Dit artikel is gesjreve (of begós) in 'tMestreechs. Laeshie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
'tOos-Veluws is de samevattende naom veur deNedersaksische dialekte gesproke op de oostelekeVeluwe en in 't aonpaolend westelek deil vaan d'nAchterhook. Dees dialekte höbbe aonzeenlikeNederfrankischen invlood gehad, meh laank neet zoeväöl wie 'tWes-Veluws. De dialekte vertuine veural väöl verwantsjap mèt 'tSallands.
Euver de Veluwe löp 'n aontalisoglosses, die (noord-)oosteleke vaan (zuid)-westeleke kinmerke aofgrendele. Deze böndel vörmp de grens tösse Oos- en Wes-Veluws. Aon d'n ooskant ligke alle plaotse oet de gemeintesElburg enOldebroek,Epe,Vaassen,Apeldoorn enDieren. De klein dörpkesElspeet,Uddel enKootwijk, die midde op de Veluwe ligke, hure bij 't Wes-Veluws. In d'n Achterhook ligk de grens vaan 't Oos-Veluws t'n ooste vaanHarfsen,Zutfen,Warnsveld,Wichmond enHummelo[1].
De grens mèt 't Sallands is nogal wèllekäöreg: die weurt samegenómme mèt de provinciegrens tösseGelderland enEuverijssel. De wèrkelekheid is tot tösse dees twie dialekte hielemaol gein grens besteit. 't Dialek vaanHattem versjèlt beveurbeeld aamper vaan dat vaanZwolle, en allein 'n geografische grens maak 't dialek vaan de ierste plaots Oos-Veluws en dat vaan de twiede plaots Sallands.
In de dialectologie is 't daorum neet oongewoen um väöl Veluwse dialekte in dezelfde groop in te deile es 't Sallands. 't Standaardwerk vaanA.A. Weijnen deilt 't groetste deil vaan 't gebeed bij 't Sallands in. Elburg en Oldebroek en umgeving, boevaan de dialekte get minder bij 't Sallands aonslete, neump 'r same mèt 't Wes-Veluws gewoenVeluws[2]. De indeiling vaanJo Daan liekent dao sterk op. De res vaan de oosteleke Veluwe deilt ze in bij wat zij neump 'tGelders-Euverijssels[3].
De oorsproonkeleke lang klinkersee enoo zien in de Oos-Veluwese dialekte euver 't algemein geëvolueerd nao de geslote varianteie enoe: me huurt gemeinlikniet endoen veurneet endoon. In e paar plaotse in 't noorde huurt me de oostelek aondoende varianteneet engood wel, dit gelt trouwes ouch veur Nunspeet, in 't Wes-Veluws taolgebeed.
De klaankeii enuu zien neet tot diftonge gewore:ies enhuus zien in alle Oos-Veluwse dialekte de einege vörm. Sommege wäörd mèt 'n Aajdgermaanseû höbbe in de mieste Oos-Veluwse dialekte nog 'noe. Zoe zeet memoes, zjus wie in 't Limburgs. Allein aon de aw Zuiderzeekös is 't in al gevalle 'nuu-klaank (dushuus enmuus). Ouch de umlaut in deaaoo trejje op in alle gevalle boe dat ouch in ander oosteleke dialekte gebäört. "Kies" iskees (tegeneuver Hollandskaas) en "greun" isgruun ofgreun (tegeneuver westelek "groen"). Zjus wie in 't Limburgs, meh anders es in 't Wes-Veluws en 't Nederlands, kint 't Oos-Veluws nog twie soorte langaa's. De etymologische langaa insjaop klink hei esao:schaop ofsjaop; de verlengdeaa klink hei esaa:water (tegeneuver Wes-Veluwswaoter).
De Nedersaksische klaankcombinatiesold enolt zien op de westeleke Veluwe behawwe gebleve, en neet inoud enout veranderd. De wesgrens vaan dat versjijnsel löp gliek mèt de grens tösse 't Oos- en Wes-Veluws. Me zeet op de oosteleke Veluwe dushollen "hawwe",old "aajd" engold "goud". Veur Apeldoorn weurt evels zoewelhout esholt opgeteikend.
De Oost-Veluwse kinne allemaolumlaut in verkleinwäörd en in sommege wèrkwäördsvörm.
't Miervoud vaan wèrkwäörd in de tegewaordegen tied ligk get gecompliceerd. Op de westeleke Veluwe kint me 'teinheidsmiervoud op-en (wiej,jiej,juliej,ziej wareken). Dit kump ouch nog veur in de gemeintes Elburg en Oldebroek. In 't Salland en in d'n Achterhook hiers 't gewoen Nedersaksisch miervoud op-t (wiej,iej,ziej warekt). Dit lèste kump op e groet deil vaan de oosteleke Veluwe ouch veur, in eder geval inEpe,Heerde enVaassen en de direkte umgeving. Veur de res vaan de Oos-Veluwe sjijnt te gelle, tot me in de ierste persoen miervoud 'nen oetgaank op-en kint, en in de twiede en daarde persoen op-t:wie wareken, iele warekt, zie warekt. Dit kump nörges anders veur. Dit is de situatie wie ze gegeve weurt door deReeks Nederlandse Dialektatlassen. Ander bronne spreke dit tege en geve veur de ganse Oos-Veluwe 'n einheidsmiervoud op-t.
Euver 't algemein hèlt 't Oos-Veluws ziech get beter es 't Wes-Veluws. Dit geit oeteraard neet op veur de groete immigratiestad Apeldoorn.
'ne Bekinden diechter in 't Oos-Veluws waorHermen Bomhof (1919-1988). De hiel populaire bandNormaal kump oet d'n Achterhook, meh zingk in 't dialek vaan Hummelo, wat Oos-Veluws vaan karakter is (zuug heibove).
