Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


Jump to content
Wikipediaan godhoniador rydh
Hwilas

Piktek

Dhyworth Wikipedya, an godhoniador rydh
Piktek
Kewsys yn:Alban bys dhe 1,100 O.K.
Klasyans genynnek:Eyndo-Europek
Radnyethow
Savla Sodhogel:
System skrifanebes ensamplow a skrif ogam
Kodednow
ISO 639-3xpi
Rol Linguistxpi
Glottologpict 1238


Piktek yew an tavas marow kowsys gen anBiktyon, tus enSgotlond est ha north a-dhia anOos Horn dhe'n Kresosow A-varr. Tanow ew an dustuni skrifys rag an tavas marnas nebes henwyn telleryow ha personel war veyn kov ha rekordow kevos. An dustuni a lever dell ew tavasGeltek haval ort an tavasBrythonek kowsys en remenatBreten Veur kens an goryskydnans anglo-saksonek.

Nebes akademogyon a gryjis nag o Piktek tavasEyndo-Europek rag termyn hir, bes golok minoryta ew hedna lebmyn.

A-dhia reyn Domnall mac Causantín (Dòmhnall mac Chòiseim enAlbanek arnowydh) tredh 889 ha 900 KK, e feu process a Albanekkhe dres an 200 bledhen nessa. Gelwys veu an tiredh avel meterneth Alba en le meterneth an Biktyon. Gwirhaval ew bos an tavas marow erbydn 1100KK. Ema tus ow tybi dell wrug Piktek delenwel Albanek, dre jevisya geryow ha syntaks, drefen bos Albanek moy hevelep ort an tavosow Brythonek agesWordhonek.

Gwedhen deylu yethow keltek
Telleryow an meternethow piktek (lytherednow bras) ha meternethow Brythonek erel (lytherednow bian)

Doronieth

[golegi |pennfenten]

Henwys ew seyth meterneth piktek yen tekstow koth. An re ma ew

  • (1) Cait enCaithness haSutherland arnowydh,
  • (2) Ce, en Moray ha Buchan arnowydh,
  • (3) Circin, enAngus arnowydh,
  • (4) Fib,Fife hedhyw e'n jydh,
  • (5) Fidach, ogas dheInverness,
  • (6) Fotla, Atholl (Ath-Fotla) e'n eur ma,
  • (7) ha Fortriu, en tiredh Moray lebmyn.

Dustuni yethoniethek

[golegi |pennfenten]

An yethor, Guto Rhys, a lever bos a-dro dhe nebes kansow a dharnow kedhlow ow tochya Piktek. An brassa radn anodhans ew henwyn telleryow en tiredhow piktek ha henwyn personel a Biktyon en tekstow Sows-saksonek, Wordhonek hag Albanek. Dustuni aral ew geryow chevisyys (dre vras en Albanek) ha skrifedhow Ogham.

Kevys ewrolyow meternedh an Biktyon e’n dornskrifowLebor Bretnach haKronynyl Piktek.


Telleryow Piktek a hwer en Sgotlond dhe'n north a Dhowr Forth tredhFife hagEnys Skye, an brassa radn anodhans dhe'n soth a Dornoch Firth. Nebes tanow enjei e'n north pell.

Ema dhe lies trev ha gnasow doroniethel an tiredh hanow Piktek, ow komprehendya:

  • Aberdeen, Aberdeenshire. Ow styrya "aber Dowr Don" (c.f.aber enKembrek haKernowek) koth.
  • Cupar, Fife. Ow styrya "kemper" (c.f. cymer en Kembrek).
  • Keith, Banffshire. Ow styrya "koos" (c.f. coed en Kembrek).
  • Kirkcaldy, Fife. Ow styrya "teller an ger galish" (Kembrekcaer hacaled).
  • Perth, Perthshire. Ow styrya "perth" (c.f. ha perth en Kembrek ewedh).
  • Yell, Shetland. Ow styrya "tir boghosek" (c.f. Kembrekiâl).

Nebes elvendnow Piktek a hwer lies gweyth e'n tiredh. Ottobma rol a hwarvosow restrys herwydh an ger Kembrek.

