Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


Naar inhoud springen
WikipediaDe vriej encyclopedie
Zeuke

Lenitie

Van Wikipedia

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 'tValkebergs. Laeshie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.


Lenitie ofmoullering ies 't zachter waere in deoetsjpraok van de articulatie van veural sjtumloos mètklinkersj, wiep,t enk. Dat kump doordat 'n deil van de tóng minder of gein kóntak miè maak mèt 't palatum of velum.

Lenitie ies dèks 'n wiejer eupening van 'tsjpraokkanaal, wat beteikent dat de occlusie minder weurt en mèttertied gans verdwient.Palatalisatie ies 'n ander dèks optraejende vörm van lenitie, wiedegeminatie endeglottalisatie.Mètklinkergradatie wieaspiratie zint ouch vörm van lenitie mer traeje minder dèks op.

Klankverzachting ies 'n gans natuurlik proces wat optreujt in de historie van bekans alle tale. De angerserave klaankversjuving die väöl zeldzamer ies weurtfortitie geneump.

Väöl optraejende klankversjuvinge

[bewirk |brón bewèrke]
plosiefaffricaatfricatiefdebuccalisatieh-deletie
[[p] or [pʰ]][[pf] or [pɸ]][[f] or [ɸ]][[h]](dalderjoe)
[[t] or [tʰ]][[ts] or [tθ]][[s] or [θ]][[h]](dalderjoe)
[[k] or [kʰ]][[kx]][[x]][[h]](dalderjoe)

'n Ander frequent optraejend versjiensel ie dat 'n sjumloos plosief tösje twie klinkers sjtumhöbbend weurt:

plosiefsonorizatiespirantizatieapproximatiedeletie
[[p]][[b]][[v] or [β]][[ʋ] or [β̞]](dalderjoe)
[[t]][[d]][[ð] or [z]][[ð̞] or [ɹ]](dalderjoe)
[[k]][[g]][[ɣ]][[ɰ]](dalderjoe)

Dees versjuvinge loupe meistal doorein: /kʰ/ → /x/ (spirantisatie), /x/ → /ɣ/ (sonorisatie).

Es meNederlands weurd mètcognate in 'tLimburgs van onder deUerdinger linie en in 'tDuutsj vergeliek, vèlt 't op dat in de lètste twiè tale väöl miè diachroon lenitie optreut:

NederlandsLimburgsDuits
ookouchauch
ikich /echich

Diachrone/ Synchrone lenitie

[bewirk |brón bewèrke]

Diachrone lenitie haet veural in de historie van deRomaanse tale 'n groate rol gesjpeeld. Tiedes de ontwiekkeling van 'tSpaans veranderde bieveurbeeld de sjtumloos exlosieve[p t k] tösje twiè klinkersj in[b d g]:vita → vida ("laeve"),caput → cabo ("kop"),caecus → ciego ("blèndj").

In de historie van deKeltische tale veranderde plosieve tösje twiè klinkersj in fricatieve. Sjumloos plosieve waore sjumhöbbend (in 'tWelsj,Cornisj enBretons). 't Resultaat van lenitie in deWest-Germaanse tale weurt dudelik es me Latijnse woorde wiepater ("pap") entenuis ("dun") vergeliekt mit cognate in 'tEngels enNederlands:father,thin,vader,dun.

Ouch in de historie van deGermaanse tale waor de versjuving van plosieve nao fricatieve gans belangriek. Me kènt dees klankversjuving es deWet van Grimm.

Biesynchrone lenitie verandert de klank allein tiedelik. Dees lenitie wèrk euver woordgrenze heen. Me zaet dit bieveurbeeld in 'tSardinisch:

  • baca [baka] "ko" → sa baca [sa βaka], "de ko" .
  • domu [dɔmu] "tempel" → su domu [su ðɔmu], "de tempel".

Ouch 'tSjots kènt synchrone lenitie: a’ bhean, "de vrouw" → /ə vɛn/.

Aafkomstig van Wikipedia, de Vriej Encyclopedie. "https://li.wikipedia.org/w/index.php?title=Lenitie&oldid=399122"
Categorieë:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp