E origine d'Arasce no son goæi ciæe; a tradiçion a ê liga a-a lezzendia de l'Adelasia e de l'Aliamme ma, con ciù probabilitæ, ne vëgnan da-ibenedettin da Gallinæa, sciben che gh'é de testimonianse de frequentaçion a-o mancoromaña de l'area, co-ocastrum in sciôTirasso e o tranxito daVia Julia Augusta. Vendua do1303 a-oCommun d'Arbenga, a l'é restâ sott'a-o seu contròllo fin a-oÇinqueçento, quande, do1540, a l'é fæta sede depoistæ da-oSenato daRepubrica de Zena. Donca, inti secoli apreuvo, Arasce a l'é stæta toccâ da fæti scompartii con l'istöia ligure, fin à comensâ, de l'Euttoçento, un importante desviluppo turistico, ch'o l'à fæta vegnî uña de destinaçioin ciù avvoxæ daRivea intrega[16][17].
De fæti, levou o pöco d'attivitæ agricola ch'o gh'é ancon, l'economia arasciña da giornâ d'ancheu a gh'à e seu base pròpio in sciôturiximo: in azzonta a-a seu ciazza avvoxâ, i atri ponti d'interesse en a coscì ditamiägetta, e seu gexe, specce a grandecollegiâ de Sant'Ambreuxo, e architettue inandiæ da-a stòricacommunitæ ingleise e o seu carroggio prinçipâ, consciderou o çentro commerçiâ à l'averto ciù longo d'Euröpa[16][17].
O commun d'Arasce o s'avansa in sciôMâ Ligure, inta parte daRivea de Ponente ch'a l'é compreisa tra i doî promontöi dePonta Çippo, conosciua comme o Cou de Vain ascì, e da Ponta de Pòrto Sarvo. Dapeu, gh'é ancon oCou de Santa Croxe, ch'o spartisce inte doe parte a còsta arasciña. A-o nòrd-est do cou gh'é a region di Monti, inte l'atra direçion, pròpio à partî da-o Cou de Santa Croxe, se desviluppa in cangio tutto l'erco de colliñe ch'o særa o ciù tanto do territöio do commun e ch'o finisce in corrispondensa da Ponta de Pòrto Sarvo[18]. Pe de ciù, co-a fraçion de Caso, o territöio arascin o s'estende pe de bande de là do spartiægua ascì, inta vallâ dosciumme Lerron.
Pe-i bricchi, quelli into territöio do commun d'Arasce forman unna cadeña à erco tutta in gio a-a çitæ: partindo da-o Cou de Santa Croxe p'arrivâ a-o Pòrto Sarvo s'intoppa, inte l'ordine, intoMonte Bignon (523 m), oMonte Castellâ (508 m), oMonte Pisciavin ò Ponta de Veasco (596 m), oMonte Tirasso (587 m), oBricco Arpixella (384 m) e oPeuzo Brea (370 m)[19][20].
L'idrografia da region a se compoñe de ben ben de rien piccin, ch'en steti pe-o ciù tombinæ inte aree urbañe. Into detaggio, da ponente à levante, i rianetti ciù importanti che se caccian into Mâ Ligure son: o Rian de Sære, o Rian Caodi, o Rian Tienna (ch'o l'é o ciù esteiso), o Rian Cardellin, o Rian Parmê, o Rian Tortoa, o Rian Cascian, o Rian Giairin, o Rian Bracchetto e o Rian Barabia[21][22].
A còsta d'Arasce, pe-a parte compreisa tra Pòrto Sarvo e o Cou de Santa Croxe, a se spanze pe 3.700 metri pöcassæ e, de sti chì, pe tòsto trei chilòmetri gh'é unnagran ciazza d'æña fiña decarcâ escilicæ. A ciazza a s'é posciua desviluppâ pe-a proteçion garantia da-o Cou de Meie e pe un orientamento da còsta ch'o â mette à l'assosto da-i venti prevalenti. Inte st'area chì se caccian eutto rianelli in mâ, co-o ciù longo ch'o no passa i trei chilòmetri e mezo, segno che i materiali rebellæ da sti rien no son goæi[23][24]. Pe de ciù, gh'é de ciazze ciù picciñe à levante do Cou de Santa Croxe, fiña a-o confin con Arbenga, che pe contra s'en formæ co-i materiali cacciæ in mâ da-osciumme Çenta[18].
L'æña da ciazza d'Arasce, de cô grixo-gianco[25], a l'é formâ sorvetutto daquarso escilicæ, che rappresentan ciù ò meno o 76% do materiale; o resto o l'é pe-o ciù formou da di compòsti de carcâ. O contegnuo depua o l'é estremamente limitou, con l'analixi granulometrica do seu ch'a fa vedde unna prevalensa di granuli con un diametro de 0,177 mm, che contan pe-o 75,61% do totale[26].
L'æña da ciazza a no l'arriva solo da-i detriti di rien d'Arasce ma ascì da-e parte de Laigueggia, à seu votta infruensæ da-e alluvioin dosciumme Merola, da l'eroxon di scheuggi sott'ægua e da ligge e atri movimenti inte l'area do Cou de Meie. À tutte e mainee, i studdi an misso in luxe unna cheita into contributo apportou da-e ròcche sotta a-o mâ, con l'eroxon ch'a l'à asccianou e formaçioin d'arenäia de donde arrivava ben ben de sedimenti. Atri limiti a-a fornitua d'æña ne vëgnan da-a construçion dopòrto d'Andeua e da-a scistemaçion do letto do sciumme Merola, ch'an respettivamente trattegnuo e ammermou o traspòrto d'æña verso Arasce[18][27].
Into statuto do commun d'Arasce l'é reconosciuo e træ fraçioin stòriche de[1][28]:
Caso (Cosu in arascin): de là do spartiægua, intavallâ do Lerron, o l'é formou da-e doe contræ di Grolleri e di Ramassi. Gh'é unna gexa intitolâ à San Bertomê.
Meuio (Möiu in arascin): in scê coliñe à ponente do çentro e commun pe conto seu a-i tempi di françeixi, o l'é compreiso inta paròcchia de San Bastian.
Sorva (Surva in arascin): in scê rive de d'ato a-a Cheuscia, poxiçion ch'a gh'à dæto o nomme, spartio inte træ contræ e sotta a-a paròcchia da Santiscima Nonçiâ.
Pe de ciù, a çittæ d'Arasce in senso streito a l'é spartia, levou o seu cheu, inti borghi de Barusso (Barüssu), do Passo (U Passu), da Cheuscia (A Cöscia) e de Castello (Casté òCastè[29]).