Elven (Kembrek)Styr KernowekHenwyn telleryow
brynbreBurnbane, Burnturk, Cameron (Markinch), Cameron (St Andrews), Newburn, Strathburn
caerkerCardean, Carey, Cargill, Carmurie, Carpow, Carpoway, Crail, Kair, Keir, Kercock, Kirkbuddo, Kirkcaldy
coedkoosCatochil, Inchkeith, Keith, Keith Lundie, Keithack, Keithick, Keithmore, Keithny, Keithney, Keithock, Kitattie, Rothket
dôlprasDalfouper, Dallas, Dallasbraughty, Doll, Dollar, Dull
llannerchlannerghLandrick, Lanrick, Lendrick
mig(n)kenegenDalmigavie, Meckphen, Meigle, Megen, Megevie, Meggen, Meggernie, Midmar, Midstrath, Migdale, Migger, Migvie, Strathmiglo
pantpansPanbride, Panholes, Panlathy, Panmure, ?Pannanich
penpednPandewen, Pennan, Pinderachy, Pinnel
treftrevCantray, Cantress, Menstrie, Montrave, Rattray (Blairgowrie), Rattray (Buchan), Tramaud, Trefor, Trefynie, Trostrie, Troustrie

Ema dhe nebes furvow Albanek kenerys le an furvow Piktek, ken thew skrifys an hanow gwreydhek en istorek.

  • Inverbervie, Kincardineshire.Haberberui en 1290, ow tiskwedhes dell wrugaber Piktek chanjya dheinbhir Albanek bes gen an keth styr.
  • Inverie, Fife. Furv a-varrAuerin (1141), a alsa bos rag*Aberin, h.y an keth chanj dhortaber dheinbhir.
  • Kindrochit Alian (Braemar), Aberdeenshire.Doldauha kens c.850 KK, gen an elven gensadôl.
  • Strathtyrum, Fife.Trestirum en 1190, ow kampolla chanj dhort an Piktektref, "estate", dhe'n Albanek (styr dyffrans)srath.

Skriftow Ogham

[golegi |pennfenten]

Ken thew styryow dres 40 a skriftow ansur hwath, aswonys ew bos niver anodhans a gomprehend furvow Brythonek. An yethor Guto Rhys a gussul kemeres rach drefen bos an gettesten yethoniethek anwodhevys.

Skrift Ogham e'n Broch of Burrian, Enysow Ergh, a veu treuslytherednys avelI[-]IRANNURRACTX EVVCXRROCCS. Mars ewI[-]irann uract cheuc chrocs, hebm a dhiskwedh ger Piktek haval ort Kembrek Kothguract (gwrug), en Kembrek Kresgoruc}. Gen styr an pajwora ger avel Piktek*crocs (Kembrek 'croes' dhort an Latincrux) ha'n kensa ger avel hanow personel, an skrift a alja bos lavar Piktek ow tisplegya an den a wrug kervya an grows.

An skriftow en Shetland en Cunningsburgh ha Lunnasting,EHTECONMORS hag[E]TTECUHETTS, ew konvedhys avel lavarow Brythonek ow styrya "hebm ew mar veur" ha "hebm ew mar bell", a-gettep, messachys gwiw rag meyn or.

Treuslytherednys avelIRATADDOARENS, possybyl ew dell gomprehend skrift an Men Brandsbutt furv Piktek haval ort an Bretonek Kothirha-, "ev a worwedh", avelIRA-, en skrift Lomarec en Breten Vyghan.

Delanwes war Albanek

[golegi |pennfenten]

Ema dhe hwithrans ow tochya an tavas Albanek, gen Alexander Macbain en 1896 en arbednik, diskwedhys niver a eryow chevisys dhort Piktek e'n tavas.

Possybyl ew an re a sew:

  • bad. Ow styrya "bonni" (c.f. Bretonekbod)
  • bagaid. Ow styrya "bagas" (c.f. Kembrekbagad)
  • dail. Ow styrya "pras" (c.f. Kembrekdôl)
  • dìleab. Ow styrya "kemynro"
  • monadh. Ow styrya "menedh" (c.f. Kembrekmynydd)
  • mormaer. Term laghyel ow styrya "yurl" (c.f. Kembrekmawr hamaer)
  • pailt. Ow styrya "pals" (c.f. Kembrek Krespallt)
  • peasg. Ow styrya "goli bian" (c.f. Kembrekpisg)
  • peit. Ow styrya "darn bian a dir" (c.f. Kembrekpeth)
  • pòr. Ow styrya "trevas" (c.f. Kembrekpawr)
  • preas. Ow styrya "prysk" (c.f. Kembrekprys poprysg)

Yma dhe Albanek nebes geryow gen styryow nessa dhe Vrythonek agesWordhonek, r.e. styrSrath (>Strath-) ew tir gwels en Wordhonek Koth bes “nans ledan” en Albanek arnowydh, haval en tien dhe’n yethow Brythonek (r.e. Kembrekystrad).Dùn,foithir,lios,ràth hatom a dhiskwedh an keth delanwes. Guto Rhys a breder Piktek dhe janjya syntaks Albanek ewedh.

