Dit artikel is gesjreve (of begós) in 'tMestreechs. Laeshie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
Versjijning vaan de Keuningin vaan de Nach in de premièr vaanMozart zienen operaDie Zauberflöte.
'nenOpera (Italiaans; lètterlek 'werk(stök)') is ebuunwerk opmeziek, in de regel gans gezoonge. 't Genre kaom roond 1600 op inFlorence, in 'n poging veur 't klassiek Grieks drama nui leve in te bloze. In d'n iew dee volgde, oontwikkelde opera ziech tot e volksvermaak inItalië en woort 't genre ouch in de res vaan Wes-Europa bekind. Sommege len, in 't bezunderFraankriek, kaome al gaw mèt eige opera's, dèks in de eige taol. In de loup vaan d'n achtienden iew bleef d'n opera populair. In de negentienden iew woort 'r zelfs algemeiner es oets teväöre, dewijl 't genre toen ouch groete veranderinge doormaakde. Ouch de twintegsten-iewse componiste höbbe ziech algemein mèt d'n opera bezeggehawwe en väöl demèt geëxperimenteerd. D'n opera gelt es 't mies prestigieus genre wat de westerse meziek kint. Heer is vaan groet historisch belaank es 't ierste meziekgenre boebij (ouch börgerlek) publiek kaom luustere.
'nen Opera, wat in essentie niks es e speul op meziek is, is wie e gesproke speul gemeinelek verdeild inakte enscènes. Allewel tot 't klassiek ideaol tot e drama vief akte moot höbbe, hoeg stoont aongesjreve, naom 't aontal akte al gaw aof tot drei. In de Franse opera bleve vief akte langer de norm; later kraoge ouch dao korter opera's de euverhand. Drei, soms twie of veer aktes zien ouch bij later operavörm de norm gebleve.Einakters bestoon ouch; dèks (meh laank neet ummer) zien dit wieneg pretentieus, komische stökker.
De handeling weurt dèks wezelek aanders gebrach es in gewoen theater. In de teks - 't teksbook vaan 'nen opera weurtlibretto geneump - weure de gebrukeleke dialoge constant aofgewisseld mèt monologe, die weure getoenzat es aria's (zuug oonder). Aofhenkelek vaan 't typ aria weure wäörd, zinne en zinsfragminte ouch dèks herhaold. De naodrök op muzikaol mominte maak de handeling wezelek statischer. Dao tegeneuver steit tot de meziek dèks mètspäölt in de handeling. Heer kin de gezoonge teks illustrere en oondersteune, meh ouch tegespreke. Ouch is 't meugelek, door middel vaan zogeneumde leidmotieve, veuroet of trök te wieze nao dinger boe-euver neet gezoonge weurt en die 't karakter in kwestie dèks neet wèt. In modern opera's weure soms, wie in modern speule, ouch algemein conventies losgelaote; zoe gief 't opera's boe-in edere vörm vaan handeling oontbrik en de scènes zien gereduceerd tot statische tableaus.
De zwaonridder Lohengrin kump aon in Braobant. Zoe'n operathema's zien typisch veur de romantiek.
De ierste opera's gónge oonveranderlek euver de klassieke aajdheid; de stof kaom miestens oet de Grieks-Romeinsemythologie en soms oet de klassieke historie (La coronazione di Poppea vaanClaudio Monteverdi is e vreug veurbeeld). Pas mèt de koms vaan komische opera's kump dao verandering in: in zoe'n werke keus me liever veur satirische situaties oet d'n eigen tied. Nao 1800 weure dèks aander, meh vergeliekbaar bronne gebruuk: deBiebel (beveurbeeldSalome vaanRichard Strauss,Moses und Aaron vaanArnold Schönberg),middeliewse historie (Die Meistersinger von Nürnberg vaanRichard Wagner) enlegendes (Gulielmo Tell vaanGioachino Rossini,Tristan und Isolde vaan Wagner),vertèlselkes (La cenerentola vaan Rossini,Hänsel und Gretel vaanEngelbert Humperdinck), deGermaanse ofSlavische mythologie (Der Ring des Nibelungen vaan Wagner,Rusalka vaanAntonín Dvořák) of de wereldliteratuur (Macbeth vaanGiuseppe Verdi,Werther vaanJules Massenet). Ouch exotische thema's koume in de mode (Carmen vaanGeorges Bizet,Madama Butterfly vaanGiacomo Puccini). Veural in Italië weurt 't ind negentienden iew mode um ouch serieus opera's alledaogse(r) thema's te geve (verisme). In de laten twintegsten iew heet me ouch opera's gesjreve roond figure (Einstein on the Beach vaanPhilip Glass) of gebäörtenisse (Nixon in China vaanJohn Adams) oet de recinte historie.
'tItaliaans is de taol die 't sterkste mèt d'n opera verboonde is. Neet allein is 't genre zjus in Italië oetgevoonde en dao ummer populair gebleve, ouch höbbe neet-Italiaanse componiste, veural Duitse, hiel laank opera's in 't Italiaans in plaots vaan in de eige landstaol gesjreve. De Italiaanse weurt um häör eufonische klaanklier dèks es ideaol veur klassieke zaank gezeen. De Fransen opera is evels al hiel laank gewoenFranstaoleg. Vaanaof de negentienden iew woort 't mie de gewoente um d'n opera in de landstaol te bringe. De lèste decennia weure väöl operalibretti in 'tIngels gesjreve, allewel tot ze boete de Angelsaksische wereld oontstoon; dit is oonder mie in Nederland gebrukelek. Oonorthodoxe keuze zien opera's indialekte (al sinds 1900 beveurbeeld in 't Mestreechs[1]), in aw taole (Latien,[2]Sanskriet,[3]Akkadisch[4] etc.), inkunstaole (einen opera in 'tKlingon[5]) en zelfs in apesjriewe.[6]
Vreuger (tot 't midde vaan d'n twintegsten iew) waor 't algemein gebrukelek boetelandse opera's in de eige taol te zinge. Allewijl weurt dat zelde mie gedoon.
De mieste opera's beginne mèt 'nouvertuur (in 't Italiaonssinfonia geneump), 'n instrumentaol veurspeul. Dit kin e discreet meziekwerk zien, meh soms ouch geit de ouvertuur direk in de ierste scène euver. In de res vaan d'n opera weurt miestal aofgewisseld tösse scènes mèt dialoog en monologe, getoenzat es aria's. Twie aria's per scène is neet oongewoen. De scènes weure in de zeventienden en achtienden iew gemeinelek esrecitatief gecomponeerd (declamerende, dèks oonberijmde zaank, mèt miestal allein akkoorde es begeleiing); in de negentienden iew verdwijnt 't recitatief en weurt de dialoog enscena gecomponeerd. Descena heet ziene veurgenger in 't awwerarioso. Veural bij Wagner verdwijnt ouch de aria en weurt de ganse ak tot ei doorloupend stök meziek.
In de plaots vaan aria's kinne ouch ensembles stoon; meistens zien dat duètte. In sommege operastijle koume ouchkoere veur. Veural in de Fransen opera gief 't dèks ouch (instrumentaol)danse.