O climma d'Arasce o l'émediterraneo, cado d'estæ e pe-o sòlito no goæi freido manco d'inverno, con de tempiatue che de ræo finiscian de sotta a-o zero. Pe de ciù, graçie a-a presensa da çenta de colliñe d'in gio a-a çittæ, o territöio d'Arasce o l'é ben protetto da-i venti freidi da-a tramontaña, fæto ch'o pòrta a un microclimma ciù cado de aree d'in gio e che, da-osecolo XIX, o l'é stæto a raxon de fortuñe d'Arasce comme destinaçion turistica e balneare[30][31][32], coscì comme staçion sanitäia apprexâ pe-a seu qualitæ de l'äia[33][34][35].
In Arasce, segondo i dæti arrecuggeiti pe-o periodo 1961-2010, ceuve de media 743,8 mm d'ægua à l'anno, con l'ötunno ch'o l'é a saxon ciù umea e luggio che in cangio o l'é o meise ciù secco[36]. De fæti, tra ötunno e inverno cazze ciù ò meno o 62% de l'ægua d'un anno, pe de sòlito conçentrâ inte de brusche rammæ[19]. Se peuan attrovâ de differense tra a còsta e e çimme ciù erte do commun, donde peu accapitâ fiña quarche nevadda, ben ben ciù ræa à valle, donde de sòlito cazze solo che do gamisto. I venti ciù commun son o mëzogiorno tra mazzo e settembre e a tramontaña into resto de l'anno, con unna velocitæ media à l'anno de 3,7 m/s[37].
Into detaggio, i dæti mesuæ da-astaçion meteorològica d'Arasce pe-o periodo 1961-1990 an rilevou e condiçioin climatiche mostræ inta tabella chì apreuvo[37]:
A primma mençion do topònimo arascin a l'é contegnua inte un papê arbenganeise do1123, donde gh'é a formaAlaxe, ciutòsto scimile a-o topònimo ligure d'ancheu ch'o cangia giusto da clascicarotacisaçion de-l-. À ògni mòddo, in sce l'origine do nomme no gh'é unna sola teoria, e co-o tempo gh'é stæto ben ben de propòste. Into passou a ciù scompartia a l'ea quella ch'a ligava o nomme d'Arasce a-a lezzendia da seu fondaçion da parte d'Adelasia, teoria za criticâ de l'Euttoçento ma che in parte a se semeggia a-a propòsta d'etimologia fæta da-oLamboglia. Lê o l'à de fæti teorizzou unn'origine da-o nomme femeninAdalaxia òAlaxia, modificaçion dolongobardoAdalahis che a l'à dæto origine a-o nomme Adelaide ascì. Unna conferma de sta teoria a porriæ vegnî da l'uso attestou de forme scimili comme matronimico ò fòscia za comme topònimo tra i secoli XI e XII, pe exempio co-e mençioin de un tâGandulfus de Adalaxia do1098 òGandulfus Alaxie de Albingana eGandulfus Adalaxie do1191[38][39].
Pe de ciù, scicomme no l'é conosciuo o momento do passaggio di driti feodali in sciâ region a-ibenedettin, ch'en stæti i amministratoî de ste bande a-o manco tra i secoli XI e XIII, porriæ ëse che sta conceçion a vëgne fiña da-a marcheisaAdelaide de Susa, che de fæti, do1036, a gh'aiva unnacurte regia in Arbenga. In sciâ fin, o passaggio do topònimo a-o mascolin o l'é registrou gròsso mòddo da-o secolo XIII[39]. Pe contra, tra e propòste stòriche, pe conto doGallo o nomme d'Arasce o vegniæ da quello, za registrou inte di papê do bello antighi, deCastel Tirazzo, ch'o se saiæ mesciou insemme a-e gente quande an fæto stramuo da-a colliña ch'a gh'à ancon o nomme deCasté a-o neuvo paise in riva a-o mâ, dito à l'imprinçipioTirazzo e dapeu vegnuo "rasso", e donca "à rasso"[40].
À ògni mòddo, o nomme d'Arasce o l'é stæto registrou inti secoli inte mai tante mainee differenti: pe exempio, tra e segue mençioin da çittæ, gh'éAlaxe[n. 5],Alascio[n. 6],Alaxium/Alaxii[n. 7],Arasi[n. 8],Arassi[n. 9],Arassa[n. 10],Roche[n. 11] eAlassio[n. 12].
A mappa d'Arasce inteJl dominio della Serenissima Republica de Genova in terraferma do cartògrafo zeneiseMattê Vinzon,1773
In Arasce, inte l'etæ romaña, no gh'ea de vëi insediamenti, co-a region ch'a l'ea compreisa inta giurisdiçion dopagus da çittæ deAlbingaunum. I primmi abitanti conosciui son stæti iLiguri Ingauni, che probabilmente s'en refugiæ in Arasce a-o momento de l'attacco roman a-a Ciaña, anando a stâ in sciâ colliña doCastè òCastlè[42]. Unna lezzendia do pòsto a l'attribuisce a fondaçion d'Arasce à l'Adelasia, figgia de l'ImperatôOtton I, e a-o seu galante Aliamme, figgio d'un re. I doî innamoæ, pe-a seu relaçion contrastâ, aviæn trovou d'assosto in Liguria, in sciôMonte Tirasso, donde l'Adelasia a fonda un paise ciammouAlaxia che, ciù tardi, o saiæ vegnuo Arasce[43].
Dosecolo IX, de gente s'en stabilie in mòddo ciù stabile inte l'area: e primme mençioin d'Arasce remontan a-osecolo XII, ma inte quello de primma gh'é za di referimenti à un tâ Gandorfo "de Adalaxia". De fæti, l'é inte sto periodo che e famigge di paixi d'in gio an comensou à chinâ verso à còsta, co-a fondaçion doBurgum Alaxi e da primmagexa dedicâ à Sant'Ambreuxo. DoTrexento, Arasce a l'ea sotta o contròllo dimoneghi benedettin da Gallinæa; à tutte e mainee, do1303, l'abbou Zane do Dian o l'à venduo e propietæ e i driti de l'ordine in sciâ region a-o Commun d'Arbenga[44][45].
