Pontifices (pontifex, -ficis,m.;Graeceἀρχιερεύς sive ἱεροφάντης[1])Romae collegiumsacerdotum erant, qui de omnibussacrisritibusque adreligionem pertinentibus cognoscebant atque iurisdictionem habebant; cui collegiopontifex maximus praeerat.
Ut multa alia instituta ad religionem pertinentia sic pontificatum a regeNuma creatum fuisse veteres rerum Romanarum scriptores tradiderunt, qui "omnia publica privataque sacra pontificis scitis subiecit" (Titus Livius).
Nomen huius sacerdotii avocabulisponte etfaciendo ortum esse, cum aliiauctores antiqui voluerunt, tum in primisMarcus Terentius Varro. Nam pontem Sublicium supraTiberim pontifices fecerant atque curabant[2] ; qui pons omnibus partibus suisligneus erat, nec refici eum nisi ligneis instrumentisfas erat. E quo ponte, die15 Maii, Argeorum sacris, pontifices simulacra humana influmen praecipitabant, sine dubio pro veteribussacrificiis humanis substituta. Porro nonne priscaRoma prope pontem crevit, in nodo viarum sita?
Hanc autemetymologiam non aspernantes plerique auctores recentiores existimaverunt pontificem antiquiorem ac maioris ponderis fuisse, quam ut ideo creatus esset atque ab uno ponte nomen duceret. Itaque coniecturis variis usi sunt: alii putaverunt fortasse, tempore magnarummigrationum perEuropam, pontifices homines fuisse quimagicis artibus iter ceteris munirent monstrarentque (significatione vocabuliIndicipanthah innixi, quod Latinoponti respondet atque omne genus itineris designat). Alii ad lacustres vicos, ante scriptam hominummemoriam, originem pontificum referunt, alii etiam pontem interdeos et homines interpretati sunt. Tandem nonnulli putant hanc verbi originem, e populo enatam, rectam non esse et aliam quaerendam.
Initio fortasse unus pontifex fuit (rex Numa Marcium filium Marci elegit), mox certe quinque fuere et ab anno300 a.C.n. novem ; deinde quindecim aSulla dictatore, sedecim aGaio Iulio Caesare facti sunt.
Primo patricia gente orti esse debebant.Lege vero Ogulnia anno300 a.C.n. lata plebs obtinuit, ut non minus quam quattuor pontifices plebei homines essent.
Pontifices inregiam coibant, ubi de sacris ac iure divino consultabant : quod aedificium, a rege nominatum, inforo erat, iuxtatemplumVestae.
Cum unus ex iis moriebatur, novum collegam sibi ipsi cooptabant.[3] Tertio autem saeculo a.C.n. exeunte a comitiis tributis "minoribus" (nam 17 tantum tribus, sorte ductae, suffragia ferebant, non 35) pontifices maximi eligi coepti sunt ac postea demum a collegis confirmari: sic quidem Caesar pontifex maximus anno63 a.C.n. electus est. Secundo saeculo ante Christum exeuntetribunus plebisGnaeus Domitius Ahenobarbus offensus collegio, quod alium quam se in patris locum cooptaverat, legem tulit, ut ius pontificum omnium creandorum a collegio ad populum et comitia transferatur/[4] Haec lex postea aSylla abrogata anno63 a.C.n. demum per legemLabienamde sacerdotiis, instigante Caesare, restituta est/[5] Quo eodem anno pertribuum suffragia liberalitate profusissima comparata Caesar et pontifex et pontifex maximus in locumMetelli Pii factus est. Incertum tamen est, quamdiu hoc modo in posterum actum sit.
Exinde vero usque ad mortem pontifices remanebant, nec quisquam eos sacerdotio privare poterat. Quem moremCaesar Augustus et ipse observavit: nam expectavit donectriumvir Lepidus moreretur ; tum tandem pontificatum maximum sibi asseruit. Ab eo tempore (anno12 a.C.n.) pontifex maximus semper idem atqueimperator fuit. In titulis omnium imperatorum PM legitur, "Pontifex Maximus" notans. Sic religio universa in eius potestate erat ac maiore auctoritate apud populum fruebatur. Pontifex maximus summam potestatem in collegio semper quidem habuit, sed postquam imperator ipse fuit, ceteri pontifices pro nihilo fuerunt.
Gratianus, primus Christianorum imperatorum, hunc titulum recusavit.
De officio pontificumTitus Livius summatim atque optime sic disseruit: "[Numa pontifici] sacra omnia exscripta exsignataque attribuit, quibus hostiis, quibus diebus, ad quae templa sacra fierent, atque unde in eos sumptus pecunia erogaretur. Cetera quoque omnia publica privataque sacra pontificis scitis subiecit, ut esset quo consultum plebes veniret, ne quid divini iuris neglegendo patrios ritus peregrinosque adsciscendo turbaretur; nec caelestes modo caerimonias sed iusta quoque funebria placandosque manes ut idem pontifex edoceret, quaeque prodigia fulminibus aliove quo visu missa susciperentur atque curarentur." Breviter ut dicam, omnia scire de sacris rebus pontifices oportebat, ut ceteros homines docerent, sive privatos sive magistratus populi Romani. Si quae culpa inveniebatur, etiam iudices erant.[6]
Singulatim vero haec fortasse officia digna memoratu sunt:
ImperatorAurelianus novum collegiumpontificum Solis creavit postZenobiam debellatam in honorem novi dei,Solis Invicti, quem ex oriente secum Romam advexerat et omnibus antiquis deis Romanis,Iove non excepto, praetulit. Abhinc veteres pontifices ut a novis discernerentur pontifices Vestae nonnumquam dicti sunt.
Post finemImperii Romani,papaEcclesiae Catholicae tituloPontifice Maximo utitur; titulus autem rectior estsummus pontifex.
Praecipuum officium pontificum in pace deorum imperio Romano paranda consistebat, id est providere debebant, ne quis deorum populo Romano iratus esset. Sed scientia pontificum magnum momentum habuit incalendario, iniure Romano nascente necnon inhistoriis : scripta acta enim primi servarunt.