Boete de ganse opera kinne ouch aander akte 'n ouvertuur höbbe; dit gebäört daan nao 'n pauze. Meziek tösse twie akte door weurt ouchentr'acte geneump, ofintermezzo; dit lèste genre hoof neet per se tösse twie akte te stoon. In d'n achtienden iew waor 't intermezzo dèks e vocaol stök, 'ne kleinen opera op ziech, mèt 'ne komischen inhaajd, gemeind um de serieus handeling aof te wissele.
Normaliter weure opera's geënsceneerd. Trends in de opera-enscenering höbbe door de iewe heer väölal de trends oet de gewoene theaterwereld gevolg. Sommege opera's kóste bezunder spectaculair effecte en massascènes (beveurbeeld de negentienden-iewsegrand-opéra in Paries), aander producties waore oetgesproke minimalistisch (zoewie de ierste nao-oorlogse Wagnerproducties in Bayreuth). Dèks weure aw opera's (wie aw speule) allewijl ouch gemoderniseerd of aanderszinsanachronistisch ingekleid: de teks blijf daan 'tzelfde, meh de enscenering versjèlt vaan 't oersprunkelek verhaol.
Me kin ouch deveur keze handeling, kostuums en decors gans eweg te laote. In dat geval sprik me vaan 'nconcertante oetveuring: 't werk weurt neet es drama meh es meziekstök behandeld en in de vörm vaan e konzèr gebrach.
Veur specifieke operarolle weure dèks ouch gans specifiekestumme gebruuk, dewijl bepaolde aander stumme in d'n opera koelek veurkoume. Bij väöl opera's, zeker die vaan de late negentienden iew (Verdi, Puccini en zeker Wagner; zuugoonder), is 't daobij vereis tot de zenger 'n hel stum heet, die euver e gans orkes heen kin zinge. Zoe versjèlt dit genre sterk vaan koerzaank of klassieke ledere.
Maria Callas, ein vaan de groetste dramatische sopraone, die ouch coloratuurrolle kós zinge.
De mieste zengeresse in d'n opera ziensopraone. 't Is gebrukelek um die op te splitse inlyrische sopraone endramatische sopraone. Lyrische sopraone (beveurbeeldRenée Fleming,Elisabeth Schwarzkopf,Kiri Te Kanawa) höbbe e hoegtimbre en 'n hoegtessitura (ze klinke in de huugde 't natuurlekste) en weure dèks gevraog veuringénuerolle of entans veur sympathieke karakters (Micaëla inCarmen vaanBizet, Mimì inLa bohème vaanPuccini). Dramatische sopraone (Maria Callas,Jessye Norman,Joan Sutherland etc.) kinne neet per se minder hoeg zinge, meh höbbe wel e doonkerder timbre en dèks 'n lieg tessitura. Bijgevolg vreug me die veur mier emotioneel belaoje, getroubleerde of sensueel rolle (Leonore oetFidelio vaanBeethoven, de titelrol oetTurandot vaan Puccini en oongeveer alle vrouwerolle oet de Wagneropera's).
Nog twie aander types mote hei weure geneump. Desoubrette (beveurbeeldBarbara Bonney) liekent op de lyrische sopraon meh klink jäögdeger en hiel helder, zoonder oetzunderlek bereik in de huugde. Ouch zij weure gere gevraog veur ingénues, en mier in 't bezunder veur jäögdege rolle. Oondermier umtot ze neet euver groete orkeste hove kinne zinge, zien soubrettes geleef inMozartopera's (Susanna oetLe nozze die Figaro, Zerlina oetDon Giovanni).
Decoloratuursopraon oondersjeit ziech vaan aander types doortot ze extreem hoeg note kin hole (dèks f''', soms nog hoeger), die door sommege componiste gere zien veurgesjreve. Me kin ze ouch weer verdeile in lyrisch (Kathleen Battle,Nellie Melba,Lucia Popp; rolle: Cleopatra inGiulio Cesare vaanHändel, Ilia inIdomeneo vaan Mozart, Marguérite inFaust vaanGounod) en dramatisch (Maria Callas [meh zuug bove],Christina Deutekom; rolle: Königin der Nacht oetDie Zauberflöte vaan Mozart, titelrol oetNorma vaanBellini). Coloratuursopraone zinge gemeinelek ouch wel rolle die neet um de allerhoegste toene vaan hun stumtyp vraoge.
Mezzo-sopraon enalte koume in opera's disproportioneel wieneg veur. 'n Mezzo-sopraon späölt soms nog wel ins de rol vaan gevierleke verleidster (de titelrol oetCarmen vaan Bizet), meh miestal zien dit awwer vrouwlui, hekse, zjeloes leefdesrivaole etc.
Carlo Broschi aliasFarinelli, de bekindste castraotzenger oets, zong oonder mie in de opera's vaan Händel.
Ouch veur mannestumme heet me in d'n opera vaanajds 'n veurleefde veur hoeg stumtype. In de barokmeziek gebruukde me dao zelfscastraotzengers veur: manneleke zengers die es keend waore gelub um de stumbreuk te veurkoume. Allewel tot 't gebruuk um veur de zaank te castrere al in de zèstienden iew bestoont, naom 't 'n groete vlöch mèt de koms vaan d'n opera. Al inL'Orfeo vaanMonteverdi kump 'n castraotrol veur (Speranza). Ze weure evels 't mieste geassocieerd mèt d'n opera seria, dee begin achtienden iew bleujde (zuugoonder). Daonao raakde de traditie laankzaamaon in oonbruuk, allewel totMeyerbeer nog in 1824 'ne castraot veursjreef (Armando inIl crociato in Egitto). Castraotrolle waore miestal sopraone en minder dèks alte, meh hun partije bevatte dèks note die veur vrouweleke sopraone get te lieg ligke.
Umtot de traditie vaan 't castrere is oetgestorve, moot me ziech behelpe bij 't invölle vaan de castraotrolle. Ein meugelekheid is 't gebruke vaan zengers die um medische reies móste gecastreerd weure of door 'n liefeleke aofwieking (wie 'n steuring in de hormoonhoeshelding) de stumbreuk neet höbbe oondergaange. Dat aontal is beperk en me moot mer zien of zoe'ne maan 'n gooj stum heet. Ouch kin me tenorzengers gebruke die hunkopstum höbbe gestimuleerd. Probleem is wel tot castraotpartije väöl hoeger toene vereise es de gemiddelde countertenor-partij, zoetot me wel 'n hoeg stum moot höbbe en hiel hel moot oefene um die note sjoen te doen klinke. 'n Daarde optie, de mies gebruukde, is um 'n vrouw te engagere; 'n mezzo-sopraon kump oongeveer euverein mèt 't bereik vaan 'n castraotpartij. Me moot wel bedinke tot vrouwestumme neet 't timbre of de krach vaan de oersprunkeleke castraotstumme benaodere.
