Ji ber ku pênase di çand û demên cûda de pir cûda dibe, peywirek zelal tenê di çarçoveyek guncaw de gengaz e. Ji bo Ereban kesên biyanî yên ku bi Erebî rast nizanin wekî Ecem têne hesibandin. Komên etnîkî yên wekîBerber,Kurd,Tirkmen,Suryanî û kêmnetewên din ên li welatên Ereban dijîn di nava Ereban de nayên jimartin. Gelek ji wan erebî wek zimanê duyemîn diaxivin.
Bikaranîna belgekirî ya destpêkê ya peyva Ereb ji bo referansa gel di tomarek biZimanê akadî ya dagirkirinaAramî aAsûriyan (sedsala 9an BZ) de di monotoliya xûrx de xuya dibe. Monoliths ev têgîn ji bo Beduynên Nîvgirava Erebî yên di bin desthilatdariya Qral Gindîbû de bikar anîne ku wekî beşek ji hevbendiyek li dijî Asûr şer kirine.[10] Di nav xenîmetên ku artêşa padîşahê AsûrîŞalmaneser III diŞerê Qerqarê (853 BZ) de girtiye, 1000 deve ji "Gîndibu'yê Arbâya" an "[zilamê] Gindîbû yê Ereban" (ar-ba-a-a, hene bûna nîsba rengdêra navdêra ereb).
Piştî mirinaMuhemmed di sala 632an de, artêşênRaşidûn dest bi kampanyayên fethê kirin û Xelîfet, an Împeratoriya Îslamî, ku yek ji mezintirîn împaratoriyên dîrokê ye, ava kirin. Ew ji împaratoriya Erebî ya berê ya Queen Mawia an jî Împaratoriya Palmyrene ya Asûrî-Ereb mezintir bû û dirêjtir bû.[11][12] Dewleta Reşîdûn dewleteke bi temamî nû bû û ne mîna mîrektiyên Ereb ên sedsala xwe yên mînaHimyariyan,Laxmîdan ûXesaniyan bû.[13][14]
Ebasî neviyên Abbas ibn Abd al-Muttalib, yek ji apên herî biçûk ên Mihemed û ji heman eşîra Benû Haşim bûn. Ebasîyan serhildanek li dijîEmewiyan bi rê ve birin û di şerê Zabê de ew têk birin û bi bandor li serweriya wan li hemû deverên Împeratoriyê ji bilî Endulusê bi dawî bû. Di sala 762an de Xelîfeyê Ebasî yê duyem el-Mensûr bajarêBexdayê damezrand û wek paytexta Xîlafetê îlan kir. Berevajî Emewiyan, Ebasiyan ji aliyê kesên ne-ereb piştgirî didan.[15]
Xîlefeta Fatimî di destpêka sedsala 10an de ji aliyê el-Mehdî Billah ve, ku ji dûndana Fatima keça Mihemed e, hat damezrandin. Misir navenda siyasî, çandî û olî ya împaratoriya Fatimiyan bû. Dewleta Fatimiyan di nav Berberên Kutama de, li rojavayê peravênAfrîkaya Bakur, liCezayirê, di sala 909an de Reqada, paytexta Axlabîd, dagir kir. Di sala 921an de Fatimiyan bajarêTûnisê Mehdiya weke paytexta xwe ya nû ava kirin. Di sala 948'an de wan paytexta xwe guheztin El-Mensûriye, li nêzî Qeyrûana Tûnisê û di sala 969'an de Misir zeft kirin û Qahîre wekî paytexta xîlafeta xwe ava kirin.[16]
Ji 1517 heta 1918, piraniya cîhana Ereb di bin serweriyaÎmperatoriya Osmanî de bû. Osmaniyan liQahîreSiltanatiya Memlûkê têk bir û xîlafeta Ebbasiyan bi dawî kir. Ereban bi guhertina rêveberiyê hîs nekir, ji ber ku Osmaniyan desthilatdariya xwe li gorî pergalên rêveberiyên berê yên Ereban model kirin.[17]
PiştîŞerê Cîhanî yê Yekem, dema ku Împaratoriya Osmanî ji aliyê Împaratoriya Brîtanî ve hat hilweşandin, koloniyên Osmanî yên berê di navberaBrîtanya ûFransiyan de wekî erkên Yekîtiya Neteweyan hatin dabeş kirin.[18][19]
Dewletên ereb
Piştî kolonyalîzmê, Ereb bi tevahî 22 welatên ku ji Afrîkaya Bakur hetaRojhilata Navîn dirêj dibin, bûne serxwebûna xwe.
Çand û hunera ereban pirr dewlemend e. Bi belavbûnaÎslamê re kûltûra gelên îslam pejirandine jî tevlî ya ereban bûye.[20] Xwarinên ereban bandoreke mezin li yên cîranan kirine, herwiha berevajî jî.Riz,nîsk, lovî (lobiye), berhemênşîr,goştê sor bingeh in di pêjgeha ereb de. Bi qasîkurd ûfarisan nebe jî,biharbêhnê bikartînin.[21]
Li bakurê Afrîkayê ku lê ereb dijîn, bandora xwarinên herêmaDeryaya Navîn û afrîkayî jî gelek e.[22] Mirov dikare bêje, li peravênDeryaya Navîn, çandeke hevpar heye. Jipêjgeja kurdî jî gelek xwarin derbasê ya ereban bûye.Kufte, hin cureyênşorbeyê ûkilor ji kurd û farisan derbasê ereban bûye.
Ereb bi kafê (qehwe),şîranîyên bêhempa, goşt û riz, dehan cureyênnanê deng dane. Di cîhanê de cihê pêjgeha ereb gelek mezin e, bilind tê nirxandin.[23]
^ Flandrin, Jean-Louis; Montanari, Massimo; Sonnenfeld, Albert; Botsford, Clarissa (1999). Food: A Culinary History from Antiquity to the Present. New York: Penguin Books.ISBN 0-231-11154-1.
