Dit artikel is gesjreve (of begós) in 'tHeëlesj. Laeshie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
E galerie va de aasjleëg i Paries
In d'r oavend vad'r 13e november2015 vónge zesaasjleëg plaatsj i g'nFranzuësisje sjtadParies. 't Goof 'n giezeling i ge Bataclantheater en mieëder sjeetincidente óp versjillende locaties i ge centrum va de sjtad. Tiedes 'ne vootbalwedsjtried tusjeFrankriek enDuutsjland woeëde explosies gehoeëd.
Volges de Franzuësisje autoritete zint 130 luuj um 't leëve gekoame en 683 luuj verlets geraak.[1] TerreurbewegingIS hat de aasjleëg opgeëis[2] en weëd doa óch vuur verantwoordelig gehaote.[3][4]
De aasjleëg zint oetgeveurd durch nuëge terroriste oet Frankriek en 'tBelsj. Zieëve terroriste zint deë oavend um 't leëve gekoame. D'r hoofdader Abdelhamid Abaaoud woeëd e paar daag noa de aasjleëg tiedes 'n hoeszeuking i g'n Pariese vuursjtadSaint-Denis doeëdgemaak durch de pliese.[5] D'r angere hoofdader, Salah Abdeslam, woeëd in d'r meëts van2016 ópgepak durch de Belsje pliese[6] en is veroerdeeld tot leëveslank.[7]
Islamitisj terrorisme is gee nui versjiensel i Frankriek. 't Lank hat vanaaf de joare 80 in d'rtwintigste ieëw döks te make gehad mit fundamentalisme, wat begós mit de Franzuësisje interventie iLibanon in1980. Vanaaf de joare 90 woeëde aasjleëg gepleeg óp Franzuësisje boam, döks durch groepe oetAlgerieje, wat in die periode óch woeëd versjeurd durch politiek en jihadistisj geweld en es vuurmaligekolonie 'ne bank hat mit 'tWes-Europese lank. Vanaaf medio joare 10 van d'reenentwintigste ieëw noom de intensiteet van terroristisj geweld touw en woeëd 't lank dökker doelwit va jihadiste. Dit begós mit 'n giezeling in 'ne jüddisje supermaat in d'r jannewaar va2015 durch de rilletief nuie terreurgroep IS en 'n sjeetpartei i ge hoofkantoeër va Charlie Hebdo durch 't bekandereAl-Qaeda. De aasjleëg i Paries, oeë dit artikel uëver geet, passe binne die óntwikkeling.
De aasjleëg i Paries zint 't wirk geweës van IS en woar d'r twieëde groeëte aaval van die terreurbeweging inEuropa en boete 'tMidde-Oeëste i kótte tied. 'n Meugelige reë vuur de aasjleëg is de Franzuësisje interventie i Syrië en Irak teëge IS seër d'r september van 2014 (Opération Chammal). Analyste wieze wieër óp 't Franzuësisje sjtaatskoncep dat sjterk gesjtoeld is ópsecularisme (laïcité), wat boetst mit 't deep relizjieus miensj- en weltbeeld va jihadiste. In de verkloaring van IS weëd evvel verweze noa dechristelige identiteet van de vootbalsjpieëlende leng Frankriek en Duutsjland (pays croisés).[8]
De aasjleëg vónge plaatsj vanaaf 21.16 oer in d'r oavend, oeëbei ieësj 't vootbalstadion Stade De France doelwit woar van 'ne bómaasjlaag. Deë oavend goof 't doa nog twieë anger explosies. Doanoa woeëde luuj i versjillende restaurants en kefees in 't centrum va Paries aagevalle durch manluuj mitkalasjnikovs.[9][10]
Rónk 21.40 oer besjtormde e anger greupke 't theater Bataclan, oeë-óp dat moment d'r Amerikanisje bandEagles of death metal zouw sjpieële. Twintig minute lang sjote de terroriste um zich hin en vanaaf 22.00 oer woeëde lüj in 't geboew gegiezeld. Óch dreigde de terroriste hun sjlachoffesj doeëd te make.[10] De militair pliese besjtormde 't geboew wie um 00.20 oer berichte binnekoame uëver moordpartieje.[11] 't Vuurgevech tusje de pliese en de terroriste huurde rónk 1 oer sjnachs oer óp.
Noa de aasjleëg kós de identiteet van de sjlachoffesj en de terroriste binne e paar daag vasgesjteld weëde, wiewaal sommige luuj nog es vermis woeëde ópgegeëve.[12] Uëverleëvende woeëde vuur versjillende soarte verwondinge behandeld, oeëbei sjeetwonde 't döks vuurkoame.[9] Volges de Franzuësisje autoritete woeëde de aasjleëg durch drei greupkes va jieëker drei manluuj gepleeg[4] en woeëde de plane ten oetveur gebrach mit de hulp van terroriste i Frankriek.[3] Een aatal van dees jihadiste zint tiedes deEuropese migrantecrisis via deBalkanroute va Syrië noa Wes-Europa gereisd[13] en wieër goof 't concrete plane vuur óp mieë plekke touw te sjloa.[14]
D'r Franzuësisje presidentFrançois Hollande kondigde óp d'r oavend van de aasjleëg d'r noeëdtouwsjtank aaf.[2][4] Sjoeële, universitete en anger plekke wie de Eiffeltoere of Disneyland woeëde gesjloate. Groeëte evenemente woeëde aafgelas en de boetegrenze woeëde de daag noa de aasjleëg sjtreng bewaak.[15]
I Syrië en Irak woeëd 't aantal lóchaavalle in 't kader van de internationaal interventie teëge IS ópgesjroef, mit name rónkRaqqa in Oeës-Syrië, wat doe de officieus hoofdsjtad woar van 't kalifaat.[16] Bei hoeszeukinge in ónger mieëToulouse enLyon woeëde 23 luuj gearresteerd en 104 luuj ónger hoesarres geplaatsj, allenui verdachte oet e sjtreng-islamitisj milieu.[17]
Óp d'r 18e november2015 woeëd Abdelhamid Abaaoud tiedes e vuurgevech mit de pliese in Saint-Denis, 'n vuursjtad va Paries, neergesjoate. Heë woar 't kopsjtuk van de Brusselse terreurcel en woeëd besjouwd es 't brein hinger de aasjleëg.[5]
Óch óp 'tBelsj i g'nBrusselse vuursjtadSint-Jans-Molenbeek, oeë hoofdader Salah Abdeslam vandaankunt, deeg de pliese ivalle. Abdeslam woeëd evvel pas óp d'r 18e meëts2016 same mit veer anger verdachte ópgepak.[6] Heë woeëd same mit 19 anger verdachte in2022 veroerdeeld vuurmoord enterrorisme en kreeg doavuur leëveslank.[7]