Falsètstumme - de zoegeneumdecountertenor - weure ouch wel in de barokken opera gebruuk, meh neet hiel dèks: zjus wie d'n opera opkaom, raakde dees traditie in Italië in oonbruuk. Zoe neet in Ingeland.Purcell sjrijf, wie wel mier Ingelse, dees stum väölvöldeg veur, ouch in zie dramatisch werk (Mercurius inDido and Aeneas). Mèt de koms vaan Händel en d'n opera seria in Londe waor dees traditie evels gaw vergete.
Luciano Pavarotti, de populairsten tenor vaan de late twintigsten iew.
Vaanaof de laten achtienden iew is de manneleken held dèkser 'nentenorzenger. Die höbbe de stumbreuk wel gehad en zinge in boorsstum, meh höbbe e relatief hoeg bereik. Sommege vaan hun partije reike tot aon de hoeg c (c''), 'n noot die veur de gemiddelde maan compleet oonbereikbaar is. Wie de sopraon weurt d'n operatenor ouch weer in versjèllende subtype verdeild. De liechste weuretenore leggero geneump (beveurbeeldLéopold Simeneau); dees tenore weure veural gevraog veur beweegleke rolle mèt colorature die aon vrouwestumme doen dinke (veuralbel cantorolle wiegraof Almaviva inIl barbiere di Seviglia vaanRossini of Ernesto inDon Pasquale vaan Bellini). Dèkser kump de lyrischen tenor veur, 'n liechte, meh helle stum mèt e hoeg timbre (José Carreras,Luciano Pavarotti) en 'n hoeg tessitura. Euver 't algemein, meh 't gief oetzunderinge, is zoe'n stum in trèk veur joongesechtege rolle (David inDie Meistersinger vaan Wagner, Roméo inRoméo et Juliette'vaanGounod, titelrol in Werther vaanMassenet). Tegeneuver häöm steit d'n dramatischen tenor (beveurbeeldEnrico Caruso), dee mie vocaol gewiech heet en daodoor beter klink in de liegte. Heer weurt mie ingezat veur getroubleerde rolle (titelrol inOtello vaan Verdi ofPeter Grimes vaanBenjamin Britten). De mieste rolle evels stoon tösse dees twie extreme in; me vreug daoveur daan ouch gere tenore die wel good zien inde huugde, meh ouch hun stum tot dramatische climaxe kinne duie. Zoe'nen tenor neump metenore spinto (beveurbeeldPlácido Domingo). E wijer typ is d'nHeldetenor (Jacques Urlus,Wolfgang Windgassen). Zoe'n zengers zien nog e bitteke zwoerder es dramatische tenore. Hun rolle zien veural de helde oet de Wagneropera's (sjaolveurbeeld: Siegfried) meh ouch bij aander componiste zien ze gewuns (Florestan inFideolio vaan Beethoven, Herodes inSalome vaanRichard Strauss, Mao inNixon in China vaanAdams).
Baritons weure mèt einege regelmaot veurgesjreve. Ouch hun verdeilt me dèks in lyrische bariton (zenger:Dietrich Fischer-Dieskau; typisch rol: Figaro inIl barbiere di Seviglia vaan Rossini) en dramatische bariton (zenger:Norman Bailey; typische rol: Escamillo oetCarmen vaan Bizet). Get tösse die twie in steit de Verdibariton. Verdi sjrijf naomelek in väöl vaan zien opera's baritons veur bij de helderolle (titelrolle inFalstaff,Macbeth enRigoletto).
Debas tot slot besteit ouch weer in versjèllende type. Euver 't algemein gelt: wie lieger de stum, wie minder viriel, joonk of sympathiek de rol. Bastumme speule dèks de batteraof (Méphistophélès oetFaust vaan Gounod, Hagen oetGötterdämmerung vaan Wagner) of de wijzen awwe maan (Sarastro oetDie Zauberflöte vaan Mozart).
Begin vaanEuridice door Jacopo Peri, d'n ierste bewoerden opera.
D'n opera oontsteit aon 't ind vaan dezèstienden iew aon d'n hoof vaan de femiliede' Medici. De leie vaan dit geslach stoonte bekind es kunsmecenasse, en lete sinds de jaore 1530 alintermedi, gezoonge klassiek geïnspireerde tableaus, tösse de akte vaan door hun gesponsorde (gesproke) speule oetveure.[7]
De Florentijnse 'Camerata', e soort wetensjappelek bureau vaan de Medici's, kaom in 1581 bij moonde vaanVincenzo Galilei tot de conclusie (allewijl es vergissing gezeen) tot klassieke Griekse drama's gans gezoonge woorte, en wel inmonodie. Um dat klassiek ideaol te doen herleve kós me dus neet depolyfonie vaan de zèstienden iew gebruke (die tekste oonverstoonbaar maakde). Allewel tot de Camerata noets 'nen opera heet gecomponeerd of opgeveurd, is 't book vaan Galilei beslissend gewees veur de compositie vaan de ierste opera's.[8]
Es alleriersten opera zuut me gemeinelekDafne vaanJacopo Peri (1561-1633). Allein 't libretto (vaanOttavio Rinuccini) is bewoerd, de meziek is verlore gegaange. 't Kosde de betrokke musici veer jaor tot 't werk in1598 op de plenk kaom. D'n iersten opera boevaan de meziek bewoerd is gebleve, isEuridice, ouch vaan Peri, oet 1600. Nog datzelfde jaor brach collega en concurrentGiulio Caccini (1551-1618) zien versie vaan dezelfden teks oet.[9] E paar jaor later, in 1607, volgdeClaudio Monteverdi (1567-1643) mètL'Orfeo (euver 'tzelfde thema, meh mèt 'n aander libretto). Heimèt waor 't ierste operatisch meisterwerk gemaak en d'n ierste groete meister vaan 't genre opgestande. Vaan Monteverdi zien nog drei aander opera's bewoerd gebleve; zeker ouchL'incoronazione di Poppea (zuug ouch bove) weurt neveL'Orfeo nog ummertouw väöl oetgeveurd.
Al hiel vreug, in 1600 um perceis te zien, kump ouch inRoeme 'nen opera vaan de groond, en welRappresentatione d'Anima, et di corpo vaanEmilio de' Cavalieri (ca. 1550-1602). Aander opera's volgde. In de theocratie die de Kèrkeleke Staot waor, hadde dees werke evels gein mythologische meh christeleke oonderwerpe.[10] Dees werke weure ouch weloratoria geneump; dit is oonderwerp vaan musicologische discussie.
Kinmerke vaan die ierste opera's zien 'ne sterke naodrök op recitatief en neet op aria's: meziek heet d'n teks te dene. De zaank is wie gezag monodisch en de instrumentaol partije zien beperk. Door de stökker heer löp 'nebecieferde bas. Dees vinding zouw veur de ganse barok essentieel weure.
