Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


Zum Inhalt springen
Wikipedia
Söhke

Mestreechs

Uß de Wikipedia
Hee di Sigg_is_opKölsch
(miehkölsche Sigge)
unn jeshrivvewii_mer_t_shprish
(mieh Sigge jeshrivvewii_mer_t_shprish)

EtMestreechs udderMaastrichter Platt es dat Platt, wat se em ahle Deil vun dä StadtMaastrech kalle, di jans em Sööde vun derNeederläng aan derMaas litt. De Mestreechse saareMestreechs doför, de NederlanderMaastrichts. Et Mestreechs es eneLimborjischeDialekt, dä ävver jät mieh wi ander Limborjesche Sprooche ene jeweße Enfloß umFranzüüsesch aan sesh hät.

Et Mestreechs schingk norr_en zemlesh lebändijje Sprooch ze sin.

Jränze un Eijeschaffte

[Ändere ·der Quälltäx ändere]

Et Mestreechs es ene Deil vumWessjermanische Dialek_Kontinuum un dröm ähnlesch met dä Dialekte drömröm.

De Sprooche em Land öm Maastrech sin anders wie et Mestreechs. Och en dä Dörper un vörmoolijjeJemeindeItter,Borgharen,Amby unHeer, di em Joohr 1970 noh Maastrech enjemeindt woodte, schwaade se eijene Sprooche, och wann ene Houf Maastrechter noh dohen ömjetrocke sin, die dat wall nit donn.

Typpesch Mestreechs

[Ändere ·der Quälltäx ändere]

E paa Eijeheite hädd et Mestreechs för sesch allein, un e paa fengk mer och em Land tiräk drömeröm, ävver nit angeschwoh. För de Lück vun ußerhallef klengt dat dann „tüppesch Mestreechs.“ Doh kam_mer aanföhre:

  • Dat öff jebruchte langeae [εː] (IPA) vun ander Limborjesche Sprooche kennt mer em Mestreechs jaa nit. Doför säät mer em Mestreechsee [e:] (IPA). Dat Wootgere — bei uns „jähn“ wi en „esh han desh jähn“ — hätt mer övverhoup bloß em Mestreechs. Dat sull vum Enfloß vum modärne Neederlängsch kumme.
  • En-sj udder en-sch [ʃ] (IPA) aam Ängk vun enem Woot hädd_et Mestreechs sellver nit, et kütt bloß en Främbwööter vür. En ander Dialekte en Limborsh es et dermiehts nit selldener, wi bei uns, udder emDeutsch. Em Norde en Limborsh jidd_et och Dialekte, die kei-sj am Engk vun Wööter han, ävver em Sööde es det Mestreechs der einzijje. För unsere „Fesch“ säät mer en Maaßtrishvès un ußerhallfvèsj unvösj.
  • Et Mestreechs häd als einzije Sprooch vun däm Limborjesche Knubbel dataajt ovaajd [aːjt] (IPA), för e Beishpell en esu Wööter, wiaajd, dat bedügg „ahl“, unzaajt, dat bedügg „Salz“. Ander limborjesche Sprooche han doför aan dä Ställeald,aad,awd,aod unoud. Datoud känne mer jo uch ussem Wäßripoaresch.
  • Jraad wi em Wäßripoaresch trick mer och em Mestreechs de Sellefsluute Jähn janz besöndesch lang. De Ongerklasse en der Jesellshaff un de Kraade donn et extra doll, ävver et fälld överall op. Dood ens verjliishe:
Mestreechs Platt  Ander Limborjesch  Bei ons    
 maan [maːn] (IPA)  man [mɑn] (IPA)  Mann 
keend[keː/nt] (IPA)kind
kèndj
[kı/nt] (IPA)
[kɛɲtj] (IPA)
Kėnd
Panz
hoond[hoː/nt] (IPA)hónd
hóndj
[hont] (IPA)
[hoɲtj] (IPA)
Hongk

Ongerscheide zwesche em Mestreechs un ander Lėmborjesche Dijalägde

[Ändere ·der Quälltäx ändere]

Zwesche der Lėmborjesche Dialekte hät mer zom Dejl öhntlesch Ongerscheide ze bemärke. Maaßtresh, de Stadt, hät jlisch en Hääd Schproochejränze en singer Nöh. Doh sinn_er e paa weshtejje dronger. Esu küdd et, dat schunn Dijalägde en der Ömjävong janz anders klenge künne, wi et Mestreechs. Heh sin e paa Ongerscheidongsmärkmohle:

