Бахрейн (арабча:البحرين,[æl baħˈreːn] угуу үчүн аль-Бахрейн) — расмий аталышыБахрейн Падышалыгы (арабча:مملكة البحرين,[ˈmam.la.kat æl baħˈreːn] Мамлакат аль-Бахрейн) —Перс булуңунда жайгашкан аралдуу мамлекет. Бахрейн 51 табигый жана 33 жасалмааралдан турганархипелагды ээлейт. Аралдардын көпчүлүгү Бахрейн аралынын тегерегинде жайгашкан, ал өлкөнүн аймагынын 83% түзөт.
БахрейнКатар жарым аралы мененСауд Арабиясынын түндүк-чыгыш жээгинин ортосунда жайгашып, аны менен 25 километрликКороль Фахд көпүрөсү аркылуу байланышкан. 2010-жылдагы эл каттоо боюнча Бахрейндинкалкы 1,2 миллиондон ашат, алардын жарымынан көбү өлкөнүн жарандары эмес. 780 чарчы километр аянтты ээлеген Бахрейн,Мальдив аралдары жанаСингапурдан кийинАзиядагы аянт боюнча үчүнчү эң кичинекей өлкө. Анын борбору жана эң чоң шаары -Манама.
Бахрейн байыркыДильмун өлкөсүнүн ордунда жайгашкан. Ал байыртадан бермет кармоо менен белгилүү болгон.Бахрейн бермети XIX кылымга чейин дүйнөдөгү эң мыкты деп эсептелген. БахрейнИсламды кабыл алган алгачкыаймактардын бири болгон. Ал тургайМухаммед пайгамбардын көзү тирүү кезинде, 628-жылы элеИслам дини бул жерде тараган.
VII кылымдаарабдар басып алганга чейин, Бахрейн ар кайсыимпериялардын курамында болгон. 1521-жылдан 1602-жылга чейинПортугалия империясынын карамагында болгон, андан кийинПерсия империясынын курамына кирген. 1783-жылыУтуб уруусу Бахрейнди басып алып, ошондон бери аныАль Халифа королдук үй-бүлөсү башкарып келет.
2011-жылы өлкөдө"Араб жазы" толкунунданааразылык акциялары болгон. Бахрейндин башкаруучуАль-Халифа королдук үй-бүлөсүадам укуктарын бузгандыгы үчүн сынга кабылган.
Бахрейнбанк жанатуризм тармактарынаинвестиция салуунун натыйжасындаПерс булуңундагы алдыңкыэкономикалардын бирине айланган. Дүйнөдөгү эң ири финансылыкинституттардын көбүөлкөнүн борборунда жайгашкан. Бахрейн өтө жогорку адамөнүгүүиндексине ээ жана жогорку кирешелүү өлкө катары таанылган. АлБириккен Улуттар Уюмунун, Кошулбоо кыймылынын, Араб мамлекеттеринин лигасынын, Ислам кызматташтык уюмунун жана Перс булуңундагы кызматташтык кеңешинин мүчөсү.
БахрейндеАКШнын Бешинчифлотунун негизги оперативдик базасы жайгашкан.
"Бахрейн" сөзүараб тилиндеги البحرين (аль-Бахрейн) сөзүнүн көптүк түрү болуп,"эки деңиз" дегенди билдирет. Бирок, бул аталыш аял затына тиешелүү зат атооч катары колдонулуп, көптүк түрдөгү грамматикалык эрежелерге баш ийбейт. Ошондуктан, анын формасы дайыма "Бахрейн" болуп, "Бахрайн" деген формасы колдонулбайт. Мисалы, мамлекеттик гимндин аталышында "Бахрайна" (Bahrainunā) (Биздин Бахрейн) же "Бахрайни"Bahrainī (Бахрейндиктер) деп айтылат.
"Бахрейн" аталышы башында кайсы "эки деңизге" тиешелүү болгону так эмес. Бул терминКуранда беш жолу кездешет, бирок азыркы аралды билдирбейт. Алгач ал бүткүл Чыгыш Арабияны (айрыкча Эль-Катиф жана Эль-Хаса аймактарын) билдирген.
