UL | Šta pogina ṛ’ ê š-cṛiccịa ‘nulmioš-cu, s’cundu a gṛafia d’ Marco Michelis |
| Bolchi Fṛâziun | |
|---|---|
_-_Torre_saracena_da_Eca.jpg) | |
| Localizaçión | |
| Stâto |  Itàlia |
| Región |  Piemunte |
| Provìnsa |  Cuni |
| Comùn |  Ulmea Garesce |
| Teritöio | |
| Coordinæ: | 44°09′24.02″N 7°57′25.86″E44°09′24.02″N,7°57′25.86″E (Bolchi) |
| Altitùdine | 663 m s.l.m. |
| Abitanti | 27[1] |
| Âtre informaçioìn | |
| Fûzo oràrio | UTC+1 |
| Nomme abitanti | balcaiṛōlli |
| Cartògrafîa | |
  Bolchi | |
| Wikidata ·Info | |
Bolchi (Barchi in italian), ṛê ina fṛâziun d’l cumün d’Ulmèa ch’ ṛ’ô 27 (vintesette) abitonti (nüm’ṛi aggiulnoi a u2019 - duimilladis̅c̅növe).
A fṛâziun ṛ’ê dapè aTonno, è ṛ’ê pus̅c̅iziunô a ṛa špunda dṛiccia r-špettu a u lécciu d’ Tonno. A s’ tṛöva ai pê da Colla d’l Priun, ch’ l’è d’lungu šta èl pasoggiu vèlsu ifigui (cumüna deNês̅c̅in). Èl cunfin del bulgoi ulmiošche dâ fṛâziun cun qualle garascine l’è u Rian d’ Bolchi, ch’ u nosce ‘nt’ èl cumün d’Garešše è u s’ compa ‘nt’ Tonno n’Bolchi Bṛeu è d’noi a Nasagō’.[2]
A fṛâziun d’Bolchi ṛ’è cumpōšta da divelse bulgoi, tṛa i cunfî dî cumüü d’Ulmèa è d’ Garešše.[3]
I fan polte d’l cumün ulmiošchu èl bulgoi d’ Bṛeo, Geis̅c̅a è Moji; garascine i sun ‘nvece qualle dî Cotui, Garelli, Villarattu è Zitta.
I pṛimmi balcaiṛōlli j’ eṛo ‘ncù pṛimma d’ l’ arivu dî saṛas̅c̅î, ch’ j’eṛo arivoi ‘nt l’800 (Öccịuzèntu), quonde ch’ i duminovo i Franchi. I saṛas̅c̅î ‘nt’ uIX seculu j’ avèvo pià aTûre ch’ a s’ vaghe ‘ncù ʒöö arucô ‘ns in špeṛun ‘d rōcca ch’ u dōmina Bolchi. S’cundu a legenda l’eṛa štà in ʒuvo dâ famia dî Zitta a campoṛi ʒü’ daṛa turè, è p’l lō’ u s sṛèva merità u titulu d’Tulnatua (Tornatore).[4]
Dōppu tüttu lō’ ch’zì a štoṛia d’ Bolchi ṛ’ê štô ‘m’ qualla d’ Ulmèa, fin a quonde ‘ntulnu al1630 (milleses̅c̅’zentuètrenta) a bulgô a n’ ven m-nziunô int’ in ottu püblicu lun’ chè Garešše u ciamova a pṛûpṛietà d’ divèlse bulgoi dâ fṛâziun. Quon’ chè j’avèvo focciu u debà, i garascî j’eṛo r-scî a "š-ciancoa" a Ulmèa èl cuntṛollu d’ divèlse bulgoi a est d’ Bolchi Geis̅c̅a, Ulmèa pṛimma ṛ’ arivova fin a u Rian d’ Vilolcịōsu.[3]
Dōppu u dištoccu aministṛativu i Balcaiṛōlli j’ eṛo r-štoi ‘nsèmme ‘nsl’ pian religiusu, r-štendu d’lungu dâ parocchia d’ Sen Maltin d’ Ulmèa.