Vaanaof oongeveer 1630 koume in Italië versjèllende operagezelsjappe op, die, um hun lieg loen aon te völle, vaan stad nao stad trèkke. Ze trejje dao dèks in ein program op mèt traditioneelcommedia dell'artegezelsjappe. Zoe krijg de börgerij in theaters opera's te hure. Zoe'n tróppe kaome veural vaanoet Roeme. Umtot ze zelf hun geld móste verdene, en geinen edelmaan hun betaolde, waore de budgette lieger, 't aontal rolle beperk en de enscenering besjeie. Ouch kraoge de opera's, um de werke aontrèkkeleker te make, mie en langer aria's. 'ne Veurnaome componis vaan dat soort werk waorBenedetto Ferrari (1603/04-1681).[11] Door de reizende gezelsjappe koume ouch operatradities op inNapels,Genua[12] en veuralVenetië.
In Venetië veurde me ze gere oet in decarnavalstied, dee dao vaan Twiede Keersdag tot de Vastelaovend doorde en ummer väöl 'toeriste' trok. Zoewel de roondtrèkkende gróppe es de Toscaanse operacomponiste woorte hei opgeveurd. Venetië zouw in de res vaan d'n iew ummer mie de veuraonstoonde operastad vaan Italië weure. In de Venetiaansen opera weurt de handeling ummer minder belaankriek: te gunste vaan de meziek weure oonwoersjijneleke en gecompleceerde libretti gesjreve, die 't de componis meugelek make veur versjèllende contrasterende standaardaria's en -scènes te sjrieve.[13]
Jean-Baptiste Lully, de groetste Fransen operacomponis vaan veur 1700.
In Fraankriek waor de politieke situatie gans aanders es in Italië. 't Land woort centraol geregeerd en keuningLowie XIV trok allein nog mer mie mach nao ziech touw. Heer perbeerde ouch 't cultureel leve te monopolisere en veurde inVersailles groete spektakele op, veural es propaganda geriech aon d'n adel.[14] Fraankriek maakde al vreug kinnes mèt d'n opera door keuninginMaria de' Medici, op wee häör broelof mètkeuning Hendrik IV Peri zienEuridice waor gedoon.[15] D'n ierste Fransen opera sjijntLe triomphe de l'Amour sur des bergers et bergères, vaanMichel de La Guerre, te zien.[16] Neet oonbelaankriek waore de werke vaanRobert Cambert (1628-1677).[16] De groete maan in dit genre woort evelsJean-Baptiste Lully (1632-1687). Zien opera's kin me neet los zien vaan aander werke aon d'n hoof vaan Lowie XIV. Zoe sjreef heer ouch dansante buunmeziek (intermèdes, 'intermezzi') bij wijer gesproke stökker, en väöl hoofballètte (ballets de cour). Danse waor me es edele in Fraankriek aon ziene stand verpliech; zoe kaome danse ouch wie vaanzelfsprekend in de Fransen opera terech.[17] Dit zouw tot wied in de negentienden iew zoe blieve.
Ouch Lully zien opera's woorte boete de keuninkleken hoof oetgeveurd, en wel inParies.[18]
InIngeland had 't in de vreuge zeventienden iew hei en dao poginge tot opera's gegeve, al woort 't theater in d'n tied vaan 't Cromwelliaans Gemeinebès hel oonderdrök en is geine meziek bewoerd gebleve. Mèt de Restauratie struimde Italiaanse, meh veural Franse opera's binne. D'n ierste bewoerden opera oet Ingeland - en in 't Ingels - isVenus and Adonis vaanJohn Blow, oet 1682/83. Väöl succesvoller evels woortDido and Aeneas (oet 1689) vaanHenry Purcell (1659-1695). Dezen opera, oongetwieveld de mies gespäölden opera oet de zeventienden iew, is in hoofzaak Frans vaan opzat (mèt väöl denskes en gepuncteerde ritmes), meh vertuint ouch dudeleken Italiaansen invlood.[19]
Midde zeventienden iew kaom inSpaanjePedro Calderón de la Barca (1600-1681) op, dee oet decomedia nueva (e speul boe-in soms gezoonge woort) e haaf gezoonge spektakel maakde.[20] Nao e paar semi-opera's góng Calderón euver op gans gezoonge stökker. Dees Spaonse opera's weurezarzuela's geneump. De meziek vaan Calderon zien ierste zarzuela's is neet bewoerd, die vaan zienen tiedgenoetJuan Hidalgo (1614-1685) evels wel. Nao hunnen doed kaom de zarzuela sterker oonder Italiaansen invlood te stoon.[21]
Veural in Oosteriek droonge al vreug Italiaanse opera's door.[22] Hei en dao woort geprobeerd get vaan 'nen Duitstaolege operatraditie op te zètte.Heinrich Schütz (1585-1672) sjreef 'nen opera (Daphne), dee verlore is gegaange;Seelewig (gepubliceerd 1644) vaanTheophil Staden (1607-1655) is wel bewoerd.[23] 't Gros vaan de opera's waor in 't begin evels Italiaans; dèks ouch vaan Italiaanse componiste. Vaanaof oongeveer 1660 woorte versjèllende vaan hun aon d'n keizerleken hoof vaan Leopold I inWene ingehuurd; de belaankriekste vaan hun isAntonio Draghi (1634-1700). Zien opera's zien geënt op 't Venetiaans model, meh vertuine wel Fransen invlood mèt hun koere, ensembles en ballètte.[24]
In Noord-Duitsland laog de situatie aanders. Dit protestants gebeed voolt ziech minder mèt Italië verwant. Veural inHamburg kaome opera's in Franse stijl op de buun, gezoonge in 't Duits. D'n iersten opera dao waor vaanJohann Theile (1646-1724), in de jaore 1690 waore de werke vaanJohann Georg Conradi (†1699) de populairste.[25]
Alessandro Scarlatti, pioneer vaan d'nopera seria.
