Dit artikel is gesjreve (of begós) in 'tMestreechs. Laeshie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
Propagandaposter oetWOII, geriech aon Amerikaanse soldaote, dee waarsjouwt tege geslachskrenkdes.Wereldkaart mètjaore verlore aon doed en/of handicap (DALY) aon geslachskrenkdes boete AIDS, per land per 100.000 inwoeners.
'nGeslachskrenkde, ouch bekind esvenerische krenkde,SOA (seksueel euverdraagbaar aondoening, oet 'tNederlands) ofSTI (seksueel euverdraagbaar infectie, oet 'tIngels), is 'ninfectiekrenkde of 'nparasitair krenkde die inkel of veurnaomelek doorseksueel contak weure euvergedrage. Dit contak kin zoewelvaginaal esanaal oforaal zien. Dèks, meh laank neet altied, geit 't umkrenkdes die (veural) 'tgemech ofvrouwelek geslach trèffe. Sommege höbbe ingriepende gevolge wienie me ze neet behandelt.
De begrippe SOA en STI zien neet perceis 'tzelfde: es eine neet kraank weurt, meh wel 'ne pathogeen bij ziech dreug, heet heer gein SOA meh wel 'n STI.
In de westerse wereld stèlt me de diagnoos miestal volges medische teste. Allewel tot geine tes besteit veur alle geslachskrenkdes bijein, kinne sommege väöl veurkoumende wel tegeliek getes weure. In väöl len bestoon speciaal klinieke (zoegenaomdeSOA-poli's) veur zoe'n diagnoses, boe me e stäölke vaan 't liefsvoch in de genitalië nump. In westerse wereld deit me dat dèks es twie veurheer promiscu partners 'n vaste relatie ingoon. In de derde wereld, veuralAfrika, weure AIDS-teste dèks bij de geboorte aofgenomme. AIDS-teste mote door bloodprikke weure gedoon.
Es de ierste symptome versjijne, is 't zaak veur neet te laank mèt de diagnoos en de genezing te wachte. De gevolge vaan beveurbeeld syfilis kinne desastreus zien zoonder behaandeling.
Geslachskrenkdes veurkump me door 't höbbe vaanveilege seks. Daobij is 't vaan belaank veur 't contak mèt d'n aandere zie liefsvoch te veurkoume. Alleriers kin dit door surrogaote wietelefoonseks,cyberseks of (twiezijege)masturbatie. Bij feitelek seksueel contak is 't nujeg veur econdoom te gebruke, 't eineg veurbehaajdsmiddel wat ouch tege geslachskrenkdes beheujt. Neet alle soorte doen dat evels neet doelmaoteg. Condome vaanderm ofnatuurrubber höbbe leukskes die micro-organismes, zeker virusse, kinne doorlaote. Alleinlatex enpolyurethaan zien veileg. Ouch moot me 't gebruuk vaan olie (glijmiddel) oet de weeg goon; dit kin in 't latex oetbiete. E bitteke 'tzelfde gelt veur sókker, zoetot me smaakcondome allein veur orale seks moot gebruke.
Veurkoume vaan sommege geslachskrenkdes kin me ouch mètvaccins. Dao bestoon prikke tege hepatitis A en B, herpes en versjèllende soorte HPV. Veural de lèste weurt väöl touwgedeend. Roond 't twelfde jaor, gemeinelek veur 't ierste seksueel contak, is 't beste memint veur dit te doen.
De veurnaomste geslachskrenkdes zien bacterieel en kinne weure bestreje mètantibiotica, dèks incombinatie veurgesjreve. Soms deent me die touw ietot symptome zien versjene, beveurbeeld bij slachoffers vaanverkrachting door iemes dee besmet is. Bij wijer geavanceerde gevalle moot soms tot ingriepende behandeling weure euvergegaange, wie amputatie. AIDS kin neet weure geneze, meh de symptome kinne blievend weure oonderdrök mèt 'n combinatie vaan zwoer medicijne.