Henwyn personel

[golegi |pennfenten]

Henwyn personel Piktek, rag ensampel an re dhort an dornskrif Poppleton a dhiskwedh gnasow Brythonek avel synji-st diwettha haw- kensa (c.f. P.Uurgust vs. IwerdhonekFergus) keffrys ha displegyans-ora- dhe-ara- (c.f. P.Taran vs I.torann).

Ema dhe nebes tus Piktek henwyn hevelep en tien e'n tavasow Brythonek erel. Ottobma rol a niver a henwyn Piktek ha’ga hevelep e’n tavasow erel.

PiktekHanow hevelep BrythonekHanow hevelep Keltek aral
MailconMailcon (Kembrek Koth),Maelgwn (Kembrek)-
Morcunt,Morgunn,MorgainnMorcant (Kembrek)-
Tarantaran (Kembrek ha Kernewek)Taranis (Gallek)
UnustUnwst (Kembrek)Oengus (Albanek)
Uoret,UradGuoret (Kembrek Koth)-
UuenOwain (Kembrek)-
UurgustGurgust (Kembrek Koth)Fergus (Albanek)
DrestTrystan (Kernewek)-

Niver a elvednow hag ew kebmyn en oll an tavasow Brythonek rag furvya henwyn ew kevys en henwyn Piktyon ewedh. Anjei a gomprehend*jʉð, "arlodh" (>Ciniod) ha*res (>Resad; c.f. kembrekRhys).En 2008 Alan James a brofyas bos Piktek haKumbrek (Brythonek an Hen Ogledh) moy haval ages Kembrek. Studhyans en 2015 gen Guto Rhys a leveris dell o Piktek tavas Brythonek heb kebmys a dhelanwes gen [Latin]] ages an tavasow erel. En despit dhe hedna, ema dhe Forsyth, en 1997, ha Taylor hag Aitchison en 2019 profyes niver a eryow Latin en Piktek. Anjei a gomprehend:

  • *Crocs, "krows" (c.f. Kembrekcroes < Latin*crox), war skrift an Ven Burrian, Enysow Ergh.
  • *Ecles, "eglos" (c.f. Kembrekeglwys < Latineglesia) herwydh Taylor en Ecclesgreig hag erel.
  • *Leo, "lew (kasor)", (c.f. Kembrek 'llew < Latinleo).
  • *Maer, "mer" (c.f. Kembrekmaer < Latinmajor).
  • *Part, "parth" (c.f. Kembrekparth < Latinpars), en Parbroath herwydh Taylor.
  • *Pont, "pons (hembronkyer)", (c.f. Kembrekpont), herwydh Aitchison en Pointack, ha’n hanow personelBrude Bont e’n dornskrif Poppleton.


  • Men Aberlemno ow tiskwedhes arwodhow piktek, (dhort an wartha dhe’n woles) an sarf, an disk dewplek ha’n gweder mires ha krib
    Men Aberlemno ow tiskwedhes arwodhow piktek, (dhort an wartha dhe’n woles) an sarf, an disk dewplek ha’n gweder mires ha krib
  • Daswrians 19ves kansvledhen a blatt arhans dhort an Gelva Norrie, Fife, gen disk dewblek ha gwelen-Z
    Daswrians 19ves kansvledhen a blatt arhans dhort an Gelva Norrie, Fife, gen disk dewblek ha gwelen-Z
  • Men Aberlemno, ow tiskwedhes Batel Lydn Nechtan 685 KK
    Men Aberlemno, ow tiskwedhes Batel Lydn Nechtan 685 KK
  • Men Brandsbutt ha skrift Ogham
    Men Brandsbutt ha skrift Ogham

Ma an erthygel ma usya anFurv Skrifys Savonek a-barth Kernowek diwedhes.

Dhyworth "https://kw.wikipedia.org/w/index.php?title=Piktek&oldid=220832"
Klassys:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp