamentâre gràçie a l'açión do prìmmo minìstroJohan Thorbecke, inti ànni do régno doGhigèrmo II. Co-ina lónga tradiçión detolerànsa sociâle, da quéllo moménto a naçión a l'é stæta unn-a de ciù progresìste e inovatrîxi, vietàndo apénn-a de mòrte into1870 e garantìndo odirìtto de vôto a-e dònne za into1917. Neotrâli inti ànni daPrìmma Goæra Mondiâle, i Pàixi Bàsci àn parteçipòu a-aSegónda insémme a-epoténse Alæe. Depoî a fìn da goæra, into1945, àn firmòu co-o Bèlgio e oLusenbùrgo 'n tratâto deunión duganâle ciamòuBenelux, negoçiòu quàrche ànno prìmma tra i raprezentànti aLóndra di govèrni in exìlio di tréi pàixi. Into dòppo goæra se peu ancón aregordâ a realizaçión do coscì dîtoCiàn Delta pe protézze e tære olandéixi da-e maregiæ: conpletòu into1997, depoî 47 ànni de travàggi, o l'é conscideròu unn-a de sétte mâvégge do móndo modèrno.
I Pàixi Bàsci són 'nanaçión svilupâ co-în'economîa avansâ e l'unzénrédito pro capite ciù âto do móndo[20]. Són tra e naçioìn co-o ciù âto livéllo inti ìndichi internaçionâli delibertæ de stànpa[21] eeconòmica[22], desvilùppo umâno,qualitæ de vìtta efeliçitæ in generâle[23]. Defæti, a l'ànno2020 êan a l'eutén pòsto inta clasìfica globâle de l'Ìndice de Svilùppo Umâno e a-o quìnto inte quélla doWorld Happiness Index pe-o2021[24][25].
A naçión a l'é un di ménbri fondatoî de l'ONU, de l'Unión Eoropêa, de l'Eorozöna, doG10, daNATO, de l'OECD e daWTO. A fa pàrte de l'Àrea Schengen e, insémme a-o Bèlgio e a-o Lusenbùrgo, doBenelux ascì. A l'é a sêde de numerôze òrganizaçión etribunæ internaçionâli, concentræ in particolâ inta çitæ deL'Aja, a quæ a l'é sorvenominâ a "capitâle legâle do móndo"[26]. Pe de ciù, scibén che Amsterdam a l'é indicâ cómme capitâle naçionâle intacostituçión do pàize[12], a L'Aja gh'é e sêde de vàrri òrgani governatîvi ascì, tra i quæ se pêuan aregordâ iStâti Generâli, oGabinétto e aMàscima Córte[27].
.svg)
.svg)
.svg)
.svg)
