Anno1346, Anglicae copiae enavibus inNormanniam eductae sunt, quam invaserunt et vastaverunt. Graviter manum FrancorumCreciaci die26 Augusti profligaverunt et insequenti annoCalesium oppugnaverunt et ceperunt.Peste nigra ambo regna adflictante, bellum usque ad annum1356 interruptum est.
Eduardi III filius,Eduardus de Woodstock nuncupatus, classem inBurdigalam appulit et procedere per Aquitaniam coepit, pagos plurimos exurens. RexIoannes II, in eum copias duxit, quae adPictavium die19 Septembris1356 victae sunt. Rege ipso capto unacum Philippo filio eius, qui obsides in Anglia ad annum 1360 manserunt, Francia, etsi Delphinus Carolus annis1358 et1359 novam cladem vitavit, tamen per instrumentum pacis Bretignacensis anno1360Aquitaniam, multas provincias ad illam contingentem Calesiumque Eduardo III tradere coacta est.
Insequentibus annis, Francia terras amissas recepere coepit. Carolus, ob patris mortem rexCarolus V factus, regium aerarium restituit, exercitum novum creavit et foedera cum omnibus Angliae hostibus icit. Bello anno1369 renovato, maximam provinciarum amissarum partem gradatim recepit.
Amorte Caroli V ad annum1415,pax inter Franciam Angliamque mansit quia utraque a bellis internis debilitata erat. RegeCarolo VI amente et propterea regnandi inapto, factio Francica cuidux Burgundiae praefuit ad profligendam Delphini factionem auxilium regisHenrici V petivit. Ille, se Franciae rex declarans,Normanniam invasit.
Copias Francicas adAsincurtem die25 Octobris1415, festoSanctorum Crispini et Crispiniani, vicit. Haec nova clades discordiam inter factiones Francicas sic auxit ut dux BurgundiaeIoannes Sine Pavore a Delphini Caroli sectatoribus anno1419 interfectus esset. Itaque Henricus V, qui Lutetiam minebat, per instrumentum pacis Trecensis anno1420 rector Franciae et Carolo VI heres aPhilippo Bono, duce Burgundiae, et a regina Isabella notus est etfiliam Caroli VI inmatrimonium duxit.
Henricus V tamen obiit cum Carolus VI adhuc vivus esset. Quam ob rem novus Angliae rexHenricus VI, qui infans erat, coronari statim non potuit et patruus suus,Ioannesdux Bedfordiensis, rector utriusque regni et dux copiarum Anglicarum factus est. Qui, etiamsi copiis Delphini Caroli sociorumque Scotorum multifariam superans, partem Franciae in qua Henricum Viura ad potestatem habuisse negabatur subiungere nequivit. Cum pars illa in ripa Ligeris ad meridiem spectante esset, Anglicis fluvium transiendum erat. Quapropter anno1428Aurelianum ubipontes erant, oppugnare coeperunt.
Urbs tamen abIoanna de Arc, quae Delphino ut Aurelianenses obsessos adjuveret suaserat, anno insequenti liberata est. Anglicis multifariam victis, Delphinus inDurocortoro die17 Iulii1429 more maiorum coronari potuit et propterea rexCarolus VII a pluribus habitus est. Etsi Ioanna a factione Burgundica capta est et Anglicis tradita, fortuna bellica sic Carolo VII tum favit ut dux Burgundiae, causam Anglicam deserens, anno1435 cum eo foedus fecisset.Lutetia et magna Normanniae parte recuperatis, Anglici saepissime superati sunt et gradatim in Aquitaniam segregati sunt.
Anno1453 ultimum proelium adCastellionem, post quod Anglia Aquitaniam amisit, belli finem attulit nullis terris Francicis nisiCalesio inmanibus Anglicis manentibus.
