Almanach des gourmands, opus capitaleartis culinariae Francicae, est serieslibrorum degastronomia quotannisLutetiae editorum inter annos1803 et1808, rursus1810, denuo1812. Plenus primae editionis titulus sic legitur:Almanach des gourmands, ou calendrier nutritif, servant de guide dans les moyens de faire excellente chère, par un vieux amateur. "Senex [artis coquinariae] amator", his verbis commemoratus, fuitGrimod de la Reynière: ille ipse maximam operis partem conscripsit. Editor Maradan usque in annum 1808, sed Chaumerot annis 1810 et 1812 divulgaverit.
Auctor antea modo diurnario de theatro Parisiensi scribens anno1803 sub hoc novo titulo nova genera litterarum creaverit: primus enim periegeses ganearias metropolitanas fere annuatim componebat; artes coquinarias et gastronomicas primus omnium stylo graviori explorabat. Eo cito secuti sunt plurimi coqui (exempli gratiaCarême,Soyer,Urbanus Dubois) ganeonesque (Brillat-Savarin coaevus,Kitchiner,Dumas pater) et diurnarii (baro Brisse,Thebussem,Newnham-Davis).
TextumAlmanach des gourmands pauci nostris diebus perlegunt, sed origo litterarum gastronomicarum recentium fere omnium ex his libris annalibus deduci debet. Eodem aevo Radulphus RylanceLondiniensis se hunc almanacum imitavisse confessus est inThe Epicure's Almanack anno1815 divulgato. Inde etiam evolveruntThe Good Food Guide etGourmet; a Grimod et Brillat-Savarin inspiranturPellegrino Artusi,M. F. K. Fisher,Elizabeth David plurimique qui nostro aevo de re cibaria philosophari solent.
Anno 1803 insuntcalendrier nutritif ("calendarium nutritivum") pp. 1-158 editionis 2ae,itinéraire nutritif sive itinerarium Lutetiae gastronomicum pp. 159-213;variétés nutritives seu miscellanea et anecdota coquinaria pp. 214-236. Calendarium magna parte ex enumerationibus carnium, volatilium, piscium, holerum quoquo mense Lutetiae venundatorum constitutum est. Sub rubrica itinerarii auctor de novis rebus Francicis, de mutatione horarum prandii et cenationis, de originepopinarum restaurativarum, de consuetudinibus Anglicis in Franciam introductis, plenius pp. 161-168 disseruit. Pagina 158 in nota subiuncta laudata est mensa convivalisIoannis Iacobi de Cambacérès(fr) consulis secundi; volumen omnemarchioni de Aigrefeuille, magistro hospitii eiusdem Cambacérès, dicatum est (pp. vii-viii).
Volumen secundum, anno 1804 divulgatum,Bartholomaeo Andreae Camerani ganeoni fabularumque scaenicarum doctori dicatum est (pp. iii-viii). Commentationes gastronomicae ad initium voluminis coactae sunt, inter quas de prandio, de merenda, de cena, de cena nocturna, de secundis mensis separatim disseritur (pp. 41-83); sub rubrica "potagii" (Du potage) praeceptum datur nutritivisssimipotagii ab eodem Camerani primum inventi (pp. 29-34). Insequuntur anecdota vel varietates nutritivae (pp. 110-143) pluresque commentationes miscellaneae inter quas longissima de potionibus (pp. 178-216). Series notitiarum de novitatibus Franciae omnis gastronomicis (pp. 249-274) loco itinerarii gastronomici stat.
Dedicatione voluminis tertiiCarolus Bertinazzi histrio Taurinensis, Lutetiae anno 1783 mortuus, "ultimus comoediae Italicaeharlechinus", commemoratus est (pp. vii-viii). Prima commentationum miscellanearum de vocabulis quaesivit (Des gourmands et de la gourmandise, pp. 1-7), verbis Francicisfriand etfriandise distinctis, ut si a "ganeone" et "ganea" distinguantur "dulcivorax" et "dulcivoracitas"; modus potagii inferendi apudAemiliam Contat(fr) usitatam, iuratricem gastronomicam, laudata est (pp. 12-18); sed maxima pars huius capituli enumerationi fructuum data est (pp. 25-87).Second promenade d'un gourmand dans Paris ("iter secundum ganeonis per Lutetiam" sicut renovatio et auctio itinerarii, quod iam in primo volumine proderat, propositum est (pp. 88-137); quod sequuntur commentationes variae de cibis. Novitatibus cibariis sicut anno anteriore enumeratis, editiojournal des gourmands proposita est (pp. 160-163). Sub nova rubricaEssai de biographie gourmande vitae breves ganeonum Italorum propositae sunt (pp. 154-160). Hoc anno etiamGeographie gourmande brevissime incepta est: geographia ganearia Francica (pp. 213-220);De la gourmandise allemande; Le Français panivore (pp. 240-245); epistula de deliciis Germaniae (pp. 289-300).
Volumen quartum ad Associationem dierum Mercurii, societatem cenatoriam, dicatum est (pp. v-x). De ordine primarum mensarum (Des entrées,Des hors d'oeuvres,du rôti vel carne assa, pp. 1-19) secundarumque cum vinis eodem tempore propositis (Des entremets necnonDes vins d'entremets, pp. 25-39) necnon prandiorum campestrium gastronomicorum (Des parties de campagne gourmandes velpique-niques, pp. 65-78), insuper de officiomagistri hospitii (pp. 39-45) explicatum est. Inter cibos singuloscaseus recoctusProvinciaeiuscellumque testudinum Anglicum descripti sunt (pp. 58-64). Geographia ganearia ex elixiribusGrassae etGenavae confectis incepit, adconfecturasribumBarrenses peperit, inalleces sorosBruxellenses finivit (pp. 78-137). Iter gastronomicum Parisiense denuo sub rubricaPetite revue gourmande datum est ("Parva revisio ganearia", pp. 138-282). Iam non secundum vicos viasque, potius ratione artium a tabernariis adhibitarum ordinatur: separatim ergo enumerati sunt restauratores (pp. 142-154), caupones generum plurium, braxatores (pp. 168-171), acetarii et mustardarii (pp. 182-187), pasticiarii (pp. 187-204), confectores bellariorum (confiseurs, pp. 226-247) etc., et qui venditabant in macellis velHallis Parisiensibus (Marchands et marchandes de La Halle, pp. 171-180, cf. iam vol. 3 pp. 301-307). Sequuntur novitates gastronomicae paucae (pp. 283-291) et "necrologia gastronomica" ubi commemorata est vitaIosephi Gastaldy medici et ganeonis (pp. 291-304).
Cuius memoriae volumen quintum, quod anno 1807 prodit, dicatum est (pp. v-viii). Desalsis vel iuribus (Des sauces, pp. 1-8), deiuscellis e pastis et collyris (pp. 102-109), de cenatoribus urbanis ("parasitis" antiquorum, pp. 42-57), de coquis et magistris hospitii (pp. 57-64), de vinis explicatum est. Inter singula alimenta descripta suntvinum Cabliacense (pp. 20-27),defrutum Anglicum (pp. 69-72),thea (pp. 92-97), vina cocta sive et fortificata (pp. 149-155),pilau Turcicum (pp. 65-69), stimulantia et aphrodisiaca necnon aromata et condimenta (pp. 180-196). Geographia gastronomica brevius modo academico disputata est (pp. 277-280), sed additur symbola de gastronomia urbisMassiliae abAlphonso de Fortia de Piles contributa (p. 222 ss.). Carmen gastronomicum abMérard de Saint-Just pp. 305-314 divugatum est. Iter vel revisio ganearia Parisiensis admodum brevis p. 315 ss. sequitur.
Voluminis sexti commentationes miscellaneae locum primum habent de collationibus (Des ambigus, pp. 1-8), de altero prandio (pp. 74-83), de pincernis (Des sommeliers. pp. 18-25), de ligationibus salsarum (Les liaisons, pp. 26-33), de salsiscoulis (pp. 183-188), de conservatione fructuum et holerum aNicolao Appert inventa (pp. 102-107). Cibi varii descripti sunt, videlicetpersica pp. 83-92,cucumeres pp. 97-102,engraulides pp. 107-113. Ganeones Grimod amici nonnumquam celebrati sunt, videlicet Chagot praeses vicarius iuratorum, qui apud Villebouzin cenas dabat (pp. 116-128, cf. 92-97);Albouis d'Azincourt(fr) qui conceptionem cenarum russarum candidarumque promovebat (pp. 128-133); poëtaMérard de Saint-Just et cena quaedam apudLe Rocher de Cancale celebrata (pp. 160-173). Nundinae variae urbis Lutetiae descriptae sunt (pp. 209-218); insequitur revisio ganearia Parisiensis (pp. 219-308).
Volumen septimum histrioni iuratorique gastronomicoAlbouis d'Azincourt(fr) dicatum est (pp. iv-x). Commentationes miscellaneae de ferculis splendidioribus et architectonicis (Des grosses pièces, Des pièces montées, pp. 1-8), de potagiisgarbure appellatis (pp. 8-16) propositae sunt, deinde de elixiribusBurdigalensibus et praecipue aMaria Brizard confectis (pp. 16-21), desardinisNamnetensibus (pp. 21-32), de utilitatepatatarum (pp. 39-47), de "coffeo" ecichoria et de "vanilla" exavena confectis (pp. 47-58), deandulliisVirae inNormannia (pp. 133-135), desocolata (pp. 135-142), decapsicis loco piperis usitandis (pp. 143-147, 185-186). OratioIosephi Audouin-Rouvière(fr) de eloquentia gastronomica divulgata est (pp. 86-92). Revisio ganearia Parisiensis a pagina 193 incepit.
Ultimum volumen, anno1812, ad manesFrancisci Vatel,magistri hospitiiNicolai Fouquet, qui anno1671 mortem sibi consciverat (pp. v-viii, cf. vol. 7 pp. 169-172). Commentationes editae sunt de tuberibus albis, russis, nigris (pp. 4-10); de ostreis aperiendis (pp. 37-40); de ovis (pp. 49-52); ab Isouard scriptae de carneasinina et de adipe ficedularum (De la chair d'âne,Sur la graisse de bec-figues, pp. 62-65); depuddings artis culinariae Anglicae (pp. 134-138); devino Maderaico (pp. 21-24); de spiritu e cerasis (Kirschwasser, pp. 97-108); de regulisvinorum Burgundiensium (pp. 125-131); de coquis feminis (pp. 43-49). Historia iuratorum gastronomicorum explicata est (pp. 114-120); dissertatio de theatroVaudeville data est (pp. 139-151); rursus de eloquentia ganearia aut Rouvière aut alius quis scripsit (pp. 186-200). Revisio ganearia Parisiensis ultima paginis 201-331 divulgata est.
Ab anno 1804 itineraria nutritiva redigebantur ope quorundam iuratorum qui congredi solebant ad illas delicias aestimandas quas tabernarii Lutetiae submiserant.[1] Inter iuratores enumeranturCamerani (potagii Camerani primus inventor),[2] Chagot du Creusot,[3] Alexis Balaine (popinaeLe Rocher de Cancale patronus), Rouget (pasticiarius),[4]marchio de Cussy,Fortia de Piles,[5]D'Azincourt(fr),[6]Rouvière(fr),[7] mulieresqueAemilia Contat(fr),[8] Mézeray,[9] Des Brosses,[9]Sophia Belmont(d),[10] Hervey,[11] Mars,[12] Ferrière, Hopkins,Marcellina Desbordes(fr),Alexandrina Saint-Aubin(fr) necnon sorores Augusta etMinette Ménestrier(fr).[13] Praeses ab initio congressuum fuitIosephus Gastaldy medicus,l'un des meilleurs dégustateurs qu'a jamais produits la médecine ("unus optimorum gustatorum quos unquam produxerit medicina").[14] Cui successor fuit Gaspard Grimod de Verneuil, editoris cognatus.[15]