In Italië waor opera tot e woer volksvermaak oetgegreujd, mèt zelfs in dörper operatheaters, meh de kritiek op de intriges naom touw. Opera's waore dèks komisch aongelag, hadde mierder verhaollijne doorein loupe en zelfs de mies verheve karakters vervele in slech gedraag. Väöl lui voonte tot e späöl, ouch 'nen opera, de klassieke einheid vaan tied, plaots en handeling mós bewoere. Aon 't ind vaan de zeventienden iew weure de ierste 'neoklassieke' opera's op de plenk gebrach, en wel in 't Venetiaans Grimini-theater. De jaore tenao zal dit type opera ziech euver de res vaan Italië (en Europa) verspreie.[26]
Aon 't begin vaan d'n achtienden iew kump 'n nui generatie componiste dit typ opera opnumme. 't Geit hei umAntonio Lotti (1666-1740),Alessandro Scarlatti (1660-1725),Antonio Caldara (1671?-1736) en d'n DuitserGeorg Friedrich Händel (1685-1759). Hunne stijl weurtopera seria geneump, 'irnstegen opera' (es tegedeil vaanopera buffa, kemikken opera). Bekinde librettiste zienApostolo Zeno, dee väöl mèt Caldara samewèrkde, en dee zienen opvolgerPietro Metastasio (1698-1782), dee zien routineus libretti de gansen iew in gebruuk zouwe blieve. Kinmerke vaan dees opera's zien e verhaol vaan 'n tragedie in 'n klassieke setting, boe 'ne goodhertege voors veur de gojen aofloup zörg, (obbenuits) 'n aontal standaardaria's (zoe good wie ummer in dacapovörm, zoetot de zenger bij de reprise verseringe kós improvisere), die virtuoos zengers de kans geve um mèt eine specifieken aria de theaters laanks te reize, dèks zès rolle, drei manneleke en drei vrouweleke, en - in d'n tiedgeis - e deep vertrouwe in en gebruuk vaan de laatbarokkeaffektelier. Händel nump d'n opera seria mèt nao Londe, es heer dao kump te wèrke. Nao 't ind vaan de barok weurt dit typ minder belaankriek, meh opere serie zalle nog tot in de negentienden iew weure gecomponeerd.[27]
D'n invlood vaan Fraankriek, en ouch vaan Franse meziek, leep in dezen tied trök.[28] Nao d'n doed vaan Lully zochte bepaolde componiste hun inspiratie in Italië. E werk wieMédée vaanMarc-Antoine Charpentier (1643-1704; 't geit hei um e laat werk vaan de mins) vertuint zekeren Italiaansen invlood.[29] Euver 't algemein kin me zègke tot Franse opera's in deen tied 't geavanceerder Italiaons idioom euvernumme (sterker expressie, dissonanter hermenieë, melisma's op sommege lèttergrepe), meh tot de vörm Frans blijf, mèt väöl danse en zoonder dacapo-aria's. De groetste Fransen operacomponis oet dezen tied isJean-Philippe Rameau (1683-1764).[30]
In 1697 kump de nog joonge componisReinhard Keiser (1674-1739) aon 't hoof te stoon in Hamburg. Ouch heer liet ziech dudelek inspirere door Italiaanse componiste, meh nump hunne stijl neet euver. De thematiek vaan de opera's is väöl breier. 't Kump veur tot de aria's in 't Italiaans zien en de recitatieve in 't Duits.[31]
Aon 't ind vaan de barok goon zoewel Duitse es Italiaanse componiste, veural joongere, euver op opera's mèt leedechtege aria's, die de typisch barokke sequensmaotege melodieë vervaange. De groetste en bekindste oonder hun isJohann Adolf Hasse (1699-1783). Heimèt begint laankzaamaon d'n euvergaank nao de klassieke meziek.[32]
Christoph Willibald von Gluck, 'ne belaankrieken operavernuier.
In d'n iersten hèlf vaan d'n achtienden iew stoont d'n opera seria in hoeg aonzien, meh nao 1750 begós dat te verandere. Neet veur d'n ierste kier, en ouch neet veur de lèste, waor de kritiek tot de teks en meziek te väöl 't talent vaan de zengers op de veurgroond zatte, en te wieneg 't drama oondersteunde. 't EssaySaggio sopra L'Opera in Musica vaan criticusFrancesco Algarotti oet 1755 waor vaan groeten invlood op 'n nui generatie componiste. In 't bezunder lökden 'tChristoph Willibald von Gluck (1714-1787) vaanaof 1760 dees ideaole in praktijk te bringe. Es heer in 1770 nao Paries weurt gehaold, wèt heer dao ouch - same mèt ziene rivaolNiccolò Piccinni (1728-1800) - de Franse opera compleet te doen vergete. 't Is zjus in de Pariesen opera tot 'ne nuien trend opkump: e bezeuk aon d'n opera geit ummer mie um de meziek drejje, en ummer minder es sociaol gebäöre deensdoen. De luusterere zien stèl en höbbe hun aondach bij de buun. Dezen trend zouw ziech in de negentienden en twintegsten iew doorzètte.
D'n aandere groete naom oet de klassieken opera isWolfgang Amadeus Mozart (1756-1791). Allewel tot heer ouch nog opere serie sjrijf (Idomeneo,La clemenza di Tito), ligk zien groetste belaankstèlling bij traditioneel minder hoeg aongesjreve genres. Same mèt librettisLorenzo da Ponte sjrijf heer dreiopere buffe (Le nozze di Figaro,Don Giovanni enCosì fan tutte). Ouch zörg heer veur de emancipatie vaan 't DuitstaolegSingspiel, mètDie Entführung aus dem Serail meh veuralDie Zauberflöte, stökker die repertoir höbbe gehawwe. Heimet had 'r bezunder groeten invlood op componiste nao häöm.
Gioacchino Rossini, componis vaan väöl populairopere buffe.
Es 't typ vaan d'n opera seria laankzaamaon verwatert, koume ouch in Italië mingvörm aon de oppervlaakde. De bekinsten operacomponis vaan Italië weurt vaanaof zie debuut in 1810Gioachino Rossini (1792-1868). Heer sjrijf zoewel komische es irnstege opera's, meh ziene stijl is veural dee vaan d'n opera buffa. Nog ummertouw dominere virtuoos aria's die de zengers in 't leech mote zètte, meh de vörmvereiste zien neet zoe streng mie. Koere en emsembles weure algemein touwgelaote. Rossini weurt ouch boete Italië hendeg populair; vaanaof 1824 vesteg heer ziech in Paries, boe zien opera's oonder dudeleke Fransen invlood koume.[33]
In Italië zelf kaome twie aander componiste op de veurgroond,Gaetano Donizetti (1797-1848) enVincenzo Bellini (1801-1835). Ouch zij componere zoewel opere buffe es opere serie. De negentienden-iewsenopera seria evels liekent neet op de awwer. De vaste karakters zien gans verdwene, zoe good wie d'n iewege wijze voors dee vergief. 't Verhaol späölt miestens neet mie in de ajdheid en is neet mie gemeind um 'ne betaolenden edelmaan nao de moond te praote. Ouch typerend is tot 't recitatief verdwijnt (al kump 't bij dees componiste nog wel veur) en vervaange weurt door de scena. Dit weurt 't model wat d'n Italiaansen opera de gansen iew zal aonhaange.[34]
Vaanaof 't midde vaan d'n iew weurtGiuseppe Verdi (1813-1901) de groete maan vaan 't genre. Ziene vreugen operaNabucco weurt in 1842 direk e nationaol succes, umtot 'r inspäölt op nationalistische geveules die op dat memint in joonk Italië leefde. Mèt de volgende bereik heer geliekaardege sucesse. Zien ierste opera's (oongeveer tot 1850) zètte de trends ingezat oonder Rossini, Donizetti en Bellini wijer, allewel tot ze in hun soms oetgesproke sumpel doorziechtegheid al dudelek get vaan 'nen eige stijl laote zien. Nao deen tied geit heer laankzaam meh zeker euver de grenze vaan de traditioneel opera's heer: de contoure vaan aria's weure vager. Ouch verdwijnt 't klassiekbel canto: aria's weure minder virtuoos, mie touwgerös op 't drama en 't karakter wat ze zingk, in plaots vaan showstökker veur zengers. Ouch vertuine Verdi zien lèste opera's ummer mie chromatiek; dewijl de zaanklijne gooddeils diatonisch blieve, zit de begeleiing vol tössedominante en gealtereerde toene. Dees lèste twie veranderinge wieze op d'n invlood vaan Wagner (zuug oonder).Aida, wel Verdi ziene bekindsten opera, is e good veurbeeld.[35]
De veurnaomste kritiek die Verdi zien tiedgenoete op de componis hadde betrof neet de meziek meh de verhaole. Bekaans alle opera's tot daan touw, meinde me, späölde ziech väöls te wied vaan de gewoene belevingswereld aof. (Dees kritiek betrof veural Verdi, umtot neve häöm jaorelaank geinen aanderen Italiaanse componis wezelek succes had.) Me wouw libretti euver gewoen lui. Eine vaan de ierste bekind gewore opera's die dao-aon voldege waorCavalleria rusticana vaanPietro Mascagni (1863-1945). Dit werk späölt in boeremilieus en vèlt muzikaol veural op door zien awwerwèts idioom. Dèks in eine zin mèt Mascagni weurtRuggiero Leoncavallo geneump, mèt zienen operaI Pagliacci. De beweging nao opera's mèt natuurleker verhaole euver alledaogser situaties weurtverisme geneump.
