Binêre herwiha:u,
ü,
U,
Û, ûÜû (girekÛ)
- Bîst û şeşemtîpaalfabeyakurdî,dengdêrekdirêj ûhevdengîئوو(û) (li destpêka peyvê) ûوو(û) yakurdî-erebî ye.
| Unicode | Koda HTMLê | Tex |
|---|
| U+00FB | û anû an jîû | \^{u} |
û
- Peyvikek e bo girêdana du yan çend tiştên mîna hev yan yên beşdarî heman tiştî;
herwiha,jî,hem ... hem ...- Ezû ew hatin. (Hem ez hatim hem jî ew hat(in). Ez hatim, herwiha ew jî hat(in).)
- peyvek ji bogotinadutiştênhevdij
- Ez hatim,û ew çû.
Di girêyên du-peyvî de peyva ku di zimanên din de paşê tê di zimanên kurdî de pêşiyê tê. Bide ber farisîبە جان و دل(be can o dil) û kurdîbi dil û can û keç û kurr, qîz û law, şev û roj...
Bi wateya "herwiha" jiproto-hindûewropî *eti,proto-îranî *et,hevreha avestayîet (lê; û), pehlewîud, u-, farisîو (u, we), rusîи (i), latînîet, fransîet, spanîy...
- Abxazî:-и(-i),-гьы(-g̍ə)
- Adîgeyî:ыкӏи(əkʼi)
- Afrîkansî:en → af
- Akadî:𒅇(u)
- Albanî:dhe → sq
- Almaniya bilind a kevn:anti,enti
- Almanî:und → de
- Altayiya başûrî:ло(lo)
- Alutor:ту(tu)
- Amazîxiya fasî:ⴻⴷ(ed)
- Amharî:ና(na),እና(ʾəna)
- Aragonî:y → an
- Aramî:
- Siryaniya klasîk:ܘ-(wə-, wa-)
- Aramiya babîlonî ya cihûyî:וְ־(wə-)
- Aromanî:shi
- Asamî:আৰু(aru)
- Astûrî:y → ast,ya → ast
- Avarî:ва(wa),-ги(-gi)
- Azerî:və → az
- Baskî:eta → eu,ta → eu
- Başkîrî:һәм(häm),ла(la),лә(lä),менән(menän)
- Belarusî:і(i),ды(dy)
- Bengalî:ও → bn(o),এবং → bn(ebôṅ),আর → bn(ar)
- Bîkoliya naverast:asin
- Bojpûrî:आ(ā)
- Bretonî:ha → br,hag → br
- Bulgarî:и → bg(i)
- Burmayî:နဲ့ → my(nai.)
- Buryatî:ба(ba)
- Conxayî:དང(dang)
- Çeçenî:а(a),и(i),кхин а(qin a)
- Çekî:a → cs
- Çerokî:ᎠᎴ → chr(ale)
- Çîçewayî:ndi,ndipo
- Çîkasawî:micha',mikmat
- Çînî:
- Kantonî:及(kap6, gap6),同(tung4),和(wo4)
- Dunganî:дэ(de)
- Hakkayî:摎(lâu),同(thùng)
- Mandarînî:和 → zh(hé),與 /与 → zh(yǔ),及 → zh(jí),以及 → zh(yǐjí),暨 → zh(jì),同 → zh(tóng)
- Minnanî:佮 → zh-min-nan(kap/kah),和 → zh-min-nan(hām),以及 → zh-min-nan(í-ki̍p),與 /与(ú/í)
- Wuyî:搭
- Çukçî:ынкъам(ynkʺam)
- Çuvaşî:тата(tata)
- Çûkî:me
- Dalmatî:e
- Danmarkî:og → da
- Divehî:އަދި(adi)
- Dusuniya navendî:om
- Elfdalî:og
- Endonezyayî:dan → id
- Erebî:وَـ → ar(wa-)
- Erebiya misrî:و(we)
- Erebiya hîcazî:و(u) (-w after a vowel, w- before a vowel)
- Erebiya tunusî:و(u)
- Ermenî:և(ew),ու → hy(u)
- Esperantoyî:kaj → eo
- Estonî:ja → et,ning → et
- Faliskanî:-cue
- Farisiya kevn:-𐎨𐎠(-c-a/-cā/),𐎢𐎫𐎠(u-t-a/utā/),𐎠𐎫𐎹(a-t-y/atiy/)
