DeVereinegde State van Amerika ofVereinegde Staote vaan Amerika (aofgekort V.S., IngelsUnited States of America, aofgekortU.S.A., in de volksmoondAmerika) is e federatiefrippebliek inNoord-Amerika. Nao bevolking en oppervlak is 't 't daarde laand, polletiek, ikkenomisch en militair is 't de mechtegste natie opEerd. Ouch cultureel en wetensjappelek heet dit land hiel väöl in te bringe. Hoofstad isWashington D.C.;New York is evels väöl groeter. Aander belaankrieke stei zienLos Angeles,Miami,Pittsburgh enSan Francisco.
't Land oontlient ziene naom feitelek aon zien bestuurleke indeiling. 't Is opgedeild in 50 state, die 'ne wiedgaonde vörm vaan oonaofhenkelekheid höbbe. Zoe höbbe ze eige wètte, eige senate en Hoezer vaan Aofgevaardegde en eige Oppertribunale. Washington D.C. behuurt neet tot 'ne staot meh ligk in 't zoegenaompdeDistrict of Columbia. Wijer höbbe de VS nog inkel gebede die boete de indeiling in staote valle.
Boete de staote umvat 't land ouchterritoria. Die territoria kinne otonoom zien of direk door de regering weure bestuurd. Anno 2025 geit 't allein um diverse eilen; in 't verleie woorte diverse gebede die noe 'nen eige staot vörme es territorium bestuurd. Zoe waore Alaska en Hawaii tot 1959 nog territoria. Territoria höbbe gein stum in 't parlemint of bij de presidentsverkezinge.
Allewel d'r väöl regio's in de VS 'n dun bevolking höbbe, gief 't 'nen hielen houp groet stei in 't land. Dit zien de viefentwinteg groetste stei in de VS, gebaseerd op 't inwoenertal vaan1 juli2020. Nota bene: Zelfs de klein stei op dees lies weure vaanoet Europees perspectief es groet gezien. Zoe is zelfsPortland (oonderaon de lies, es 25e stad) nog altied groeter es stei wieRotterdam,D'n Haog,Dusseldörp,Esse,Luik,Charleroi enAntwerpe.
De VS höbbe gein officieel taol, allewel tot bekans ederein 't Ingels behiers. 't Ingels vaan de VS versjèlt dudelek vaan 't Ingels inGroet-Brittannië; de versjèlle zien evels kleiner es die tösse 'tMestreechs en 'tZittesj. 't Is de mojertaol vaan 81,1% vaan de Amerikaanse bevolking.Spaons is mèt 10,7% 'n gooj twiede. Daonao volge 'nen houp immigrantetaole, dèks vaan generatie op generatie doorgegeve, allemaol mèt minder es 1% sprekers:Sjinees,Frans,Duits,Tagalog,Vietnamees ezw. De mies gesproke inheimse taol is 'tNavajo.
De VS zien vaanaof de opriechting lid vaan deVereinegde Naties en zien de militair kern vaan deNATO. Ze bekleie eine vaan de vief permanente zedele in deVeilegheidsraod vaan de VN. 't Hoofkerteer vaan die organisatie is in New York gevesteg. De VS kraog in 't verleie väöl kritiek, beveurbeeld op ex-presidentGeorge W. Bush, dee ziech dèks boete internationaol conventies plaotsde, door 't neet oonderteikene vaan 'tVerdraag van Kyoto en door 't slech behandele vaan kriegsgevaangene. Ouch betaolde de VS jaore land de kontributie vaan de Vereinegde Naties neet.
In denegentiende iew greujde 't land aon mèt Ingels,Frans,Spaons,Mexicaans enIndiaans gebeed, soms mèt geld, daan mèt geweld. Oeteindelek umspande 't gebeed vaan de VS de gaanse breidde vaan Noord-Amerika, vaan d'nAtlantischen Oceaan tot aon deStèllen Oceaan. 't Ooste vaan 't land raakde lankzaamaon geïndustrialiseerd; 't dunbevolkde weste bleef nog laank achter ("Wilde Weste"). Zwarte bladzij in de historie zien de dèks bleujetege oorloge tege de Indiane, die soms bekans oetgeroejd woorte, en boeveur de Amerikaanse officiere middele wie oethungering door 't massaal oetmoorde vaanbizons neet sjuide. Vaan1861 to1865 woort 't land versjäörd door 'neBörgeroorlog.
In detwintegste iew woort 't land tot twie kier touw 'ne wereldoorlog ingesleip. 't Land, wat tot daan veural 'nisolationistische polletiek had geveurd, raakde mie en mie betrokke bij de Wereldpolletiek. Nao d'nTwiede Wereldoorlog (deNao-oorlogsen tied) kaom 't land mechteger es oets tegeneuver deUSSR te stoon, boemèt deKawwen Oorlog begós. 'n Fiasco waor d'n oorlog tegeViëtnam, dee de VS verloor en hendeg väöl minseleves kosde. Aander oorloge, gewoenlek um (gedeiltelek) humanitair reies begós, waore succesrieker. Sins 't instorte vaan 'tcommunisme roond1990 zien de VS de eineg euvergeblevesupermach. De lèste jaore greujt de kritiek op 't land dat es aggressief en imperialistisch gezeen weurt.
.svg)