Väöl groeter es Mascagni en Leoncavallo, jeh eve groet es Verdi, weurtGiacomo Puccini (1858-1924). Hiel bekind weurt beveurbeeldLa Bohème oet 1896, euver 'n gróp ermeleke Pariese kunstenere. Allewel tot Puccini soms dudelek experimenteert mèt de hermenie, zien zien opera's op d'n door toch oetgesproke awwerwèts te neume. Bij zienen doed liet heer ziene lèsten operaTurandot incompleet achter.[36]
HeldetenorHeinrich Gudehus es Siegfried oet Wagner zieneRing des Nibelungen, dee 't zweerd Notung smeit.
Versjèllende vreugromantische componiste in de Duitse len hele ziech mèt opera bezeg, al laog in Wene nog ummer (of obbenuits) de publieke intrèsse bij Italiaansen opera. De opera's vaanFranz Schubert (1797-1828) hadde in zienen tied nog minder succes es zien aander werk en weure ouch allewijl nog koelek opgeveurd.[37] 't Werk vaanLouis Spohr (1784-1859) enE.T.A. Hoffmann (1776-1822) stoont in de negentienden iew in hoeg aonzien meh heet ouch gei rippertoir gehawwe.[38] De groetste componis vaan Duitse opera's in dezen tied is evelsCarl Maria von Weber (1786-1826). Naodat dee mèt zie vreug werkSilvana (1810) al de aondach had getrokke, braok heer in 1823 ech door mètDer Freischütz. Väöl aon dezen opera is oetgesproke Duits en oetgesproke romantisch; zoe woort 't werk ouch begrepe. 't Libretto besjrijf 'n bijgluiveg verhaol gebaseerd op 'n middeliewse legende, wat de componis aonleiing gief tot sinistere meziek en volksleedechtege aria's. Ouch doorbrik Weber 't traditioneel recitatief-ariapaar door ouch begeleid recitatief, arioso en melodrama-echtege meziek in te veuge. Tot slot begint heer leidmotieve touw te passe.[39]
Al dees innovaties en eigenaardeghede zien direk vaan invlood op en vaan belaank veurRichard Wagner (1813-1883), de belaankrieksten Duitsen operacomponis vaan zienen iew en eine vaan de mies vernuiende en invloodrieke componiste oets. Wagner, dee oet 'n theaterfemilie kaom en zoe al vaan keendsbein aof mèt opera te make had, waor gei woonderkeend. In de jaore 1830 sjrijf heer drei opera's, die wel al de thematische veurkäöre vaan de latere Wagner verraoje, meh neet geniaol of vernuiend te neume zien. Toch haoltRienzi in 1842 al groete successe. 't Genie vertuint ziech veur 't iers in zie volgend werk,Der fliegende Holländer. Hei-in zèt Wagner 'n lijn in die heer zal doortrèkke in de volgende opera's:Tannhäuser enLohengrin. Nog mie es zien tiedgenoete heet heer de neiging gans mèt 't recitatief aof te rekene en ouch ensembles, koere en aria's inein te integrere.Der Holländer is nog dudelek 'ne nommeropera,Tannhäuser weurt e twievelgeval en inLohengrin is de meziek door de ganse ak heer aoneingekloonke. Wagner neump de lèste twie werkeromantische opera's. Wat ouch opvèlt is de ummer gedörfderchromatiek, die aon Beethoven rappeleert - alle componiste vaan zienen tied doen dat wel, meh wienege goon zoe wied wie Wagner.
Dees trends weure in de volgende jaore wijergezat in twie nui werke,Tristan und Isolde enDer Ring des Nibelungen. 't Lèste werk is zelfs 'n tetralogie (veerluik) die veer aovende doort um op te veure. De chromatiek weurt noe nog wijer opgeveurd, mèt ingriepende dissonante (Tristan-akkaord) en 'n neiging um d'n einendominant in d'n aandere te doen euvergoon (en neet nao d'ntonica op te losse). Veural in deRing weurt noe veur 't iers consequent gebruuk gemaak vaan leidmotieve, muzikaol fragminte die nao 'n figuur of e begrip verwieze. Veur zoewied 't nog restante vaan nommers gaof, zien die noe gans verdwene. Wagner hèlt daorum op zien werke opera's te neume, meh sprik in plaots daovaan vaanmeziekdrama's. Nao deRing zouw Wagner nog twie opera's sjrieve. De ierste is de kemikken operaDie Meistersinger von Nürnberg, e nog relatief traditioneel werk boe-in heer gein gaode of helde meh gewoen lui deit optrejje, d'n twieden isParsifal. InBayreuth (Beiere) deit heer e speciaol theater bouwe um zien opera's op te veure.
Nao d'n doed vaan Wagner veel 't Duits operaleve gooddeils stèl; componiste voonte 't lesteg um in ziene sjeem nog get vaan belaank te componere. 'nen Opera dee repertoir heet gehawwe isHänsel und Gretel vaanEngelbert Humperdinck.[40]
In Fraankriek hèlt ziech de inheimse operatraditie wie bove besjreve. Neve deestragédie lyrique weurt in de negentienden iew evels 'n aander typ opera vaan ummer mie belaank, d'nopéra comique (kemikken opera). Aonvenkelek is dit inderdaod e liechter soort opera, mèt daobij ouch väöl gesproke teks; later in d'n iew geit deze vörm evels zoe'n eige leve leie tot ouch zier serjeus (en gans gezoonge) opera's (dink aon deCarmen) dee naom goon drage. Ouch is, zij 't tijdelek, degrand-opéra vaan groet belaank.