Бүгүнкү күндө Бахрейндин "эки деңизи" деп аралдын чыгышында жана батышында жайгашкан булуңдарды, аралдын түндүгүндө жана түштүгүндө жайгашкан деңиздерди же жер үстүндө жана астында жайгашкан туздуу жана тузсуз сууларды түшүнүшөт. Бахрейндин түндүгүндө деңиздин аймактарында байыркы мезгилдерден бери тузсуз суунун туздуу суунун арасында калкып жүргөнү байкалат. Дагы бир теория боюнча, "эки деңиз" депПерс булуңу жана Арабиянын материктик бөлүгүндөгү көл айтылат.
Орто кылымдардын аягына чейин "Бахрейн" аталышы Чыгыш Арабиянын аймагын (азыркы Түштүк Ирак, Кувейт, Аль-Хаса, Катиф жана Бахрейнди камтыган) билдирген. Бул аймак ИрактагыБасраданОмандагы Ормуз кысыгына чейин созулган. "Бахрейн" термини качан азыркы аралдарды гана билдире баштаганы белгисиз. Бирок, Чыгыш Арабиянын жээк тилкеси миңдеген жылдар бою "Бахрейн" деп аталып келген.
Бахрейн аралдарында адамзаттын изи байыркы доорлордон бери эле байкалат. Бул жерде коло доорундагы маанилүү соода борбору болгон Дильмун жайгашкан. ДильмунМесопотамия мененИнд өрөөнүн байланыштырган. Кийинчерээк Бахрейндиассириялыктар жанававилондуктар башкарышкан.
Биздин заманга чейинки VI кылымдан III кылымга чейин БахрейнАхемениддер империясынын курамында болгон. Биздин заманга чейинки 250-жылдарыПарфияПерс булуңун көзөмөлгө алып, соода жолдорун башкаруу үчүн өз таасиринОманга чейин кеңейткен.ПарфиялыктарПерс булуңунун түштүк жээгиндеги соода жолдорун көзөмөлдөө үчүн аскердик бөлүктөрдү жайгаштырышкан.
Байыркыгректер Бахрейнди Тилос деп аташкан. Албермет соодасынын борбору болгон.Александр Македонскийдин аскер башчысы Неарх Бахрейнге келип, аралдын кооздугуна жана байлыгына суктанып, аны "жашыл жер" деп атаган. Ал жердепахтадан жасалган кийимдердиИндияга жанаАрабияга экспорттогондугун жазган.
Александр Македонский Бахрейнге грек колонизаторлорун жайгаштырууну пландаштырган, а бул план канчалык деңгээлде ишке ашканы белгисиз. Бирок, Бахрейн эллинин маданиятынынан таасирленген.Грек тили жогорку катмардын арасында кеңири таралган, ал эми Зевс кудайынаараб күндүн Кудайы Шамс катары сыйынышкан. Бахрейнде грек спорттук мелдештери да өткөрүлгөн.
Бахрейнде байыркыцивилизациянын издери көп кездешет.Аралдагы байыркышаарлар бекемдубалдар менен курчалган. Дильмун мамлекети деңиз соодасынын ири борбору болгон жана ал аркылуушумерлер мененИнд өрөөнүнүн элдеринин ортосунда байланыш түзүлгөн.
[[ ]] Бахрейндин 2020-жылга карата калкынын жаш курагы жана жынысы боюнча пирамидасы
2021-жылы Бахрейндин калкынын саны 1 526 929 адамды түзгөн. Алардын 45%га жакынынИрандан,Европадан жанаТүштүк Азиядан келген жумушчу мигранттар жана алардын үй-бүлө мүчөлөрү түзгөн. Бахрейндин расмий тили –араб тили.Англис,фарси жанаурду тилдери да кеңири колдонулат.
Калктын демографиялык көрсөткүчтөрү:
Шаар калкы: 89,6% (2021-жыл).
Төрөлүүнүн жалпы коэффициенти: 1 аялга 1,68 төрөт (2021-жыл).
Сабаттуулук: 97,5%; эркектер арасында - 99,9%, аялдар арасында - 94,9% (2018-жыл).
Жаш курагы боюнча бөлүштүрүү: 15 жашка чейинкилер - 18,45%, 15 жаштан 65 жашка чейинкилер - 78,19% (алардын 44%ы - чет элдик жарандар), 65 жаштан жогоркулар - 3,36%.
2021-жылы төрөлүү 1000 адамга 12,5, өлүм - 1000 адамга 2,81, иммиграция - 1000 адамга -0,67, калктын табигый өсүшү 0,9% түзгөн.
Ымыркайлардын өлүмү: 1000 төрөлгөнгө 10,54.
Жашоонун күтүлүүчү узактыгы: 79,67 жаш (эркектер үчүн - 77,39 жаш, аялдар үчүн - 82,02 жаш).
Калктын орточо жашы: 32,9 жаш (эркектер - 34,4 жаш, аялдар - 30,3 жаш).
Калктын тыгыздыгы: 1912,7 адам/км².
Бахрейндин борбору жана эң чоң шаары -Манама. Ал Бахрейн аралынын түндүк-чыгышында жайгашкан.Манама - ири соода борбору жанаПерс булуңундагы үч эркин соода зонасынын бири.
2017-жылдагы маалыматтар боюнча Бахрейн калкынын көпчүлүгүмусулмандар (73,7%). Алардын ичиненшииттер басымдуулук кылат. Калгандарысунниттер. Ошондой элехристиандар (9,3%) жана башка диндердин өкүлдөрү (16,9%) бар.
Бахрейнпарламенти эки палатадан турат. Төмөнкү палата -Депутаттар палатасы - жалпы элдик добуш берүү менен шайланат. Жогорку палата - Консультативдик кеңеш (Межлис аш-Шура) - король тарабынан дайындалат. Эки палатада тең 40 депутаттан бар. Бахрейнде саясий партиялардын ишмердүүлүгүнө тыюу салынган.
Бахрейн - өнүгүп келе жаткан өлкө жанамунай экспорттойт. 1932-жылы мунай кендери ачылганга чейин Бахрейндин экономикасынын негизги тармагы бермет кармоо болгон (ал азыркыга чейин дагы маанилүү тармактардын бири). Мунайдын казып алынышы жана кайра иштетилиши бир мезгилде ИДПнын 60% түзгөн, азыр 30% түзөт. Бахрейндин мунай запастары азайып баратат.
Өлкөдө ошондой эле жаратылыш газы казылып алынат жана кайра иштетилет. Анын запасы олуттуу. Бахрейнде оффшордук банк иши өнүккөн.Манама шаарында көптөгөнараб трансулуттук корпорацияларынын башкы кеңселери жайгашкан. Бахрейнде супертанкерлерди оңдоо иштери жүргүзүлөт, ошондой элеалюминий заводу бар.
Бахрейнэкономикасынын күчтүү жактары:мунай жанагаз кендеринин болушу, өнүккөн оффшордук банк сектору, ички инвестициялар,туризм,алюминий өндүрүшү жана азык-түлүк менен дээрлик толук камсыз болуу.
Бахрейнэкономикасынын алсыз жактары:мунайдын запастарынын түгөнүп баратышы, башка тармактарга жетишсиз өзгөртүүлөрдүн киргизилиши,жумушсуздуктун жогорку деңгээли жана мамлекеттик карыздар.
Бахрейндин акча бирдиги - Бахрейндинары. Ал 1000 филске барабар. Динардын курсуАКШ долларына байланган. Бахрейндинары кувейт динарынан кийин дүйнөдөгү эң кымбатвалюта болуп саналат.