- Farisiya navîn:𐭥(ʿ/ud/),𐭠𐭥(ʾʿ/u/),𐭠𐭥𐭣(ʾʿd/ud/)
- Farisî:و → fa(va, o)
- Fenîkî:𐤅(w/wu/)
- Ferî:og → fo
- Fînî:ja → fi,sekä → fi,ynnä → fi,-kä → fi
- Fransî:et → fr
- Friyolî:e
- Frîsî:en → fy
- Gaelîka skotî:agus
- Galîsî:e → gl
- Gotî:𐌾𐌰𐌷(jah),-𐌿𐌷(-uh)
- Gujaratî:અને → gu(ane)
- Gurcî:და → ka(da)
- Guwaranî:ha → gn
- Haîtî:ak
- Hawayî:ame,a,a me
- Hawsayî:dà
- Hindî:और → hi(aur),एवं → hi(evam),व → hi(va),तथा → hi(tathā),ओ → hi(o)
- Hîlîgaynonî:kag
- Hmongî:thiab
- Holendî:en → nl
- Hunsrikî:un
- Îbanî:enggau
- Îbranî:וְ־ → he(ve)
- Kevn:וְ־ → he(wə)
- Îdoyî:e → io,ed → io
- Îlokanoyî:ken,ket
- Îngilîziya kevn:and
- Îngilîziya navîn:and
- Îngilîzî:and → en
- Îngûşî:а(a)
- Înterlîngua:e → ia,et → ia
- Îrlendî:agus → ga,is → ga
- Îtalî:e → it,ed → it
- Îzlendî:og → is
- Japonî:と → ja(to),かつ → ja(katsu),とか → ja(toka),や → ja(ya),そして → ja(soshite),及 → ja,及び → ja(および, oyobi)
- Javayî:lan → jv,sarta → jv
- Kalalîsûtî:aamma
- Kalmîkî:хойр(xoyr),болн(boln)
- Kannadayî:ಹಾಗೂ → kn(hāgū),ಮತ್ತು → kn(mattu)
- Kapampanganî:ampong, at
- Kapverdî:y
- Karelî:ga
- Kaşûbî:ë → csb
- Katalanî:i → ca
- Kirgizî:жана → ky(cana)
- Kîngalî:සහ(saha)
- Koreyî:와 → ko(wa),과 → ko(gwa),그리고 → ko(geurigo),하고 → ko(hago),및 → ko(mit),이랑 → ko(irang)
- Kreyoliya antîlleyî:ak
- Kreyoliya belizeyî:ahn
- Ladînoyî:i,אי
- Lakotayî:na
- Latgalî:i
- Latînî:et → la,ac → la,atque → la,-que → la
- Latviyayî:un → lv,ir → lv
- Lawsî:ແລະ(læ)
- Lazî:do
- Lîtwanî:ir → lt
- Lombardî:e
- Lueyî:᧞(l̇ae),ᩓ,ᦂᧇ(k̇ab)
- Lugandayî:ne,na,ate
- Luksembûrgî:an → lb
- Mòçenoyî:ont
- Makedonî:и → mk(i)
- Malagasî:sy → mg,ary → mg
- Malay:
- Malezî:دان
- Rûmî:dan → ms
- Malayalamî:ഉം → ml(uṃ),കൂടാതെ → ml(kūṭāte)
- Maltayî:u → mt
- Mançûyî:ᡪᠠᡳ
- Manksî:as
- Maorî:me,a,me
- Maranaoyî:ago
- Maratî:आणि → mr(āṇi),व → mr(va)
- Mayayiya yukatekî:yéetel
- Mbya guaraniyî:ha'e
- Mecarî:és → hu
- Megrelî:დო(do)
- Misrî: (ḥnꜥ), (ḥr)
- Mîrandî:i
- Mongolî:ба → mn(ba)
- Nafaanrayî:a
- Nahuatl:
- Nahwatliya navendî:huan
- Klasîk:ihuan
- Navajoyî:dóó
- Nawrûyî:me → na
- Nedersaksî:
- Saksoniya jêrîn ya holendî:on
- Almaniya jêrîn a almanî:on,un
- Nepalî:र → ne(ra)
- Newarî:व(wa)
- Nogayî:эм(ém)
- Normandî:et
- Norsiya kevn:ok
- Norwecî:
- Norweciya bokmålî:og → no
- Norweciya nînorskî:og
- Ohloniya başûr:ara
- Ojibweyî:dash,idash,gaye,ge,miinawaa
- Okînawanî:とぅ(tu)
- Oksîtanî:e → oc