DoÇinqueçento a çittæ a l'ea de spesso menassâ da-a pirataia e s'é donca construto de gaggiarde miage de defeisa con di bastioin e de tore; de longo inte sto secolo Arasce a vëgne do tutto indipendente da-o Commun d'Arbenga scicomme, da-o1540, aRepubrica de Zena a â fa sede depoistæ pe conto seu[16][46]. Into periodo doNapolion, Arasce a l'à conosciuo di cangiamenti scignificativi, compreiso a missa à neuvo de seu infrastruttue e a redaçion do neuvo Registro di Terren, ch'o l'à permisso unna megio amministraçion de propietæ e de vivagne do pòsto[47].
L'Euttoçento o l'à rappresentou un momento de trasformaçion pe Arasce, co-o comenso do turiximo internaçionale. A gran cresciansa econòmica a l'é stæta façilitâ da l'avertua, do1872, daferrovia Zena-Ventemiggia e da l'arrivo de ricche famigge ingleixi, ch'an contribuio a-o desviluppo de l'ospitalitæ turistica. De longo inte l'Euttoçento a çittæ a l'é vegnua un importante çentro de coltua ascì, con ben ben de eventi e de iniçiative ch'attiravan di vixitatoî da l'Euröpa intrega[48].
DoNeuveçento, Arasce a l'à consolidou a seu reputaçion comme destinaçion de conto in sciô mâ. Intoperiodo fascista l'é stæto inandiou ò megioou de infrastruttue, mascime stradde, edifiçi pubrichi e pòsti pe-i villezzanti. A çittæ a l'à patio di danni intaSegonda Guæra Mondiâ, che però en stæti arrangiæ a-a spedia a-a fin do conflitto, fæto ch'o l'à permisso à Arasce de piggiâ torna a seu famma[48].
O dòppo guæra o l'à segnou o comenso d'unn'etæ de grande desviluppo pe-a çittæ, con un numero crescente de turisti internaçionali attræti da-e seu bellesse e da-i seu allögi. Intianni '50 l'é stæto realisou aMiägetta d'Arasce, ch'a l'é vegnua un di scimboli da çittæ. Co-oboom econòmico dianni Sciuscianta eSettanta, Arasce a l'é anæta avanti à tiâ di vixitatoî da tutto o mondo e à consolidâ a seu poxiçion comme uña de destinaçioin turistiche ciù avvoxæ daRivea[48].
«D'azzurro, alla torre di rosso, murata di nero, merlata di cinque alla guelfa, alla donna coronata d'oro e vestita di ermellino, con il colletto di rosso, nascente dalla torre, impugnante con la mano destra uno scettro gigliato, posto in banda, d'oro. Ornamenti esteriori da Comune[n. 14]»
A dònna raffiguâ in sciô stemma a l'é l'Adelasia, figgia de l'Otton I de Sassonia e fondatoa da çittæ d'Arasce insemme a-o seu galante Aliamme segondo e lezzendia arasciña mensonâ de d'ato; a construçion de donde spæga a figua d'Adelasia a l'é aTore de Veasco. A ciù antiga rafiguaçion conosciua do stemma çittadin a l'é quella tenzua in sciô parapeto da cantoia dagexa da Madonna de Graçie a-o Castello[50], fæta do1771[51]. Into corso di anni o stemma d'Arasce o l'é stæto rapresentou inte di mòddi un pitin despægi, pe exempio iscrito inte un scartòccio, con Adelasia da-i cavelli biondi ò neigri e mostrâ de profî ò in maestræ, ò sæ de fronte[52]. Inti anni doregimme fascista, coscì comme pe-i stemmi de tutti i atri commun de l'Italia, in sce quello d'Arasce gh'é stæto azzonto o cappo do littöio[53].
O commun d'Arasce o deuvia doe bandee differenti: a primma, quella offiçiâ, a l'é un sencio drappo spartio inte doe parte, mezo bleu e mezo rosso. À tutte e mainee, inta prattica, l'é deuviou ciù de spesso unn'atra bandea, ch'a l'é unna reproduçion do confaon: de fæti a l'é de longo scompartia inte doe parte bleu e rossa, ma a-o çentro a gh'à o stemma do commun sormontou da-a scrita, cegâ verso o basso, "comune di alassio".
O confaon d'Arasce o s'assemeggia a-a bandea[n. 15] e o gh'à un drappo partio che a-a mancinn-a o l'é de bleu e a-a drita o l'é de rosso. Into çentro ghe sta o stemma, e sorvia ghe sta a scrita "comune di alassio" curvâ verso l'ato.
Gexa de Sant'Ambreuxo: a gexa prinçipâ d'Arasce, a gh'à o titolo de collegiâ e a l'é mensonâ pe-a primma votta za do1169, sciben che a struttua d'ancheu a l'é o resultato da reconstruçion terminâ do1507 e di interventi apreuvo. A gexa a gh'à unna cianta a baxilica a træ navate, de drento a l'é de gustobaròcco mentre a facciata, arrangiâ de l'Euttoçento, a l'é in stileneorenascimentâ. Tra e euvie chì conservæ, gh'é de teie doSeiçento di pittoî zeneixiBenardo Castello eZane Andria De Feræ[58].
Ötöio de Santa Cattæña: arrembou a-a miagia de manciña da gexa de Sant'Ambreuxo, o l'é stæto commiscionou da-a confraternita de Santa Cattæña de Lisciandria a-a fin di travaggi pe-a neuva parochiale, pe ëse consacrou do1521. Tra e scurtue conservæ chì, se peu arregordâ unna cascia da procescion de l'Antönio Maia Maraggian e unna statua doTaddê Carlon[59].
Gexa da Madonna de Graçie: construçion antiga, fæta do1226 sott'a-a primma intitolaçion a-aNascion de Maia, a se treuva inta borgâ do Castello. A l'é a cianta rettangolare, con doe cappelle inte miage da-arente a l'intrâ, e a conserva unna teia do Seiçento ch'a raffigua a Nascion de Maia[51].
Gexa da Caitæ: into çentro stòrico, a l'é stæta commiscionâ da-i armatoî arascin e tiâ sciù tra o1307 e o1310 comme gexa de l'arente ospiçio pe-i peregrin. De drento a l'é de forma rettangolare, spartia inte træ navate, co-i trei portæ che se treuvan inte uña de miage laterali, scicomme a struttua a se desviluppa in parallello a-a stradda[60].
Gexa de Sant'Anna: a gexa de Borgo Barusso, scitoâ de feua de miage, a seu presensa a l'é attestâ a-o manco da-oÇinqueçento. A gh'à unna struttua de forma ellittica e da-o gusto baròcco; tra e euvie chì conservæ gh'é un croxefisso attribuio a l'Antönio Maia Maraggian.
Cappella da Madònna de Loreto: construta intosecolo XVI, sott'a-a primma intitolaçion da Madònna da Neive, a se treuva a ponente do çentro. A l'é a navata unica, con doe cappelle longo e miage laterali, e a l'é tutta decorâ segondo o gusto baròcco[61].
Cappella da Madònna do Vento: nasciua come cappella pe-o villaggio da Costa, ancheu scentou[62], a vëgne realizzâ da-i mainæ arascin ciù ò meno do1250, ma a l'é construta da cappo do1491 e in sciâ fin rimanezzâ doSeiçento[63][64].
Cappella de San Ròcco: a-o comenso de l'antiga muattea peMeuio, de d'ato a-a region do Cian, a l'é stæta tiâ sciù do1253 sott'a-o titolo daMadònna da Consolaçion, cangiou intosecolo XVI aSan Ròcco. Da-a forma rettangolare, depoî a-a facciata gh'é un pòrtego ch'o l'ea traversou da-a via pe Meuio[65].
Gexa de San Bertomê: a gexa da fraçion deCaso, a l'é stæta consacrâ do1603. A l'é a cianta quadrata, con doe cappelle laterali[66].
Santuäio da Madonna da Guardia: in sciâ çimma doMonte Tirasso, o l'é stæto construto doSeiçento in scê roviñe d'unantigo castello, piggiando a seu forma d'ancheu con di travaggi de l'Euttoçento. O gh'à unna cianta a træ navate[67].
Paròcchia de San Vinçenso Ferreri
Gexa de San Vinçenso Ferreri: gexa a sud do çentro, avvansâ in sce l'Aurelia, a l'é stæta tiâ sciù intianni Quaranta a-o pòsto de l'antigo convento diDomenichen, vegnindo paròcchia do1965. Struttua da-ogusto raçionalista, a gh'à unna cianta a eutto loei e a conserva artæ e euvie da ciù antiga construçion[68].
Gexa de San Zane Battista: inta region de Fenairin, a l'é unna construçion moderna, inandiâ do1988, co-i travaggi ch'en terminæ do2001. A struttua, de ciumento armou, a l'é spartia inte træ navate[69].
Gexa de San Françesco: gexa di fratti cappuçin e sede da paròcchia de l'Inmacolâ, a se treuva into Borgo da Cheuscia, à levante do çentro. A nasce do1503 comme ötöio da Madònna do Soccorso, ingrandio à convento do1593, e do1882 a passa d'amministraçion a-a diocexi, vegnindo paròcchia do1972. A struttua, comme da gusto capuçin, a l'é semplice, ricca de decoraçion de legno[71].
Ötöio de Sant'Erasmo: de longo scitoou a-a Cheuscia, o seu titolo completo o l'é quello de Sant'Erasmo e da Madònna do Pòpolo. O gh'à unna truttua da-a cianta rettangolare, con un pòrtego depoî à l'intrâ, e o l'é stæto inandiou do1614 da-i artexen do coalo[72].
Gexa de San Sebastian: a l'é a gexa parocchiale deMeuio, construta doSeiçento a-o pòsto de l'antigo ötöio do paise, ch'o remontava a-oDuxento, e fæta donca paròcchia do1675. De feua a construçion a l'é de gusto baròcco; de drento, dond'a l'é spartia inte træ navate, da fin doRenascimento[74].
Paròcchia de Sorva
A gexa da Nonçiâ de Sorva
Gexa da Santissima Nonçiâ: a gexa da paròcchia deSorva, a l'é stæta tiâ sciù do1382 e arrangiâ do1480; a seu struttua d'ancheu a vëgne però da-i interventi doSeiçento[75]. De drento a l'é decorâ con pittue do1482, descoverte co-i restauri do1970, che raffiguan de scene do giudiçio universâ[76].
Atre architettue
A gexa de Santa Croxe
A gexa de Sant'Anna a-i Monti
A cappella da Stella Maris
O Monestê de Santa Ciæa
Gexa de Sant'Anna a-i Monti: inta region di Monti, a se treuva in sciô cammin daVia Julia Augusta tra Arbenga e Arasce e a doviæ ëse a gexa ciù antiga do commun. Ligâ a-ibenedettin da Gallinæa, a l'é stæta tiâ sciù inte l'Erta Etæ de Mezo, sciben che a struttua d'ancheu a vëgne da-i interventi di secoli apreuvo[77].
Gexa da Santa Croxe: in çimma a-oCou de Santa Croxe, a l'é stæta tiâ sciù dosecolo XI da-i moneghi benedettin da Gallinæa comme assosto pe-i peregrin. Depoî a-a facciata gh'é un pòrtego azzonto doÇinqueçento e de drento a l'é decorâ con affreschi da fin de l'Etæ de Mezo[77].
Cappella da Stella Maris: a se treuva in scî scheuggi vixin a-o pòrto d'Arasce, donde gh'ea unn'antiga tore de difeisa. Dedicâ a-i mainæ mòrti in mâ, a l'é stæta inöguâ do1929[78].
Monestê de Santa Ciæa: monestê declarisse, dito deMuneghe Serai, o se treuva inta region do Brevê, dond'o l'é stæto tiou sciù do1884 pe-o stramuo de moneghe da-a seu antiga sede, ch'a l'ea in corrispondensa do ciù moderno Palaçio do Commun[79].
Carroggio de Arasce: conosciuo co-o nomme commerçiâ debudello ascì[n. 16], o l'é ocarroggio prinçipâ ch'o traversa o çentro d'Arasce, da-o Barusso a ponente a-o Passo a levante. O l'é formou da unna fia de case doÇinqueçento e doSeiçento, con ben ben de buteghe a-o cian terren, tanto da ëse sponsorizzou comme o çentro commerçiâ à l'averto ciù longo d'Euröpa[81][82].
Miägetta d'Arasce: l'installaçion artistica ciù avvoxâ da çittæ, tanto da ëse conosciua co-o nommiagio de "Çittæ da Miägetta", a l'é unna miagia addobbâ con ciappelle de çeramica ch'arrecheuggian e firme de personaggi famosi do cine, de l'arte, da coltua e do spòrt. A miägetta a l'é stæta inandiâ do1953 da-o padron do Cafè Romma, oMario Berrino, insemme a l'Ernest Hemingway[83].
Palaçio Ferrero Ventemiggia: o palaçio di marcheixi Ferrero Ventemiggia, o se treuva into çentro stòrico. O cheu do palaçio o l'é stæto acattou da-a famiggia Ferrero, vegnua d'inMondovì, tra a fin do Çinqueçento e l'imprinçipio doSeiçento[84][85].
