Dit artikel is gesjreve (of begós) in 'tValkebergs. Laeshie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
Oud-Valkeberg is e kèrkdörp in degemeinteValkeberg aan de Geul. 't Dörp lik tösje Valkeberg enSjin. Bis1940 waor 't dörp ein zelfsjtendige gemeinte inclusiefSub.Oud-Valkeberg lik aan 'tsjpoorAoke-Mestreech. Van 23 oktober 1853 tot 1 juni 1923 houw 't dörp ein eige sjtopplaats aan deze lien.
De oarsjpróng vanValkeberg lik waarsjienlik in Oud-Valkeberg. De ièrsjte gesjreve vermelding vanValkeberg is ein oarkonde van 15 februari1041 mèt de naamFalchenberch d'r op. Me meint dat daomèt neet 't Geulsjtedsje, meh 't dörp Oud-Valkeberg bedoeld weurt. In de akte weurt de nederzètting "villa" Falchenberg door deDuutsje keizerHendrik III aan zien nisjeErmingardis (of Irmgard) gesjónke. Häör kleindochter, Guda ofOda van Valkeberg trouwt mètThibald van Voere, de ouds bekènde hièr vanValkeberg. Dao besjteit 'n vereiniging, die zich bezig hèlt mèt deze sjtichtingsdatum ónder de naam de15 februari-sjtichting.
In Oud-Valkeberg ligke twièkesjtièle,Kesjtièl Genhoes enKesjtièl Sjaloen vlak bie-ein, aan deGeul. Genhoes zou 't sjtamkesjtièl van de hière van Valkeberg zin. 't Versjterkde hoes (Genhoes) dateert oet de 11e of12e ièw, opgetrokke es woontaore. 't Hudige kesjtièl en de biebehuèrende haof woorte geboewd in de 17e en 18e ièw.
Kesjtièl Sjaloen dateert oet de 14e ièw, meh de oetbreiinge sjtamme veurnamelik oet1656. In de 19e ièw ies 't geboew ingriepend gerestaureerd doorPierre Cuypers. Bie Sjaloen huèrt ouch eine haof (1701) en 'n tiendsjuur oet 1721. Wiejer lik dao ouch nog 'nmergelewatermeule (de Sjloens Meule) oet 1699 aan deGeul. Bie 't complex huèrt ouch de Kesjtièltuin "Oud-Valkeberg" (de vreugere heemtuin) mèt plante die typisch zint veur deflora vanZuid-Limburg, 'n replica van 'n mergelgrot, 'nebiejesjtand, 'newaterpool, 'nekoalef, vergiftigde en geneeskrachtige plante, verfplante en landboewgewasse. De heemtuin weurt geëploiteerd door 'tI.V.N..
Op deSjaatsberg sjteit'n mergele kloes mètkapel, die in de17e ièw is opgerich door de hièr van Sjaloen, op de plaats van 'n boswachtersjweuning. Aan de voot van de Sjaatsberg, op 'ne driesjprunk aan 'n Geulbrökske, sjteit 'neCalvariegroep, in de volksmondde Drie Beeldsjes geneump. Deze is ouch gesjtich door de hièr van Sjaloen in 1739.
'n Gedeilte van de Sjaatsberg, dao woa demergel aan de opervlakte kump hètDäölkesberg. eDäölke is de dialeknaam veur 'nkauw. Die höbbe hun nèster in loker in deze berg. In 2009 haet me hie in 'neabri, 'ne natuurlike inham in de mergelberg, gevörmp door 't oetsjoere van 'ne veurgenger van deGeul, sjpaore opgegrave van 'nprehistorisch kampvuur oet 300.000 v. C. Tot noe toe is dit de enigste abri inNederland.
Dekèrk van Oud-Valkeberg ies gewiejd aanJohannes d'n Duiper (Sint Jan) en dateert gedeiltelik oet de11e ièw. In 1757 woort 't koar vernuujd doorJohannes Josef Couven, architect oetAoke, in baroksjtiel. D'nAltaor, inrococo, zou ooch gemaak zin door 't atelier van Couven. 'ne Modernekruuswaeg is gemaak door 't kunstenaersjechpaarMathieu Vroemen enRiet Jager. Saer 1959 ies de kèrk 'nbaevaartsplaats veur deheiligeRita van Cascia, de petroanes van ónmeugelike en houpeloos zake. In de zujelike ziebeuk sjteit e beeld van de heilige Rita en 'ne reliekhouwer mèt 'nrelikwie van Rita. Op 't kèrkh'f sjteit de vanmergel geboewdepastorie en 'nkapel mèt 'nkruus d'r in oet de19e ièw.
Tegeneuver de oprielaan löp 'ne landwaeg richting deSt. Jansbösj en Sub. Op 'n sjplitsing van veldwaeg sjteit de mergele St. Jansbosjkapel.
Tösje ditgehuch en 't dörpkeSjuèlder, gemeinteGulpe-Wittem bevingk zich 't landsjapspark-natuurreservaatde Gièlender (Gerendal), woa-in 'ne orchideeëtuin gelaege is. Midde in 't gebeed sjteit 'npöthuuske geneumpde Sjaopspöt.
De taal van Oud-Valkeberg is neet uniform: zoawel Valkebergse esSjinse elemènte kómme veur. Zoa besjtaon hie de lidwäördde end'r veur manneleke wäörd nevenein.[1]
