São Tomé en Príncipe is 'neilandnatie veur de kös vaanAfrika, in deAtlantische Oceaon en deGolf vaan Guinee. 't Besteit oet de eilenSão Tomé, op zoe'n dreihoonder kilometer vaanGabon, enPríncipe, op zoe'n twiehoonderd kilometer vaanEquatoriaal Guinee. São Tomé is ouch de naom vaan de hoofstad. 't Lendsje heet 'n creoolse bevolking en is iewelaank 'n Portugese kolonie gewees.
São Tomé en Príncipe is verdeild in twie provincies,São Tomé enPríncipe, en zeve distrikte, eint op Príncipe en zes op São Tomé. De verdeiling is de volgende (hoofplaotse vaan de distrikte tösse häökskes):
Mèt zoe'n doezend veerkentege kilometer is São Tomé en Príncipe nog neet haaf zoe groet wie Nederlands Limbörg en eint vaan de kleinste len op de wereld. De bei eilen zien deil vaan deKameroenese lijn, die vaan 't Afrikaans vasteland euverBioko, Príncipe en São Tomé naoAnnobon löp. Alle berg oet de kette zien (aw)völkaone. São Tomé is boete 't groetste ouch 't mies bergechteg eiland vaan de twie - d'n hoegste punt,Pico de São Tomé, kump tot 2024 meter bove de ziespiegel. 't Hoegste punt vaan Príncipe is dePico de Príncipe op 948 meter. Zoeget gans 't land ligk bove d'neveneer, welken evels 't zuidelek oonbewoend eilendsjeIlhéu das Rolas doorsnijt. 't Klimaot is tropisch, wat wèlt zègke werm en vochteg gans 't jaor door. In 't hoegland is 't aonzeenlek keulder.
De levende natuur vaan São Tomé en Príncipe is typisch veur de geïsoleerde eilen die 't zien. 't Eineglandzoogdier wat me vint is deSantomese spitsmoes (Crocidura thomensis); wijer zien ouch versjèllendevleermuis endemisch. Oonder de door de mins ingeveurde zoogdiere vint me boete ratte en verwèlderdeverkes (Sus scrofa) ouch demona-aap (Cercopithecus mona). Wie wel mier eilen zien São Tomé en Principe relatief riek aonveugel; oonder de bezunderste (taxonomisch geïsoleerde, zoonder ing verwante) zien 'tSão Tomé-kortstertsje (Amaurocichla bocagei), deSão Tomé-groetsnavel (Neospiza concolor) enDohrns lijstertimalia (Horizorhinus dohrni). Ouch inheims zien hei dereuzehoningzókker (Nectarinia thomensis ofDreptes thomensis), de kritiek bedreigdekleinen oliefgreunen ibis (Bostrychia bocagei) enNewtons klawweer (Lanius newtoni). Wat betröf de plante vint me hei versjèllendereuzebegonia's.
Wiedoet de mieste lui op São Tomé en Príncipe zien vaan gemink Kaukasisch en Afrikaans blood, in versjèllende gradaties. Me oondersjeit Europeaone (veural Portugeze),mestieze (naomkoumelinge vaan Portugese koloniste en slaovevrouwlui),Angolares (e vèssersvolk wat vaan Angolese slaove aof zouw stamme en aon de zuidkös vaan São Tomé leef),Forro's (naokoumelinge vaan bevrijde slaove),serviçais (contrakarbeiders vaan örges aanders oetlusofoon Afrika),tongas (kinder vaanserviçais gebore op de eilen) en Aziaote (veural Chineze enMacauers). Taol (zuug direk oonder) en religie verbinde de gróppe euver 't algemein.
De officieel taol is 't Portugees. Daoneve weure drei op 't Portugees gebaseerdecreooltaole gesproke. 't Mies gesproke is 'tSãotomense of Forro, wat me op 't groetste deil vaan São Tomé huurt. De Angolares spreke evelsAngolar, wat me aon de zuidooskös vaan 't eiland nog wel huurt. Príncipe heet weer 'n aander taol, 'tPrincipense. Dit zouw mèt oetsterve zien bedreig en nog mer door 'n minderheid vaan awwer lui weure gesproke.[1] Alledrei de creooltaole zien es nationaol taole erkind.
De eilen waore oonbewoend wie dePortugeze ze indvieftienden iew aontroffe. Traditioneel hèlt me es oontdèkkingsdata aon: 21 december (H.Thomas)1471 veur São Tomé en 17 januari (H.Antonius)1472 veur Príncipe (vreugerSão Antão, wat noe nog de naom vaan de hoofplaots is). Sinds1502 hèt São AntãoPríncipe, nao de prins vaan Portugal. Vaanaof1493 begóste de Portugeze 't land te kolonisere; veur de teelt vaansókkerreet woorte slaove gebruuk die vaan 't Afrikaans vasteland kaome. 't Waor lesteg um koloniste nao de eilen mèt hun oonbarmherteg klimaot te trèkke; 't woort veural 'n dwaangkolonie veurJoede en aander oongewunsde börgers. Tege 't ind vaan dezestienden iew begós de sókkerhandel in te zakke, umtot me in Amerika intösse beter en productiever kolonies had gestiech. São Tomé woort noe veural 'n doorveurhave veur slaove op weeg nao de Nuie Wereld. In denegentienden iew kaom de landbouw hei obbenuits op, deeskier mètcacao enkoffie, boeveur de vröchbare völkanische bojem bezunder good gesjik bleek. Umtot de regering de plantaasjhawwers relatief väöl vrijheid leet, misbruukde väöl van hun hun mach um te slaove oet te buite. Ouch nao de aofsjaffing vaan de slaovernij in1876 bleve zoe'n praktijke bestoon. Zoe kaom 't nog in1953 tot 'nen opstand die woort neergeslage mèt d'n doed vaan hoonderder arbeiers, de zoegenaomdeBatepá-slachting.
Tege 't ind vaan de jaore 1950 begós me in de Portugese kolonies oonaofhenkelekheid te eise. In de jaore 1970 gaof de regering vaan 't land dao-aon touw, wat op 12 juli1975 tot de oonaofhenkelekheid vaan São Tomé en Príncipe leide. Ierste president woortManuel Pinto da Costa. Vaanaof1990 maakde 't land e perces vaan democratisering door, mèt vrij verkezinge veur 't presidentsjap, 't parlemint en lokaol euverhede, die sindsdeen ummer höbbe plaotsgevoonde. Wel greep in juli2003 't leger kort de mach oet oonvrei euver gemeinde corruptie in de regering. 'n Couppoging in 2006 woort veurkoume.
