Richard Wagner (Leipzig,22 mei1813 -Venetië,13 fibberwarie1883) waor 'nenDuitse componis vaan veurnaomelekmeziekdrama's. Dit hiel persuunlek genre oontwikkelde heer oet d'n opera, deen heer mèt zien revolutionair inziechte grundeg vernuide. Ouch waor zien muzikaol idioom hendeg modern, veural door 't gebruuk vaan revolutionairharmonieë. In zienen eigen tied waor heer ouch 'ne scribent vaan beteikenis; in detwintegste iew höbbe zien tractaote euver meziek en theater evels aon belaank verlore.
Wagner woort in Leipzig gebore, meh ziene vaajer storf al wie heer zes maond aajd waor. De maan boemèt zien mojer hertrojde, d'n acteur Ludwig Geyer, weurt door sommege veur de natuurleke vaajer vaan Wagner gehawwe; sommege verklaore Wagner zienen aofkier vaan de joede deils dao-oet, tot Wagner ziech tege ziene juudse vaajer aofzat.
Zie joonk leve brach heer groetendeils in 't theater door, boe heer al ambities kraog veur toneelsjriever te weure. Ouch raakde heer in de ban vaanBeethoven. In1836 brach heer zien ierste drama op de buun,Das Liebesverbot. In 'tzelfde jaor trojde heer mèt Minna Planer, boenao heer inkel wij reize oondernaom, die häöm o.a. naoRiga brachte.
In1842 verhoesde ze naoDresden, boe Wagner succes kraog mèt zien operaRienzi. In Dresden góng 't häöm 'nen tied laank good, tot Wagner in1849 bij 'nen opstand tege de keuning de kaant vaan deanarchiste koos. Wie de orde herstèld waor, mós heer vlöchte; iers naoParies, daan naoZürich.Franz Liszt veurde nog wel in1850Lohengrin op.
In1849 sjreef heer ein vaan zien belangriekste gesjrifte:Das Kunstwerk der Zukunft, boe-in heer zien ideeë euver de muziek in de touwkums oetwèrkde. Absolute muziek wiesymfonieë ensonates waore irrelevant gewore, opera's waore te streuf en strèng. In de touwkums zouw 'tGesamtkunstwerk de leiende rol euverneme, boe-indrama,muziek enbeeldende kunste same ein groet kunswerk vörmde. Wagner begós aon de veurbereijinge veur zoe'n kunswerk:Der Ring des Nibelungen. Heer oonderbraok dit monsterwerk veur 'n aander muziekdrama:Tristan und Isolde, doortot heer 'n verhajding kraog mètMathilde Wesendonck dee Wagners leve gaans op ziene kop zat. Zelf beweerde heer ummer tot de verhajdingplatonisch waor; in eder geval identificeerde heer ziech mèt demiddeliewse sjrievers vaanhoofse lyriek.
In1864 kaom de jonge keuningLowie II van Beiere op d'n troen en haolde Wagner naoBeiere touw. Dao naom de keuning de verermde componis in besjerming. In1865 gongTristan in premjaer. Wagner kraog in deen tied obbenuits 'n affair, noe mèt Cosima von Bülow, vrouw vaan dirigentHans von Bülow, dee Wagners muziek dèks oetveurde. De geboorte vaan 'n oonwèttege dochter brach e sleipend sjandaal teweeg. In1870 trojde Wagner mèt de 24 jaor jonger Cosima.
In1871 vestegde heer ziech in 't stedsje Bayreuth, boe heer op koste vaan de keuning in 'n groete villa (Wahnfried geneump) gong woene en boe zienFestspielhaus woort gebouwd: e theater boe allein ziene meziek gespeuld zouw weure. In1876 gong daoDer Ring des Nibelungen in premièr, wat nao 25 jaor indelek veerdeg waor. 't Lèste wèrk wat heer sjreef waorParsifal. Heer storf in Venetië aon 'nen attak.
Dèks is eint vaan de ierste dinger die me in verbaand mèt Wagner neump zie sterk oontwikkeld antisemitisme. In1850 sjreef heer e stök getiteldDas Judentum in der Musik. In dat tractaot besjöldegde heer de joede devaan de muziek te corrumpere door hunne groeten invlood es beveurbeeld impresario's. Zo zouw juudse meziek hendeg börgerlek zien. Me moot ziech bedinke tot heer väöl mie sjel-tractate heet gesjreve; e paar jaor ieder waore de christene de sjöldege. Ouch moot zien antisemitisme sterk geveujd zien door zienepersuneleken aofkier vaanFelix Mendelssohn enGiacomo Meyerbeer. Toch is dit artikel dèks tege häöm gebroek, zeker ouch umtot heerAdolf Hitler ziene lievelingscomponis waor en de erve vaan Wagner ziech oonder Hitlers regering hendeg pro-nazistisch höbbe opgestèld. Allewijl kinne zien opera's euver 't algemein weer zoonder probleme opgeveurd weure; inIsraël is dit evels nog altied neet meugelek, oondanks de sterke lobby vaanDaniel Barenboim.
%2c_fotogravyr_av_Franz_Hanfstaengl.jpg)
