1858-жылы англиялык саякатчы Р. Бёртон ачкан. Алабынын аянты 34 миң км2. узундугу 650 км, жазылыгы 40–80 км. Тереңдиги 1470 мге чейин (Байкалдан кийинки дүйнөдөгү 2-терең көл). Деңиз деңгээлинен 773 м. бийиктикте; тектоникалык ичке узун ойдуңда жайгашкан. Жээги бийик жана тик. Батыш жээги тик келип, бийиктиги 2000 мге жетет. Чыгышы жапыз, булуң-буйткалуу. Ири булуңу – Бёртон. Негизги куймалары: Малагараси, Рузизи жана Каламбо. Көлдөн Лукуга дарыясы агып чыгып, ал Луалаба дарыясына (Конгонун алабы) куят. Үстүнкү катмарында суунун температурасы 24–30°С. 30 м тереңдикке чейин суусу тунук. Фаунасынын 75%тейи эндемиктер (негизинен балык, креветка, калак буттуулар ж. б.). Крокодил, бегемот бар. Сууда сүзүүчү куштар уялашат. Балык кармалат. Кеме жүрөт. Порттору:Бужумбура (Бурунди), Калемие (Конго Демократиялык Республикалык), Кигома (Танзания).
“Кыргызстан” улуттук энциклопедиясы: 6-том. Башкы редактору Асанов Ү. А. К 97. Б.: Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору, 2014. 816 бет, илл. ISBN 978 9967-14-117 -9
