In de sjtad Aarle en de umgeving ('tArelerland) weurt vanoudsLuxemburgs gekald. Dees regionaal taal ies inWallonië erkènd en 't sjtadsbesjtuur van Aarle haet twiètalige sjtraotnaambördsjes op laote hange.
Aarle ies 'n belangriek economisch en besjtuurlik centrum. 't Haet 'n verzörgende functie veur de regio. D'r liek 'n universitair centrum (deFondation Universitaire Luxembourgeoise). D'r bevink ziech ouch 'n rechbank, die veural in 't nuujts ies gewaes bie 't proces tegeMarc Dutroux in2004. Aarle haet 'n sjtasie aan de lienBrussel -Luxemburg -Basel. In de deilgemeintes Heinsch en Toernich liek 'n militair opleidingscentrum.
Aarle haet 'n aantal historische geboewe. Bovenop 'ne heuvel, dae meKnipchen neump, sjteit de Sint-Donatuskèrk, die 17e- en 18e-ièwsefresco's haet. D'r zint reste van 'neRomeinse tore van de sjtadsmoer oet de driede ièw, vlak bie de Groate Mert. In 'n archeologisch park zint de euverbliefsele van 'n 5e-ièwse basilica en Romeinse therme te zeen. 't Musée Luxembourgeois tuènt veurwerpe oet dezen tied. Desynagoge oet 1865 ies de oudste van Belsj. DeneogotischeSaint-Martin (1914) woort geboewd in opdrach vanLeopold II, dae in 't zuje (Aarle) en 't noorde (Sint-Petrus-en-Pauluskèrk inOostende) van zien land 'n monumentaal kèrk wol höbbe.
Aarle ies, same mètDoornik enTongere, ein van de oudste sjtae van Belsj. DeKelte vestigde ziech hie bie de brón van deSemois en neumde de plaatsAre-Launos. De Romeine sjtiechde in52 v. Chr. 'n nederzètting mèt de naamOrolaunum, op de krusing van de hièrbaneReims-Trier enKölle-Tóngere-Metz. 't Castrum kreeg versjterkinge op de heuvel Knipchen. Hie boewde later de grave van Aarle hun kesjtièl. In de latemieddelièwe woort Aarle besjtuurd door de grave vanLimburg. In 1226 kaom de plaats bie Luxemburg. Wie Luxemburg in1839 gesjpliets woort in e Belsj en e groathertogelik deil, woort Aarle de hoofsjtad van de Belzje provincie. In de 19e ièw kreeg Aarle daorum regeringsgeboewe, gerechsgeboewe, musea en 'n aansjleting op 't sjpoor. De tegewoordige gemeinte Aarle óntsjtong bie de groatsjalige fusie van Belzje gemeintes in1977.
In Aarle weurt mèthaufvastecarnaval gevierd, mèt 'ne optoch op zóndeg. 't Lokaal drenkske Maitrank, op basis van wietewien,mariabèdsjtruè enappelsiene, weurt eder jaor inmei ge-ièrd mèt e festival.
.png)