  • Maaßtrish litt tiräk aan derPanninge Linnėsch. Di deilt Limbursch — em Norde in Wäste vun dä Linnėsch saare seslech(t) un sönschläsch(t) udder ähnlesch. Dat heiß se träänd och dat ([s] (IPA) vum [ʃ] (IPA)), schmaal vun breid. Zigg emläzde Kreesch jeiht di Linnisch ald dorsch Vör_ööt vun Maaßtresch. En der Stadt heis-et [ʃ] (IPA)), ävver em Oste dovun, en Amby und Heer hööt mer aldsjlech [ʃlæç] (IPA).
  • Maaßtrish lidd_em Oste vun dä Linnije, di etii vumäi un etuu vumöi tränne. En der Stadt schriiv mer nochies, schpresh: [iː/s] (IPA) un op Neederlängsch:ijs, schpresh: [ɛis] (IPA), op Kölsch: „Ieß“‚‘. En Maaßtresch heis_ethoes, schpresh: [huː/s] (IPA) un op Neederlängsch:huis, schpresh: [høys] (IPA), op Kölsch: „Huuß“. En Maastresch sellver hürt mer ald ene Houfe Dubel-selfs_luute, wat em Norde un em Oßte vun Maaßtresch noch nit esu es. Mer kännt för e Beishpellbij, spresch: [bɛi] (IPA), dat bedügg „bei“ oder „Bei“, je noh_m Tohn, un nitbie, wi anderswoh en Lėmborsch. Uns „Zick“ heiß övversaztied em Mestreechs un hät nur eine Selfsluut [tiː/t] (IPA) ävver „Zigge“ heißtije un hädd_er ald ene dubbelte: [tɛiə] (IPA).
  • Zwei Dubbel_selfs_luute uss_emMeddelneederlängsch,ie unoe, wääde em Mestreechs jenou esu jeschrevve un klenge [] (IPA) un [] (IPA). „Ruud“ heiß allsuroed un klengk [ʁuːt] (IPA) jraad wi bei ons. Ävver en Meersse ess_etrwad un klengk [ʁwɑt] (IPA) un emValkenburjer Platt schrieve se:road un saare: [ʁoɑt] (IPA) doför.
  • En-rs am Woot_engk hät et Mestreechs noch behallde vun älldere Zohschtänd vun de Sprooche. Ößlesch vun Maaßtrėsh es doh druß ävver ald-(r)sj jewoode, dat klengk: [ʁʃ] (IPA).

Ähnleschkeite zwesche em Mestreechs un ander Lėmborjesche Dijalägde

[Ändere ·der Quälltäx ändere]

Der jrüüßte Deil vun singe Eijeschaffte hät et Mestreechs ävver met de andere Lėmborjesche Dialekte jemeinsam.[1]:

  • Maßßtresh litt em Noodwäste vun derBenrother Linėsh, un noch södößlesch vun däUerdinger Linėsh. Dat bedügg, dat mer hehiech maak hüürt, un nit dat neederdüütscheik maak un och nit dat meddel- un huhdüütscheech mach udderich mache. Dat hallde vill vun deSproocheWesseschaffler för et weeschteschste Aanzeishe för ze entscheide, ov_ene Dialek Lėmborjesch es udder nit.
  • Em Mestreechs kam_me de lange Selbe op zwei Aate bitoone. Wi bei ons jidd_et der Schleiftoon un der Stooßtoon. Dovun jeiht dä eezte eetz huh un dann widder eronger, un dä ander jeiht bloos_eraf. Weil di wi bei ons jelääjentlesch deene künne, för Wööter ze ongerscheide, zwesche dänne söns alles ejaal es bes op dä Toon, es et Mestreechs och en ToonSprooch. Ävver opjepaß: kood_em Sööde vun Maaßtresch, öm di ÖötEijsden_unRiemst eröm, jidde e klein Jebeed, woh mer di Töön zwa hät, wo se ävver hück kein Bedügdenesse mieh ongerscheide donn. [2].
  • Em Lėmborjesche un Mestreechs kennt mer, angersch wi em Neederlängsch, derÖmluut en de Verkleinerungsforme, en de Plurahlforme vun de männlesche Wööter un beim jrammatesche Beuje vun de starke Värbe.
  • Mer ongerscheidt noch zwesche drei jrammatesche Jeschlääschter em Mestreechs, wi em övverije Lėmborjesch, wat et Holländesch nit, un et |Braabantsche koum noch hät.
  • Wööter, di orshprönglesh en de Einzahl ene koote Selfsluut hatte un em Plurrahl ene lange, di han em Mestreechs un em janze Lėmborjesch en beidse Fäll ene lange Selfsluut:daak, 'daker bedügg Dach, Dääsher jäjeövver em Neederlängsch:dak,daken.
  • Dat Woot 'Du kennt mer un bruch mer em Lėmborjesch un em Mestreechs noch. Em Neederlängsch dojääje es dat verschött jejange, un mer säätjij doför, wat vun de Sproochentwecklong heer mem ‚Ühr‘ verwand es.
  • De Selfsluuteê unô vumUrjermanisch sin em Mestreechs nit zohie [i, iː] (IPA) unu [u, uː] (IPA) jewoode. Em janze Lemborjesh heis et 'beer [beːʁ] (IPA), ävve en Deutsch heis etBier, un em Nederlängsch säät merbier, dat klengk dann heh un dph je noh Landschavv un em Zosammehang em Saz [biɑ] (IPA) udder [biːr] (IPA) udder [biːɹ] (IPA).
  • Datsk- vum Aanfang vun urjermanisch e Wööt es wi em Deutsch zo [] (IPA) un nit zo [sx] (IPA) wi em Nederlängsch jewoode.
  • E -T aam Engk vun de Wööterflüsch fott henger dä Metluuteb,ch,d,f,g,k,p uns. Noh enemm weed et zoh enem-p wi et och bei uns jewöhnlesch es. Noch enemng weed et en e-k ömjewandelt, wat mer ons och esu känne.
  • DatW weed alleins met beide Leppe jebildt, der ohne de Zäng,bilabial, wi mer en de Weßeschff säät, wat mier bloß jelääjentlesch un lang nit en alle Dialekte han.
  • EtR weed wi emKölsche un wi em Franzüüsesch janz vüüre met der Stroß jebild, mer sääd och e „jerevve R“, udder es derWesseschaffuvulareApproximant“ un schrief [ʁ] (IPA) en de Engenazjonaale Luutschreff. Em Jäjesaz zom Mestreechs un övverije Lemborjesch hät mer em Neederlängsch deralveolareVibrant [r] (IPA) udder der alveolare Approximant [ɹ] (IPA) aan dö Shtell.