Cian cianin, cun u švilüppu d’l pṛimme fṛobṛiche èl bulgoi ‘n muntogna j’ han ch’munzà a pèldo èl gènte, ‘ncù ‘d cịü’ dōppu aS’cunda Guèra Mundioa. Difatti Bolchi Geịs̅c̅ịa l’è štà abandunà tṛa j’oggni '50 è'60. Èl cà cịü’ veje i sun caṛoi è èl gente i sun ‘ndoi a štoa a Bṛeu.[5]
Sulu ‘nt ültimi oggni èl fṛâziui Geịs̅c̅ịa è Vilaṛattu i sun štoi r-šchivèlte dai tedešchi, ch’ j’ han catà èl cà ‘n ruvina e j’ han ‘r-ngioi, lascèndṛe ‘m’ j’eṛo, d’ föṛa.[6]
Cumme p’l j’oto fṛâziui d’ Ulmèa èl gènte i vivèvo d’ agṛicultüṛa è d'alevamentu. A Cōlla d’l Pṛiun ṛ’eṛa štô d’lungu èl possu p’l a Val Pennavaire (velsoNês̅c̅in), è Bolchi l’era in pōštu ‘d sušta p’l i fṛuštee.[3]
• Geịs̅c̅ịa dâ Madōnna del Colmine: a s’ tṛöva ntâ bulgô Geịs̅c̅ịa, edificô a paltia dal1751, è ṛ’ô ‘n štile ch’ u funde l’alchitetüṛa figuna cun qualla piémuntèsè.
Ṛ’ê štô ar’n’giô ina pṛimma vōta ‘ntl1845 duppu èl pasoggiu dî fṛanzeịs̅c̅i. ‘Ntû2017 gṛazie a l'aiüttu dî res̅c̅identi i sun štoi ar’ngịoi èl chivèltu è ‘l campanin, dṛentu ṛ’ê ben cun’sèlvô.[5]
‘Ns’ l’autoa u j’è èl quoddṛu dâ Beata Velgine d’l Colmine cịü’ èl quoddṛu d’ l'Assunta del pitua tiṛinese Carlo Morgari. Fin a j’oggni ’60 del1900, quon’ chè ṛ’ê štô foccia a növa geịs̅c̅ịa a Bṛeu, ṛ’eṛa d’lungu štô duvṛô.
A canugnia ṛ’ê štô foccia ‘nvece giuntendu a ṛa paruchioa ün'otṛa cap’latta dapè ch’ ṛ’eṛa d’ urigine dû‘700.
• Geịs̅c̅ịa növa d’ Bolchi-Nasagò, dedicô aṛa Madōnna del Colmine, ṛ’ê štô foccia ‘nt ‘l1961 ‘n štile mudelnu.
• Cap’latta d’l Immaculô Cunceziun, a s’ tṛuvova ntâ Bulgô d’ Vilaṛattu, foccia ‘ntl1807 a s’ è drucô ‘n seguitu all'abandun dâ zōna, u s’ cunselva sulu èl quoddṛu del pitua ulmioš-cuEugenio Arduino, ch’ u rafigüṛa a Velgine Maṛia è zöö cunselvô ‘n Bolchi Geịs̅c̅ịa.[6]
 | O mæximo argoménto in detàggio:Tûre d'Bolchi. |
A tûrè d'Bolchi (o Tûre d'i Saras̅c̅î), ṛè 'na fultificaziùn a bôse runda d’ urigine antica d’ pṛea d’ l’ pōštu tignüa ‘nsèmmè daṛa cauzina, au ṛ’ê ‘ncù ota 9 metṛi. tra a fin d’ lVIII è ‘l p’ṛ’nzippi dûIX seculu cuntṛa i saṛas̅c̅î, cun u šcōppu d’ vago p’l tempu, daṛa lunʒi, l’arivu dî saṛas̅c̅î ch’ i vignivo dalMoa Ligure.[7]
Èl cà veje ch’ i fulmo èl bulgoi d’l paise j’ han èl lištesse fatezze d’ qualle dî figui è d’ j’ oto cà ch’ i s’ tṛövo ascì ‘n bossu Piêmunte, lunde chè èl štonzie dâ cà i sun atacoi a u s’cau d’lò caštogne è ai masaghî.
Èl faciodde i n’han pà tonte f-nèštṛe s’ i dan vèlsu nord, ‘n-t-lmentṛe qualle ch’ i dan a sud j’han i puʒöi è d’l gṛōsse f-nèštṛe p’l pèa šfṛütoa cịü’ ch’ u s’ pō’ a lüḷs̅c̅è dû sua.[3]
Èl bulgoi (ulmiošche è garaššine) i sun s’lvî da ṛa via sulu da ṛa polte del cumün d’ Ulmèa, gṛazie a ina via d’l chèru, ch’ a possa dapè a u Rian d’ Bolchi.[2]
Altri progetti
Wikimedia Commons a contêgne di files in sceBolchi