In de revolutionairen en Napoleontischen tied weurt de Franse operabuun nog gedomineerd door Italiaone, te weiteLuigi Cherubini enGasparo Spontini.[41] Ouch later koume in Paries nog gere Italiaonse componiste aon 't werk, wie d'n al geneumde Rossini. 'nen Inheimse componis vaan einege naom in dezelfden tied waorDaniel Auber (1782-1871). In de jaore 1830 en 1840 evels kump de zoezjus geneumde grand-opéra tot volle bleuj, mètGiacomo Meyerbeer (1791-1864) es groetste componis. Dees opera's kinmerke ziech door e historisch verhaol mèt dèks 'n dudeleke liberaol laojing (de werke waore daan ouch veur e börgerlek publiek gemeind), wat es vehikel deent veur gruutse massascènes. Zoe'n scènes weure gemeinelek begeleid mèt sumpele, sterk ritmische meziek. Allewel tot deze vörm vaan opera later oonder hendege kritiek zouw koume te stoon, spraok me entans in Fraankriek unaniem geunsteg euver Meyerbeer zie werk, in 't bezunderLes Huguenots.[42]
In d'n twieden hèlf vaan d'n iew raakde de Franse buun neet zoe sterk wie de Duitse of Italiaanse door eine componis gedomineerd. 'ne Nuien trend waor d'nopera lyrique, 'n besjeie reactie op de grand opéra. Deopéras lyriques höbbe dèks literair sjablone en neujege neet oet tot euverdreve groete ensceneringe. De bekindsten exponent waorCharles Gounod (1818-1893), ouchAmbroise Thomas (1811-1896) enJules Massenet kaome oonder de aondach. De bekindsten operacomponis is evelsGeorges Bizet (1838-1875), dee gere opera's euver exotische oonderwerpe sjrijf.[43] ZieneCarmen, allewijl de mies opgeveurden opera vaan allemaol, dreug nog de naomopéra comique, meh kint zeker gei komisch verhaol.
Plakkaot vaanOrphée aux enfers vaan Offenbach, de ierste succesvol operèt.
't Frans woordopérette bestoont al langer en beteikende sumpelweg 'kleinen opera'. Dit sloog gewoen op de lèngde vaan 't stök; euver 't karakter vaan de intrige zag 't niks. Wat veer allewijl 'noperèt neume, e komisch, löchteg, opera-echteg werk mèt es regel gesproke dialoog, oontstoont midde negentienden iew in Fraankriek, en wel bijJacques Offenbach (1819-1880). Heer zelf neump zien werke nogopéras comiques, en inderdaod zien ze oet dat genre oontstande, meh de stijl is aanders: mèt zien sumpel, leed-echtege aria's en modieus (soms seksueel gelaoje) danse rappeleert dit genre aon devaudeville. Offenbach zien ierste groet succes weurtOrphée aux enfers (1858, mèt de bereumde can-can); later triomfe veert heer mètLa belle Hélène (1864) enLa vie parisienne (1866). In 1881 geit nog postuumLes contes de Hofmann in premièr. Boete amusemint lievere dees operèttes ouch sociaol satire.
Vaanaof de jaore 1870 sleit de Parijse operèt euver naoWene. 't Is veuralJohann Strauß jr. (1825-1899) dee bekind weurt mèt werke wieDer Fledermaus. E bitteke in ziene sjeem maak ouchFranz von Suppé (1815-1899) naom. Ze kriege hiel väöl naovolgers en Wene zal in dezen tied de hoofstad vaan de operèt weure. Nao Strauß zienen doed numpFranz Lehár (1870-1948) zien leiende positie euver. Ouch nao d'nIerste Wereldoorlog blieve operètte versjijne, beveurbeeld vaanEmmerich Kálmán (1882-1953). Vaanaof 1899 (Frau Luna vaanPaul Lincke) kump ouch inBerlien 'n traditie op. Zoewel de Weense es de Berliensen opera vertuine in de jaore daarteg sterken invlood vaanjazz, boedoor dees operètte wie musicals aondoen.
InGroet-Brittannië kump ouch liech meziektheater op, meh in de Victoriaanse cultuur vaan preutsheid is 't woordoperèt väöls te zwoer belas: 't weurt al te sterk geassocieerd mèt 't Paries nachleve. Hei sprik me liever vaancomic operas ofsavoy operas, nao 't LondesSavoy Theatre boe de werke in premièr goon. Savoy operas weure gesjreve door 't duoGilbert & Sullivan, wat besteit oet librettis W.S. Gilbert (1836-1911) en componisArthur Sullivan (1842-1900). Hun werke zien dèks euverdudeleke sociaol satires, verpak in 'n exotische of spreukskesechtege situering.
Tot slot oontsteit, tegen 't ind vaan de negentienden iew, in deVereinegde Staote ouch 'n soort liech meziektheater: demusical. De ierste musicals lieke sterk op operèttes, meh in de loup vaan d'n twintegsten iew zal dit genre zien eige leve goon leie en in de ganse westerse meziekwereld populair weure.
Wie heibove al dudelek woort, waor de Fransen opera (en de Franse meziek in 't algemein) neet direk vernuiend. Veuraonstoonde componiste waore soms oetgesproke reactonair en zatte ziech sterk aof tege d'n invlood vaan Wagner.Claude Debussy (1862-1918) daorentege tuinde ziech es twinteger al fan vaan Wagner. Tegeliek pasde heer wel op um neet wie de Duitse avant-garde te klinke en zoch heer zien eige klaanktaol. Zienen insegste completen opera,Pelléas et Mélisande, góng in 1902 in premièr nao jaorelaank meujelek werk. De meziek is typisch veur Debussy: 't orkes vèlt in e väölkleureg klaankspeul oeterein, de hermenieë zien oongebrukelek en dèks neet-functioneel, de melodieë zienmodaol. De structuur evels rappeleert bij naoder inzien sterk aon de late Wagner: de meziek kump in 'ne constante luip veurbij (unendliche Melodie) en kint niks vaan aria's of ensembles, en versjèllende leidmotieve zien te oontdèkke.
OuchRichard Strauss (1864-1949) zit mèt 't probleem vaan oonder de dominantie vaan Wagner oet te koume, meh aanders es Debussy perbeert heer veural de lijne vaan Wagner wijer door te trèkke. Dit beteikent: 'n nog wijer goonde hermenie, die in de buurt vaan atonaliteit kump, 'n extreem diechheid vaan leidmotieve en 'n veurleefde veur extreem emotioneel thema's. Wijer vèlt op tot heer de ouvertuur aofdaank en, wie in e gewoen speul, direk mèt 't drama begint.Salome (1905) meh veuralElektra (1909) valle in dees categorie. NaoElektra geit heer weer (väöl) traditioneler componere;Der Rosenkavalier (1911) rappeleert zelfs sterk aon de walse en operètte vaan ziene naomgenoet Johann Strauß (gein femilie). Ouch zien later opera's höbbe niks avant-gardistisch.
In d'n tied tot Strauss mèt d'nElektra kump, sjrijfArnold Schönberg (1874-1951) de ierste echatonaol werke. Echte opera's zien dao nog neet bij, meh 'tmonodramaErwartung (ouch 1909) en 't symboolspeulDie glückliche Hand (1913) höbbe wel 'n operatisch karakter. 'nen Echten opera sjrijf wel ziene lierlingAlban Berg (1885-1935), dee in 1925 mètWozzeck kump. Typisch aon dezen opera is, boete de meziek, veural d'n opbouw vaan de akte en scènes, die is geïnspireerd op vörm oet d'n absolute meziek wie de symfonie, de variatie of de inventie. Oondaanks zien avant-gardistisch karakter weurt dezen opera e groet succes. Bij zienen doed is Berg nog bezeg aon 'nen twieden opera,Lulu. Dezen opera is al in 'ttwelftoenssysteem gesjreve. Ouch Schönberg waog ziech nog aon 'nen echten opera in zien eige twelftoenssysteem,Moses und Aron (nao 1932 gooddeils oonvoltoejd achtergelaote).