Palaçio Scofferi: inandiou doQuattroçento da-a famiggia di Scofferi, originäia deMarseggia e arrivâ in Arasce do1303. A struttua d'ancheu, ch'a se desviluppa pe trei cien e da-a cianta à "L", a l'é o resultato di travaggi disecoli XVII eXVIII[86].
Palaçio Brea: palaçio avansou in sciâ Stradda do Milite Ignöto[87], a-i 14 d'ottobre do1714 o l'à ospitou a prinçipessaElisabetta Farnese, in viægio verso à Spagna[88].
Palaçio Durante: o l'é un palaçio do Borgo Barusso, fæto doSeiçento ma ch'o l'à patio di gròsci danni intotæramòtto do 1882, vegnindo donca arrangiou doNeuveçento inte seu forme d'ancheu.
Palaçio do Commun: sede de l'amministraçion arasciña, o l'é stæto tiou sciù do1904 a-o pòsto de roviñe do convento de Sant'Andria[89].
Villa da Pergola: commiscionâ da-o generale ingleiseWilliam Montagu Scott McMurdo, ch'o l'aiva accattou i terren de l'antiga villa di conti da Lengueggia, a l'é stæta inandiâ do1876, pe passâ ciù avanti a-o Walter Hamilton Dalrymple e a-a famiggia Hambury. A-a giornâ d'ancheu a villa a l'é a sede de un abergo-restorante de luscio, co-o seu famoso giardin ingleise che, arrangiou da-i urtimi propietäi, o l'à guägnou doe votte o titolo de ciù bello d'Italia[90].
Villa Brunati: villa de gusto eclettico construta pròpio in sciôCou Moeña, a l'é stæta commiscionâ intianni Vinti da l'architetto e antiquäio milaneiseGiuseppe Brunati, ch'o n'à cuou a progettaçion ascì. Tra i personaggi ch'an vixitou a villa, vincolâ da-o1998, se peu arregordâ oGabriele D'Annunzio e l'Arnoldo Mondadori, amixi e òspiti do Brunati[91].
Ecs gexa anglicaña de Stradda Gibb: construçion da-ogusto neogòtico, a l'é stæta commiscionâ da-a communitæ ingleise d'Arasce e averta do1882, pe ëse slargâ do1905[92][93].
Ecs gexa anglicaña de Stradda Adua: struttua necessäia pe-o crescio da communitæ ingleise, a gh'à un stile ch'o l'é de longo neogòtico e a seu construçion a l'é terminâ do1927[92].
Via Julia Augusta: scito archeològico roman ben ben esteiso, o se spande tra i commun d'Arbenga e d'Arasce e, into territöio arascin, o l'attraversa a region di Monti pe arrivâ fin a-oCou de Santa Croxe. L'antiga stradda romaña, inandiâ do13 a.C. pe voentæ de l'Aogusto e in fonçion pe tutta l'Etæ de Mezo fiña inte l'Etæ moderna, a gh'à in scî seu scianchi di monumenti funebri ascì[94]. A-a giornâ d'ancheu a l'é vegnua un di cammin turistichi ciù avvoxæ de sta parte da Rivea[95].
Torrion da Cheuscia: conosciuo comme Torrion Sæxin ascì, o l'é unna tore de difeisa into borgo da Cheuscia ch'a s'avansa in sciô mâ e che ancheu o l'é vegnuo un di scimboli d'Arasce. O Torrion da Coscia o l'é stæto commiscionou intosecolo XVI da-aRepubrica de Zena, dond'o fava parte d'unna ræ de tore costee p'avvardâ a Rivea da-e incurscioin di pirati[96][97].
Tore de Veasco: a se treuva in sce unna cresta panoramica a-a tramontaña do çentro, donde gh'ea o paise deVeasco. A l'é stæta commiscionâ lê ascì da-i zeneixi, che l'an fæta construe tra o Quattroçento e o Çinqueçento comme tore d'avvistamento. A tore de Veasco, de spesso ligâ a-a lezzendia de l'Aliammo e l'Adelasia, a l'é un atro scimbolo d'Arasce, tanto da ëse raffiguâ into stemma do commun[98][99].
Tore de Santa Croxe: dita a "Tore Sæxiña", a l'é unna tore costea, fòscia deuviâ comme moin ascì, scitoâ in sciôCou de Santa Croxe, de sotta a-a gexa co-a mæxima intitolaçion. A struttua, ch'a doviæ remontâ a-isecoli XVI òXVII, a l'é vincolâ da-o1935 ma a l'à patio un importante deruo ch'o menassa de arroinâla do tutto[100].
Tore Pisaña: missa in sciâ çimma do bricco ch'o sovrasta, da-a tramontaña, aCroxetta d'Arasce e, da mëzogiorno, aColletta de Meuio, a l'é da-arente a-i confin conAndeua, in sciô cammin de antighe muattee che conligavan Arasce co-e vallæ da Merola e do Lerron. A tore, fæta doSeiçento, a l'é con tutta probabilitæ a base d'un moin ma, consciderou a seu poxiçion strategica, l'é façile ch'a gh'avesse de fonçioin d'avvistamento ascì[101][102].
Castello do Tirasso: l'antigo castello in sciâ vetta doMonte Tirasso, mensonou doTrexento commecastrum tiracij òtiraculi, o l'é sopravisciuo solo inte quarche roviña de sotta a-o santuäio da Madonna da Goardia, scicomme o l'é stæto deruou do1427 pe voentæ doPirro Do Caretto. In acòrdio con l'etimologia propòsta da-oLamboglia, da-o latinturraculum, "pòsto de vetta", l'é probabile che pe-o ciù o gh'avesse de fonçioin solo d'avvistamento e contrasto a-i attacchi di sæxin, teoria confermâ da-o fæto ch'o no resurta infeudou a nisciuña famiggia[103].
Richard West Memorial Gallery: intitolâ a-o pittô irlandeiseRichard Whateley West, ch'o l'à visciuo in Arasce pe tanti anni, a l'é stæta inöguâ do1907 e a comprende unna colleçion de 76 quaddri, che pe-o ciù en de viste arasciñe de l'Euttoçento[104][105].
Pinacoteca Carlo Levi: a se treuva into Palaçio Morteo, doSeiçento, e a l'é formâ da-a colleçion d'unna vinteña de depinti do scrittô e pittôCarlo Levi, che raffiguan sorvetutto di paisaggi in gio à Arasce e a seu vegetaçion. Tra e euvie chì conservæ, gh'é un ritræto de l'Italo Calvino ma anche di papê do Levi mæximo, donaçion a-a pinacoteca de l'Antonio Ricci e da seu moggê Silvia Arnaud[106][107].
