Dit artikel is gesjreve (of begós) in 'tMestreechs. Laeshie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
(De) Oekraïne is 'n rippubliek in Oos-Europa. 't Land grèns aonWit-Rusland,Pole,Slowakije,Hongarije,Roemenië,Moldavië enRusland en ligk aon deZwarte Zie. De reviere deDnjepr en deDnjestr loupe dedoor. Hoofstad isKiev (Kyjiv), aander veurnaom stei zienCharkiv,Dnipro,Donjetsk,Lviv enOdessa (Odesa). In 't zuie ligk 't sjiereiland deKrim.
De Oekraïne oontstoont es staotkundege einheid in de Sovjet-Unie, boe 't ein vaan de rippublieke vaan woort, en woort in 1991 es ein vaan de lèste Sovjetstaote oonaofhenkelek. In 2022 begós Rusland 'n invasie vaan de Oekraïne, mèt es klaorbliekelek doel emarionètterezjiem in te stèlle. Dit land claimp intösse groete deile vaan de Oekraïne, boe-oonder de Krim wat 't in 2014 al annexeerde.
De Oekraïne besteit oet veerentwintegoblaste (provincies), twie stadsprovincies (mèt e stereke aongegeve) en ein otonoom rippebliek, de Krim.
Officieel taol is 't Oekraïens, 'nOos-Slavische taol ing verwant aon 'tRussisch enWit-Russisch. 't Russisch weurt evels hiel väöl gebruuk. Um te beginne is de mierderheid vaan de Krim etnisch Russisch; hei had 't Oekraïens ouch veur 2014 mer 'n marginaol positie. In 't ooste vaan 't land, in 'tDonbassin, zien door de jaore heer ouch väöl Russe koume woene. De umgaankstaol is dao 't Russisch; de mieste etnische Oekraïeners spreke dat dao ouch. Wijer heet 't Russisch in 't zuie vaan 't land (beveurbeeld in Odessa) 'n groete positie; 't Oekraïens huurt me dao veural op 't platteland. In wat euverblijf, 't midde en weste vaan 't land, euverheers de Oekraïense taol wel. In 't noorde huurt me dialekte spreke die gestiedeg euvergoon in 't Wit-Russisch, dewijl de noodwesteleke dialekte,Roetheens ofRusyn geneump, soms es apaarte taol weure gezeen.
'n Gans aander taol is 'tKrimtataars, door 'n minderheid op de Krim gesproke; dit is 'tTurkse taol. Ouch vaan 'tGagaoezisch, 'n aander Turkse taol, gief 't in de Oekraïne sprekers.
In de aajdheid woort 't land door deScyte bewoend. Later vörmde de Oekraïne 't middelpunt vaan de ierste Oos-Slavische staot, Roes, die Kiev es hoofstad had. Dees staot woort geregeerd door deRoerik-dynastie.
In dezevenden iew woort 't ooste vaan 't land door 'tChazareriek bezat. Kiev waor in deen tied ein vaan de belaankriekste stei in Oos-Europa. Oet d'nèlfden iew dateert de termOekraïne, wat grensland beteikent.
Tijens deMongoolse invasie vaan 'tRiek van de Gouwe Horde verzwakde 't Kiev-Russisch riek. In deveertienden iew kaom 't gebeed inPoolse han; de Roerik-dynastie verplaotsde häör residentie naoNizjnij-Novgorod, later naoMoskou. Daomèt kaom 't middelpunt vaan Rusland veurgood boete de Oekraïne te ligke.
In dezeventienden iew woort 'tKozakkehetmanaat gestiech, 'ne vrijstaot dee ziech vaan dePoolse euverheersing wouw bevrije. Mèt dePoolse deilinge in d'nachtienden iew kaom 't gebeed gestiedeg in Russische enOosteriekse han.
In1918 perbeerde 't land, of e deil devaan, ziech vaan Rusland aof te sjeie; oeteindelek kraog deUSSR 't land in1922 oonder controle, boenao 't deOekraïense SSR góng vörme. Door de val vaan deDonaumonarchie lökden 't ouch de Oekraïenstaolege deile vaan dat wereldriek bij de Oekraïense SSR te veuge. In1954 droogNikita Chroesjtsjov de Krim aon de Oekraïne euver, wat nao de ónaofhenkelekheid vaan de Oekraïne veur probleme zouw zörge. In1986 voltrok ziech in 't land ein vaan de groetstemilieurampe oet de historie: dekerncentrale inTsjernobyl explodeerde en lag 't openbaar leve, teminste de landbouw, in gans Europa tijdelek stèl.
In1991 verklaorde 't land ziech oonaofhenkelek; door drök oet Moskou evels wis 't op Rusland geriech bevolkingsdeil de mach jaore te behawwe. In2004, wie de Rusland-gezinde kandidaatViktor Janoekovitsj de verkezinge won, kaome väöl etnische Oekraïners in opstand, boenao de verkezinge euvergedoon móste weure, deeskier mèt internationaal woerneumers. Noe won d'n etnisch-Oekraïense kandidaatViktor Joesjtsjenko. Wie dee geïnaugureerd woort begós heer 'n polletiek die ziech naodrökkelek op 't weste riechde, zoonder gaans mèt Rusland te breke. De spanninge tösse de bei bevolkingsgróppe verdwene evels neet. Ouch decorruptie bleef 'n oonverminderd probleem. In 2010 woort Janoekovitsj president, wat ouch weer tot e mie Ruslandgeriech beleid leide. De bom barsde wie ind 2013 de president oonder Russischen drök besloot e contrak mèt de EU neet te teikene. In Kiev braok 'ne volksopstand oet, dee leide tot 't aofzètte vaan Janoekovitsj.
Noe waor 't de Russische bevolking die ziech gemarginaliseerd voolt. Gesteund door de expansionistische politiek vaan de Russische presidentVladimir Poetin sjeide de Krim ziech in2014 aof um ziech bij Rusland te veuge, dewijl in 't ooste twie opstendege rippublieke, indirek door Rusland gesteund, 't opnaome tegen 't Oekraïens leger.
Ach jaor laank bleef de status quo in stand, tot Rusland ind fibberwarie2022 't landbinneveel. De operatie begós mèt 't erkinne vaan de aofgesjeie 'rippublieke'Donetsk enLoehansk en woort twie daog later door 'n groete invasie en besjetinge gevolg.Dezen oorlog, dee in Rusland zelf mèt väöl propaganda samegóng, woort veural in 't weste sjerp veroerdeild en gevolg door zwoer politieke en economische sancties, zeker naotot Rusland ummer extremer geweld góng gebruke. Nao aonvenkeleke successe stagneerde de invasie en volgde zelfs succesvol Oekraïense tegeoffensieve. DeNAVO heet ziech allewijl (augustus 2023) nog neet direk in d'n oorlog gemingk meh wel naodrökkeleke steun verliend aon 't Oekraïens leger. Heimèt heet d'n oorlog deils 't karakter vaanoorlog bij volmach gekrege.