- Oriyayî:ଆଉ(au)
- Osetî:ӕмӕ(æmæ)
- Osmanî:و(ve)
- Oygurî:ۋە → ug(we),بىلەن → ug(bilen),ھەم → ug(hem)
- Ozbekî:va → uz
- Pangasînanî:tan
- Peştûyî:او → ps(aw)
- Pite samî:ja
- Polabî:ă,un
- Polonî:i → pl,oraz → pl,tudzież → pl
- Portugalî:e → pt
- Proto-norsî:ᛅᚢᚴ
- Prusiya kevn:be
- Puncabî:ਅਤੇ → pa(atē)
- Şahmuxî:اتے → pnb(atē)
- Qazaxî:және → kk(jäne),әрі(ärı),мен → kk(men),пен(pen)
- Qiptî:
- Bohaîrî:ⲕⲁⲓ(kai),ⲕⲉ(ke),ⲛⲉⲙ(nem),ⲟⲩⲟϩ(ouoh)
- Sahîdî:ⲕⲁⲓ(kai),ⲕⲉ(ke),ⲙⲛ(mn),ⲁⲩⲱ(auō)
- Cornish:
- Kornî:ha,hag
- Marwarî:अर(ar),अनै(anai)
- Romancî:e,ed
- Romanî:thaj
- Romanyayî:și → ro,iar → ro
- Rusî:и → ru(i),да → ru(da),а → ru(a)
- Rusînî:і(i)
- Saksoniya kevn:anda,endi
- Samiya akkalayî:я(ja)
- Samiya bakurî:ja
- Samiya başûr:jïh
- Samiya înarî:já
- Samiya lule:ja
- Samiya skoltî:da
- Samogîtî:ėr,ė
- Sanskrîtî:च → sa(ca)
- Sardînî:e
- Sebwanoyî:ug
- Semaî:ru
- Sicîlî:e → scn
- Sierra mîwokiya navendî:-l·i-
- Sindhî:۽ → sd(aee’)
- Sirboxirwatî:
- Kirîlî:и
- Latînî:i → sh
- Sîlhetî:ꠀꠞ(ar)
- Skotî:an
- Slaviya kevn:
- Kirîlî:и(i)
- Glagolîtîk:ⰹ(i)
- Slaviya rojavayî ya kevn:и(i)
- Slovakî:a → sk
- Slovenî:in → sl,ter,pa → sl
- Somalî:iyo → so
- Sorbî:
- Sorbiya jêrîn:a
- Sorbiya jorîn:a → hsb
- Spanî:y → es,e → es
- Sundanî:sarta,tur → su
- Swahîlî:na
- Swêdî:och → sv
- Şanî:လႄႈ(lāae)
- Şerpayî:དང(dang)
- Tacikî:ва → tg(va),-у(-u)
- Tagalogî:at → tl,saka → tl
- Tamîlî:உம் → ta(um)
- Tayî:และ → th(lɛ́),กับ → th(gàp)
- Telûgûyî:మరియు → te(mariyu)
- Temazîxtiya atlasa navendî:ⴷ(d)
- Ter samî:da
- Teterî:һәм(häm),вә → tt(wä),белән(belän)
- Tigrînî:ከኣ(käʾa)
- Tirkî:ve → tr,ile → tr
- Tirkmenî:we → tk
- Tîbetî:དང(dang)
- Tokpisinî:na,wantaim
- Toxarî B:ṣpä
- Tumbukayî:na
- Tuvanî:-биле(-bile),болгаш(bolgaş)
- Tzotzîlî:xchiʼuk
- Udmurtî:но(no)
- Ume samî:jah
- Urdûyî:اور(aur)
- Ûkraynî:і → uk(i),й → uk(j),та → uk(ta)
- Vandalî:ia
- Venîsî:e → vec
- Viyetnamî:và → vi (𡝕),với → vi (喟)
- Volapûkî:e → vo
- Walonî:et → wa,eyet → wa
- Warayî:ug
- Weylsî:a → cy,ac → cy
- Wîlamowî:ana
- Ximêrî:នឹង → km(nɨng)
- Yakutî:уонна(uonna)
- Yidîşî:און → yi(un)
- Yupîkiya navendî:-llu
- Yûnanî:και → el(kai),κι → el(ki),ϗ
- Kevn:καί(kaí),τε(te),τε καί(te kaí),δέ(dé),ἠδέ(ēdé)
- Yûnaniya mîkenî:𐀤(qe)
- Zêlandî:en,in
- Zhuangî:caeuq
- Zuluyî:na-,futhi
- ǃXóõ:ǂʻá,ʻàhn
- Ev qismê Wergerê ji malûmatên naverokavê versiyona madeyaand aWîkîferhenga îngilîzî pêk tê.