Väöl populairder en väöl talrieker evels zien in 'tInterbellum deneoklassieke componiste. Väöl vaan hun hele ziech bezeg mèt opera; dèks waore barokke en klassieke componiste daoveur de inspiratie. Vermeldensweerd zien veural de werke vaanIgor Stravinski (1882-1971), de veurmaan vaan de neoklassieke beweging. Kinmerkend aon zien opera's is de relatief statische formuul, boebij heer 't dramatische oet de weeg geit en boebij e deil vaan de handeling weurt vervaange door veurdrach en/of dans. In 1918 geit zienHistoire du soldat in premièr. Mesjiens wel belaankrieker is 't oratorium-echtegOedipus Rex (1927), op e Latiens libretto. 'nen Aandere groeten operacomponis oet de neoklassieken hook isPaul Hindemith (1895-1963), dee 't sterk historiserend werkMathis der Maler (1935) sjreef.
Väöl positief aondach geit oet naoDmitri Sjostakovitsj (1906-1975) zienen operaLady Macbeth vaan Mtensk, in1934 in premièr gegaange. Es twie jaor later 't werk evels kritiek krijg in dePravda (in 'n artikel mesjiens doorStalin zelf gesjreve), moot heer 't tröktrèkke. 'n Saortgelieke censuur zal componiste in de Sovjet-Unie nog laank achtervolge.
't Neoclassicisme blijf tot kort nao d'n oorlog in de belaankstèlling stoon, meh weurt in de jaore 1950 in hoeg tempo awwerwèts wienie de nao-oorlogse avant-garde doorbrik. De veurlui vaan 'tserialisme en aander modernistische struiminge hawwe ziech aonvenkelek evels neet zoe mèt opera bezeg meh sjrieve ieder korte werke.Luigi Nono (1924-1990) sjrijf wel 'ne seriëlen operaIntolleranza 1960, en weurt in 1965 in dit veurbeeld gevolg doorBernd Alois Zimmermann (1918-1970), dee zienDie Soldaten zeker nao vörm sterk rappeleert aonWozzeck.
Nao 1970 geit de nao-oorlogse avant-garde nao d'n achtergroond. Versjèllende stijle geassocieerd mètpostmodernisme numme noe de aondacht in, beveurbeeld deminimal music. Ouch dees struiming begint besjeie mèt korte werke, meh ind jaore zeveteg begintPhilip Glass (*1937) ziech veur opera te intrèssere. Zien ierste werk op dat gebeed,Einstein on the Beach oet 1975, is geinen echten opera: in plaots vaan traditioneel handeling is eder scène e statisch tableau boe-in de zaank ziech beperk tot solmisatiesyllabe en 't oettèlle vaan maote. Muzikaol huurt 't nog tot de echte minimal music, mèt extreem väöl herholinge en extreem wieneg muzikaol materiaol.Einstein is t ierste deil vaan e dreiluik euver bekinde persoene, meh de opvolgersSatyagraha (euverMahatma Gandhi) enAkhnaten zien väöl traditioneler, zoewel muzikaol (minder minimalistisch) es dramatisch (mier echte handeling). Glass blijf daonao opera's sjrieve.
Opzien baort ouchKarlheinz Stockhausen (1928-2007). Oondaanks tot heer de veurnaomste persoen vaan de nao-oorlogse avant-garde waor, heet heer ziech neet ieder aon opera's gewaog; vaanaof ind jaore zeveteg evels begint heer aon 'n heptalogie,Licht, boevaan de opveuring zeve aovende in beslaag zouw mote numme. In 2003 kump dit opus magnum klaor. Licht is neet in de strikte seriële stijl vaan de maan zien awwer werk gesjreve meh gebruuk 't zoegenaomp formulaïsch princiep, wie al 't later werk vaan Stockhausen. Evezoe kump in1984 'nen aandere meister vaan dezelfde generatie,Luciano Berio (1925-2003), mèt zienen operaUn re in ascolto.
't Veurbeeld vaan Glass vaan 'nen opera euver de recinte historie inspireerdeJohn Adams (*1947) totNixon in China (1987), 'nen opera euver 't staotsbezeuk vaan Richard Nixon aon 't China vaan Mao in 1972. Ouch de later opera's vaan Adams zien in dee geis gesjreve, beveurbeeldDoctor Atomic oet 2005.
In depopmeziek weurt soms vaan opera's gesproke; 't betröf daan albums mèt e samehaangend verhaol en in princiep versjèllende zengers die rolle op ziech numme. De ierste plaat die esrockopera bekind kaom te stoon waorTommy (1969) vaanThe Who, al weurtS.F. Sorrow vaanThe Pretty Things (oet 1968) ouch geneump.[44] Deze band maakde later nog zoe e werk,Quadrophenia (1973). In de jaore '70, wie deprogressieve rock, dee toen in de mode waor, ziech sterk en eupelek op klassieke veurbeelder riechde, sloog 't genre aon. Neve The Who kaom ouchDavid Bowie mèt 'ne rockopera,The Rise and Fall of Ziggy Stardust and the Spiders from Mars (1972). 't Genre waor wijer vaan invlood op de musical (Jesus Christ Superstar oet 1970, vaanAndrew Lloyd Webber, is e good veurbeeld).
Ouch boete de rock heet me inspiratie gezoch bij d'n opera.R&b-zengerR. Kelly zien albumserieTrapped in the closet is ouch es opera umsjreve (hip-hopera,urban operèt),[45][46] allewel tot 't ieder 'nen epische (vertèllende)leedcyclus is es 'nen dramatischen (op rollespeul gebaseerden) opera.
Neet allein in de Westerse meziek gief 't opera's, ouch in de Chinese cultuur koumezoe'n buunwerke veur. Sterker nog: vaanajds weure alle Chinese speule gezoonge. Hei kint me dus gei versjèl tösseopera enspeul. Opera's zien bekind vaanaof d'ndaarden iew nao Christus. In de loup vaan de iewe höbbe ziech versjèllende regionaol stijle oontwikkeld; de Pekingopera is de bekindste, dewijl ouch de Kantonesen opera vaan groet cultureel belaank is. De handeling is mime-echteg en nao westerse begrippe statisch. De zaankpartije ligke hoeg: manslui zinge dèks in falsètstum, vrouwlui gebruke de hoegste toene vaan hun bereik. De begeleiing is ritmisch en contrasteert mèt de vleujende zaanklijne. Chinese opera's höbbe ziech ouch in d'n twintegsten iew vrij good kinne hawwe.
↑Apera vaanHuba de Graaff op e libretto vaan Erik-Ward Geerlings. Zuug Guido van Oorschot, "Ze zingen als apen, die heren" in:Volkskrant 10 oktober 2013: p. 11.