Спутниктен тартылган сүрөт. Бахрейндин чыгыш тарабы.Сауд АравиясыБахрейндин картасы
Бахрейн 33аралдан турганархипелагды ээлейт. Эң чоңарал - Бахрейн. Ал түндүктөн түштүккө карай 50 км, батыштан чыгышка карай 15 км созулат. Буларалакиташ тегинен турат, калган аралдаркораллдан пайда болгон. Аралдын борборунда бийиктиги 30-35 метр болгонплато жайгашкан. Эң бийик жери - Эд-Духан тоосу (134 м).
Бахрейндинклиматы кургак жана тропиктик. Чоң аралдарда жана жээк зонасындадеңиздин түбүнөн тузсуз булактар чыгат. Бахрейндин аймагындачөлдөр басымдуулук кылат.Деңиз суусунда көптөгөнкораллдар бар. Бахрейнтропиктик кургак климаттык зонада жайгашкан. Кышы жылуу, жайы абдан ысык. Жылына орточо эсеп менен 90 мм жаан-чачын жаайт.
Бахрейн архипелагынын флорасы салыштырмалуу ар түрдүү. Чөлдөрдө саксаул,төө тикен, жыңгыл, астрагал сыяктуу кургакчылыкка чыдамдуу өсүмдүктөр өсөт. Жер астындагы суулардын жер бетине чыккан жерлеринде курмапальмасы жана башка өсүмдүктөр мененоазистер кездешет.
Жаныбарлар дүйнөсү анчалык бай эмес.Канаттуулар,кемирүүчүлөр жана сойлоп жүрүүчүлөр басымдуулук кылат. Жээктеги сууларда 400гө жакынбалык түрү, анын ичинде промыселдик балыктар жашайт.Деңизташ бакасы кеңири таралган.Коралл рифтерикрабдар, омарлар, креветкалар, моллюскалар, анын ичинде бермет моллюскаларына бай. Кораллдардын түрлөрү көп (2000ден ашык).
Бахрейндин маданий мурасыислам салттары менен тыгыз байланышта. Заманбап адабият Бахрейн коомунунсоциалдык жанасаясий турмушун чагылдырат. Бахрейндин сүрөт искусствосу өзүнчө "Бахрейн стили" менен айырмаланат.
Бахрейндин негизги кооз жерлерине төмөнкүлөр кирет:
Манамадагы Чоң мечит (ислам архитектурасынын шедеври)
Куран үйү
Улуттук музей
Майрамдар
2006-жылдын 1-сентябрынан тартып Бахрейнде дем алыш күндөрү жума жана ишемби болуп өзгөртүлдү. Бул дүйнөнүн башка өлкөлөрү менен жуманын циклин шайкеш келтирүү максатында жасалды.
Бахрейн 1984-жылдан бери бардык жайкы Олимпиада оюндарына катышып келет. Биринчи байгени 2012-жылыЛондондо 1500 метрге чуркоодо Мариам Юсуф Жамал жеңип алган.
Бахрейндин чакан, бирок жакшы жабдылган куралдуу күчтөрү бар. НегизиненАКШнын курал-жарактары менен жабдылган. Бахрейн өкмөтүАКШ менен кызматташуу келишимин түзгөн жанаАКШга Джуффайр деңиз базасын берген.
XX кылымдын башында Бахрейндеги жалгыз билим берүү формасыислам мектептери (куттабдар) болгон. 1919-жылы биринчи заманбап мамлекеттик мектеп ачылган.
2004-жылы король Хамад ибн Иса Аль Халифа Бахрейнде 12 жылдык билим берүүнү колдоо үчүн маалыматтык технологияларды колдонуу боюнча долбоорду баштаган.
Бахрейндежогорку окуу жайлары да бар. Бахрейн университети, Королдук аялдар университети жана башкалар.
Жалпыга маалымдоо каражаттары
Бахрейндеараб жанаанглис тилдеринде ондон ашык гезит-журналдар чыгат. Эң ири гезиттер: "Аль-Айям", "Ахбар аль-Халидж", "Галф Дейли Ньюс".
_and_ships_assigned_to_Boxer_Expeditionary_Strike_Group_(BOXESG)_steam_alongside_while_transiting_to_U.S._5th_Fleet's_area_of_responsibility.jpg)