Museo de sciense da natua "Don Bosco": nasciuo do1950 pe voentæ do præ Giulio Mariti, o se treuva drento a l'Istituto G. Bosco e o comprende de colleçioin de minerali, cristalli, prie, molluschi, fonzi, fòssili, erbe e atri reperti[108].
O territöio de Arasce o l'é caratterizzou da condiçioin climatiche mediterranee ch'infruensan in mòddo importante a vegetaçion che, de feua da çittæ, a l'é formâ sorvetutto da proei deUrticaceae e costi, segondo a flöra tipica damaccia mediterranea, ch'a l'é favoria da-o climma da region[109]. Gh'é ascì di sciti protetti ch'en in parte scitoæ in Arasce, tutti doî in mâ:
Cou de Meie - Arasce: scito d'interesse communitäio creou de longo do zugno do 1995, o s'estende pe 206 ha inte unna fascia de mâ depoî a-e ciazze d'Andeua, d'Arasce e de Laigueggia. O ciù tanto do fondo do mâ o l'é chì coverto de posidònia, à ògni mòddo gh'é ascì di proei deCymodocea nodosa e di canæ d'æña sensa d'æghe; tra i animæ se ghe treuva ocavallo mæn[112][113].
Fiña intosecolo XIX, l'agricoltua a l'é stæta unn'importante attivitæ econòmica pe Arasce, ch'a l'ea un çentro d'esportaçion de çerti produti ascì. Tra sti chi, ben importante o l'ea l'euio d'oiva, spedio into resto doMediterraneo e inte l'Euröpa do Nòrd ascì. Dapeu, se cortivava diagrummi, mascimelimoin eçetroin, produçion squæxi de luscio destinâ à nòbili e borgheixi de l'Euröpa intrega. De l'Euttoçento gh'ea ascì unna çerta produçion detomate[114][115].
De longo inte quelli anni l'ea importante a pesca ascì, mascime d'ancioe,sardeñe etonni, destinæ a-o consummo do pòsto ò, da saæ, à l'esportaçion ascì[114][115]. Pe de ciù, gh'ea a pesca docoalo, fæta da-i barchi arascin inte tutto o Mediterraneo. St'attivitæ a l'é stæta do bello importante fiña à l'imprinçipio doSetteçento, quande o ciù tanto di impresäi e de ciusme o l'é passou a-a pesca do tònno, ch'a rendeiva de ciù e ch'a l'é anæta avanti in sce vasta scâ fiña à l'Euttoçento[116].
Into secolo XIX, l'attivitæ di artexen d'Arasce a se distingueiva pe-a varietæ de seu produçioin: gh'ea di louëi de tescitua, di atri donde se fava de còrde e da teia, e quelli pe-a produçion dosavon. Pe de ciù, gh'ea ascì di ciantê ciutòsto desviluppæ, donde se construiva e s'arrangiava di barchi de media grandessa[114][115].
O turiximo, sorvetutto quello balneare, o l'é l'attivitæ econòmica ciù importante pe Arasce, ciù che leva çentrale pe-o desviluppo da çittæ. De fæti, o l'é a vivagna prinçipâ de finanse tanto pe-e impreise do pòsto, da-i aberghi a-i restoranti, che pe l'amministraçion do commun. A ciazza avvoxâ d'æña fiña, insemme a-a qualitæ di alögi, a l'attrae un gran numero de turisti tutti i anni, che peuan scompassâ e 80.000 presense à l'anno[117]. Tra i turisti no gh'é solo quelli che vëgnan da l'Italia do Nòrd, che se conçentran pe-a ciù parte d'estæ, ma ascì da atre parte de l'Euröpa. De fæti, gh'é unna presensa stòrica de ingleixi e de tedeschi, ch'arrivan sorvetutto d'inverno[118], e de françeixi ascì, che da-i seu villezzi intaCòsta Azura se mescian pe de escurscioin sciña à Arasce[119].
In Arasce l'é parlou l'arascin, unna varietæ dalengua ligure compreisa intogruppo de çentro-ponente, da-e caratteristiche distintive e spantegâ inte fraçioin ascì, donde se treuvan de differense rispetto a-o parlâ do çentro. Tra i træti unichi de l'arascin gh'é a prononçia da-r- tra doe vocale, dita inte unna via de mezo tra "l" e "r", e aprononçia velâ da "a" tònica[120][121].
Biblioteca çivica "Renzo Deaglio": fondâ do1948, a se treuva into çentro stòrico, inte un palaçio ch'o s'avvansa in sciâ Ciassa Airaldi e Durante, e a-a giornâ d'ancheu a comprende ciù de 44.000 unitæ libräie inti seu fondi. Pe de ciù, a gh'à unna sede destaccâ ascì, inta fraçion deMeuio e con 2.500 unitæ de fondi, e un auditorium intitolou a-o Roberto Baldassarre, ecs direttô da biblioteca, donde vëgne inandiou ben ben d'eventi[122][123][124].
English Library: a l'é stæta fondâ do1875 da-o pastô anglican John Hayes, à l'imprinçipio scitoâ inta cappella de l'Hotel de Rome, pe fâ stramuo do1897 inte un neuvo casamento de gusto coloniale e passâ a-a fin, intianni Novanta, a-a propietæ a-o Commun d'Arasce. Tra e biblioteche do seu genere a l'é a ciù antiga da penisoa intrega, ciù che a segonda pe dimenscioin passou quella do British Institute deFirense. À despeto de l'ammermâse da communitæ ingleise, l'English Library a l'é ancon in fonçion, portando avanti o ligammo stòrico tra a Gran Bretagna e a Rivea de Ponente[125].
Biblioteca Don Bosco: a l'é a biblioteca de l'Instituto Don Bosco, da-o2021 missa a-o cian terren do casamento de l'instituto. A gh'à un patrimònio ch'o conta de ciù ò meno 10.000 unitæ[126][127].
Scheue
Pe-e scheue pubbriche, in Arasce ghe n'é træ de l'infançia, uña pe-o çentro, uña àMeuio e uña inaSorva, doe primmäie, uña into çentro e uña à Meuio; co-e scheue de Meuio ch'en intitolæ à l'arpinLuigi Bottaro. Dapeu gh'é unna scheua segondäia, intitolâ a-aMargherita Morteo Ollandini, ch'a l'é de longo drento à l'Instituto Comprenscivo d'Arasce[128]. Pe de ciù, da-i salesien de Don Bosco gh'é unna scheua privâ pe ogni livello, intitolæ inte l'ordine a-aLaura Vicuña, àMaia Auxiliatrixe e àSan Giovanni Bosco[129].
