Dit artikel is gesjreve (of begós) in 'tAGL. Laeshie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
De 27 fidderasies in de welt
Óngerfidderalisme (van 'tLatienfoedus, foedera: bóndj, verbundete, arrenzjemènt) essjtaotsvörm weurt allewiel veural 'n orgenesasieprinsip versjtaon, bie wae delidsjtaote euver 'n begrensde autonomie ensjtaottelekheid bezitte, mer tót 'ne gezamelike sjtaot en euverheid gehure en ónger die euverheid zeen vereinig. Huifig weurt de predusie óngedefinieerd gebroek, zoe broek me 't ouch dèks veurkónfederasies of veur lenj die in de praktik winnig fidderaal zeen, wie de zier gecentraleseerdeRóssise Fidderasie.
Esfidderasie (in de literatuur sómwieles ouch 'nefidderaalsjtaot geneump) weurt daomit 'ne sjtaot mit 'n fidderaalkónstitusie aangegaeve.Belsj enDuutsjlandj zeen genauw zoe 'ne sjtaot. Hae is nao ’t bondjsjtaotsprinsip aafgeboewd en besjteit daomit oet deilsjtaote die besjtömpde (besjrenkde) kónstitusionele zelfsjtendigheje oetube, welke neet van de bondj es gezamelike sjtaot aafgeleid zeen. Neve de gezamelike sjtaot bezitte die deilsjtaote of lidsjtaote 't kónstitusioneel rech um hun eige originelejurisdiksie euver 't vouk op hun territorium te oetoefene. De kónstitusjonele zelfsjtendigheje van d'n deilsjtaot en de kónstitusie van de fidderaalsjtaot darre ziech in theorie neet te taengesjpraeke, al kin det in de praktik waal 't geval zeen.
Sómmige lenj waere doorpoliticologe es theoretise fidderasies gezeen óngerwieles zie dat offesjeel neet zeen.Sjpanje is zoe ei veurbild mit de bekènde autonome regioCatalonië. 'tVereinig Keuninkriek en 'tKeuninkriek van de Nederlenj (neet te wórre mitNederlandj) zeen anger veurbilde.Keuninkrieke weure doorgaons gein fidderasies geneump.Zjwitserlandj is offesjeel 'nconfidderasie. Historis waor 't dat ouch waal mer in de praktik is 't allewiel 'n fidderasie.Róslandj is gekómplekeerder ómdet sómmige Róssise regio'srippublieke zeen (en zich daomit fidderaal veuge), terwiel anger Róssise regio'soblas zeen (en zich daomit veuge wie ónderdanigeprovinse).
Fidderaliste zeen luuj die pleite veur 'ne fidderale sjtaot. Aafhenkelek van de fidderalistise bewaeging en de plaats pleite die veur versjillende ideeë. Hervörmende fidderaliste wie de Nederlandse en Franse fidderaliste pleite veur de hervörming van d'neinheidssjtaot dae vervange moot were door 'n fidderasie. Behauwende fidderaliste wie de Belzje en Duutsje fidderaliste pleite veur 't behaud vaan de fidderasie en zeen taengesjtenjers van onaafhenkelikheidsbewaeginge.Europees fidderalisme is waer angers: die bewaeging pleit veur de fidderalisering vanEuropa of deEuropese Unie. Hie geit 't neet um 'n al besjtaond landj, wie det waal 't geval is bie Belsj en Duutsjland.