In sciâ fin, gh'é doe scheue superioî: uña a l'é l'Instituto Profescionâ pubbrico "Francesco Maria Giancardi", co-i adressi pe l'ospitalitæ e a restoraçion[130], l'atra o a l'é Liceo Scientifico e Liceo economico-sociale privou "San Giovanni Bosco"[129].
Biscette: son di bescheutti tipichi da fraçion deSorva a-o gusto defenoggeto sarvægo e friti, da-a caratteristica forma à "S" ch'a l'arregòrda unna biscia, fæto ch'o ghe dâ o nomme. Pe tradiçion son coxinæ inte l'occaxon da festa do patron, a Nonçiâ[134], e son reconosciue lô ascì comme P.A.T[133].
Risiny: doçe de l'Euttoçento da-a forma àbonetto, ciutòsto sostançioso e ancheu squæxi sconosciuo, o gh'à un impasto fæto de fæña de riso, sucao, butiro, euve e scòrsa de limon[135].
Ventre[n. 17]: a ventre de tonno a l'é unna pitansa che in Arasce a l'é tipica da fraçion deMeuio, ch'a gh'à dedicou unna festa. A ventre, ch'a saiæ o steumago sciugou do tonno, a l'é vegnua un clascico da coxiña do pòsto scicomme a l'ea unna parte do saläio di tonnaròtti arascin; che comme ancheu â mangiavan accomodâ con patatte, tomate e varri gusti[136], coscì comme reconosciuo tra i P.A.T[133].
Premio Alassio Centolibri - Un autore per l'Europa: premio letteräio co-o patrocinio de varri ministëi, o nasce do1995 comme unn'evoluçion de l'attivitæ colturale da biblioteca çivica e di seu "Incontri con l'autore"[138]. Da-o2006 gh'é stæto azzonto o premio "Alassio per l'informazione culturale" ascì, dedicou a-i personaggi de l'informaçion che s'en distinti de ciù inta diffuxon da coltua[139].
Premio Alassio Centolibri - Un editore per l'Europa: premio letteräio nasciuo do1999 comme verscion pe-e case editoe de l'omònimo concorso pe aotoî, o l'ammia de premiâ l'editô ch'o l'à desviluppou de ciù o settô inte neuve prospettive europee[139].
Festival Nazionale Cucina con i Fiori: d'arvî, a l'é unna manifestaçion dedicâ a l'uso de scioî inta coxiña. Ciù che di momenti pe assazzâ de pitanse a base de scioî, a comprende ascì de escurscioin guiddæ pe-i sentê d'Arasce e di incontri e conferense de divurgaçion[140].
Targa d'Oro Alassio: a l'é unna manifestaçion internaçionale debòcce, mascime inta speçialitæ a-oxeuo, ch'a se tëgne inti campi de zuego arascin da ciù de settant'anni, co-a parteçipaçion de atleti da tutto o mondo[141].
Festa de Sant'Anna: a festa de borgo Barusso, a se tëgne a-i 26 de luggio e, insemme a-a procescion pe-e stradde da borgâ, da l'imprinçipio do Neuveçento a prevedde a missa in mâ de lummin che gallezan, açeixi da-i bagnin in sciô fâ da seia, à inluminâ coscì sta parte do gorfo[142].
Sagra da ventre: festa deMeuio pe-a seu pitansa tipica, inandiâ da-aS.M.S. "La Fratellanza", a se tegne into parco zeughi do paise e a cazze tra a fin de luggio e o comenso d'agosto. Pe arregordâ l'antiga tradiçion detunnair̂otti de gente do paise a l'é dedicâ a-aventre e a-e atre reçette de tonno, comme ebiélle e omusciamme[143].
Sagra de biscette: uña de feste ciù conosciue da fraçion deSorva, a se tëgne d'arvî e, inandiâ da-a "Società Operaia Agricola di Mutuo Soccorso", a l'é dedicâ pròpio a-ebiscette, bescheutti tipichi do paise[144].
In Arasce gh'é varie struttue pe-e attivitæ sportive:
Palassetto do Spòrt "Lorenzo Ravizza": conosciuo ascì comme o "Palalassio", o l'é un impianto pölifonçionale ch'o se treuva inta periferia de ponente d'Arasce. O gh'à doî campi da zeugo, un coverto e un à l'äia averta, træ palestre, unna sala pe-e conferense e unna sala stampa. O complesso, che a-o coverto o conta de 1.950 pòsti, o l'é deuviou da ben ben de discipliñe differenti, ciù che pe di eventi e de manifestaçioin[145].
Stadio "Sandro Ferrando": campo daballon, o se treuva da-arente a-o çentro pölifonçionale e o l'é stæto inöuguou do2011. O Ferrando o gh'à unna capaçitæ de 1.600 pòsti, con despuggiatöi e un bar, e o l'é omologou pe-e partie fiña a-aSerie D. O l'é o campo de casa de l'A.S.D. Baia Alassio Calcio, a squaddra de ballon da çittæ, ch'a zeuga inPromoçion[146].
Campo de Loreto: o l'é un campetto daballon à 7, ch'o peu ëse deuviou pe de partie deballon à 5 ascì, scitoou inta region co-o mæximo nomme, ch'a gh'à dæto o nomme. Addeuttou de despuggiatöi e d'un bar, se ghe tëgne tutti i anni o torneo "Spring Cup", ch'o l'attrae de squaddre da atre regioin ascì[147].
Hambury Tennis Club: nasciuo a-a fin de l'Euttoçento comme "Alassio Lawn Club", o l'é stæto commiscionou da-a communitæ ingleise d'Arasce e o l'à avuo comme seu primmo prescidente o Daniel Hambury, figgio doThomas. Co-o potençiamento da stradda ferrâ o club o l'à fæto stramuo inta seu poxiçion d'ancheu, inöuguou con unna partia a-i 20 de dexembre do1923[148].
Pisciña d'Arasce: a pisciña pubbrica d'Arasce, a l'é stæta inöuguâ do1998 e a se treuva à monte do çentro. A gh'à unna vasca de 25 metri e a l'é a sede da squaddra arasciña de neuo agonistico[149][150].
Arasce a l'é traversâ da-aferrovia Zena-Ventemiggia, a colissa sencia into territöio arascin, ch'a gh'à unnasò staçion[154] fornia de træ colisse a-o serviçio di viægiatoî[157]. Pe-a seçion d'Arasce gh'é o progetto d'interrâ a ferrovia intrega, fæto ch'o portiæ a-a construçion d'uña staçion sottotæra, scimile à quante o l'é accapitou co-astaçion de Sanremmo, de longo in sciâ Zena-Ventemiggia[158][159].
A primma staçion de Arasce, fæta de legno, a l'à stæta inöguâ do1872 da-aSoçietæ pe-e ferrovie de l'Erta Italia, unn'entitæ che ciù tardi a l'é vegnua parte da "Rete Mediterranea". Dapeu, do1888, l'é stæto tiou sciù o magazzin pe-e merçe, ch'o l'à fæto cresce a fonçionalitæ da staçion[160].
A staçion de Arasce a l'é stæta addeuttâ d'un neuvo fabricou pe-i viægiatoî do1915, da progetto de l'inzegnêAchille Manfredini. O seu impianto o l'é formou da træ colisse, tutte con banchiña e conligæ fra de lô pe mezo d'un sottopasso. A ciattaforma numero un a l'é assegnâ a-i treni che finiscian o seu viægio in Arasce e a se treuva in sce un cammin alternativo, deuviou pe regolâ o traffego quande a segonda colissa a l'é occupâ. Sta chì, missa lê ascì in sce'nna stradda alternativa, a l'é deuviâ pe-e operaçioin de sorpasso; a tersa colissa a l'é in cangio quella prinçipâ pe-o tranxito di treni e a se treuva pròpio in sciô cammin da ferrovia. Dapeu, inta staçion gh'ea de tennologie pe monitorâ e gestî o traffego, fonçion che, pe un çerto periodo, a l'é stæta controllâ à distansa da-o çentro de operaçioin d'Arbenga[160].
↑A prononçia da «r» a l'è variabile, e a cangia inte fraçioin, a registraçion a se riferisce a Meuio, donde, pe exempio, a l'é ciù scimile a-a[r] italiaña.
↑A «r» inta paròlla «Arasce» a no l'à uña representaçion grafica açettâ da tutti i linguisti; çerte grafie segnallan sta «r» comme uña r co-o çirconflesso (r̂), de atre in cangio ghe azzonzan solo che doe parentexi in gio a-a r, con resultato: A(r)àsce; ancon di atri deuvian un r inversâ in verticale (ɹ). Ancon de atre vivagne deuvian uña r obliqua (r), in grascetto (r), à lettia grande (R) ò co-a çediggia (ŗ)[15].
↑O nommeAlaxe, o primmo ch'o fasse seguo riferimento a-o paise, o l'é mensunou inta pergamena n. 982 do Commun d'Arbenga, do 1123, ch'a dixe "medietas de pecia una de vinea quam habere visi sumus in Alaxe"[38].
↑Inte un papê do1252 donde se parla d'un tâ "notarius Albertus de Alascio"[38].
↑Unripa Alaxii do1326; ste doe forme en deuviæ sorvetutto tra i secoli XIV e XV. O cadastro do1539 o l'é do "burgum Alaxii"[38].
↑Decretto do Prescidente da Repubrica do 15 de luggio do 1983, registrou a-a Corte di Revisoî a-i 20 de dexembre do 1983 into registro n. 10 da Prescidensa, feuggio n. 313, trascrito inte l'Archivio Çentrale do Stato a-i 23 de zenâ do 1984 e inti registri de l'Uffiçio Araldico a-i 6 de frevâ do 1984.
↑Dæto che l'araldica, e tanto meno a blasonatua, no gh'an uña gran presensa in Ligure, no gh'é de termini araldichi speçificamente inte sta lengua chi. A descriçion chì apreuvo a l'é donca in italian, à tutte e mainee uña descriçion araldica tradutaverbatim in ligure a s'assomeggiæ à questo:
«D'azuro, a-a tore de rosso, miägiâ de neigro, merlâ de çinque a-a rampiña, a-a dònna incoronâ d'öo e vestia d'armellin, con un colletto rosso, ch'a spæga da-a tore, tegnindo inta man drita un scettro con un livio, misso in fascia, d'öo. Agibbi d'in gio de Commun.»
↑Pe-o solito e bandee en de reproduçioin di confaoin.
↑O nomme "budello" o no vëgne da-a tradiçion e, de fæti, o no gh'à de corrispondense in arascin, dond'o l'é de longo ciammoucarruggiu[80].
↑(IT) Daniele Ferrando,I rii minori confluenti in mare tra la foce del Merula e quella del Centa, inI Corsi d'acqua e le Valli delle Alpi Liguri, vol. 1, Ciuxanego, Grafiche Amadeo, Arvî 2019, pp. 120-126.
↑(IT) Commun d'Arasce,Alassio e dintorni (PDF), in scecomunealassio.it, p. 3.URL consultòu o 7 lùggio 2024.
↑(IT) Franco Scarpati,Alassio: Climatografia della Baia, Saña, Grafiche Giors, 1974.
↑(IT) Demetrio Costantino e Giuseppe Caronia (a cua de),Piano Regolatore Generale, Relazione Geotecnica, GEOTECNICA, Studio Applicazioni Geotecniche, Laboratorio Geotecnico.
↑(IT) Commun d'Arasce,Alassio e dintorni (PDF), in scecomunealassio.it, p. 9.URL consultòu o 7 lùggio 2024.
↑(IT) Pietro Gribaudi,Alassio, inEnciclopedia Italiana, Romma, 1929.
↑(IT)Alassio, inL'Illustrazione popolare, Vol. XVIII, n. 5, Milan, Fratelli Teves, 30 zenâ 1881, p. 2.
↑(EN) Augustus John Cuthbert Hare,Alassio, inThe Rivieras, Londra, George Allen, 1897, pp. 129-132.
↑(IT) Leopoldo Nesti,Rivista bibliografica - Alassio ed il suo clima, inLo sperimentale. Giornale critico di medicina e chirurgia, Anno XXXIII - Tommo XLI, Firense - Romma, Tipografia Cenniniana, 1878, p. 336.
↑48,048,148,2(IT) Tommaso Schivo,Alassio, briciole di storia patria. Dall'epoca napoleonica al duemila, Arbenga, Tipolitografia Bacchetta, Marso 2000.
↑(IT) Commun d'Arasce,ART. 2 - Descrizione dello stemma, inRegolamento per l'uso dello stemma, del gonfalone, della fascia tricolore e delle bandiere. Concessione del patrocinio, 30 de settembre do 2021, pp. 3.