De Tön

[Ändere ·der Quälltäx ändere]

Jraad wi de ander Limborjesche Dialekte och, kännd et Mestreechs en janze Hääd Tön, un dobei sin_er vill sellefsluute, di et Neederlängsch un et Deutsch nit hät. Dröm han di Limborjesche Dialekte och ene Knubbeldijakrėtėsche Zeijsche, di em en Nederlängsch velleisch ens en Främbwööter liß, ävver söns nit känne deiht. Loor och onge onger deOttojrafii.

De Einzel Selfsluute

[Ändere ·der Quälltäx ändere]

De einzel Sellefsluute em Mestreechs Plat sinn_er:

Schreff-
zeische
  Ton
[IPA] (IPA)
    Beischpell      Beischpell
op Kölsch
  
op Mestreechs Övversaz Dobei jesaat
 a[ɑ]katKatz--es wi em Nederlängsch ene hengere Vokahl
aa[aː]maanMannHahnes öff länger
ao[ɒː]maonMohnd--
äö[œː]häömimm, innBlötsches öff ene Ömluut vumao
e[æ] ([ɛ])werkÄrbeetjät
e[ə]dedi/däetdat es eneSchwa
è[ɛ]wèrkeärbeidejeck
ee[eː]weeSeekeine Nohschlaach!
eu[øː]leus(du/hä) lißbößkeine Nohschlaach!
i[ɪ]hinHennfringse
ie[i]diechdo, dir, dechnixdat es koot!
ie[iː]zieMeerschpiele
o[ɔ]lotloßfott
ó[o]lótsjlötschBoz
ö[œ]dörpDörpSöck
oe[uː]hoesHustuute
oo[oː]hoondHongkdoofkeine Nohschlaach!
u[ʏ]unÖllischBützje
uu[yː]vuurFüürFüür

De Dubbel Selfsluute

[Ändere ·der Quälltäx ändere]

Et jitt ääschte un unääschte Dubbel-Sellefsluute em Mestreechs:

Schreff-
zeische
  Ton
[IPA] (IPA)
    Beischpell      Beischpell
op Kölsch
  
op Mestreechs Övversaz Dobei jesaat
 aaj[aːi]aajdahl--hät mer öff em Mestreechs
aoj[ɒːi]slaojSchlooht--
äöj[œːi]dräöjFädeme--es sellde
aj[ɑi]ajdsteähleste(r)fein, dreies sellde, klengk nit janz wi em Kölsch
au[ɑu]autoAutoAuto, Schabauklengk spetzer wi wi em Kölsch
aw[ɑw]klawKlau--datw kam_mer do joot hüüre
ei, ij[ɛ(ː)ɪ]eiEiEi, dobeimanchmohl uch [ɛː] jeschproche
ej[æj]hejhättSeiklengk nit janz wi em Kölsch
ew[æw]klewkeKläuche--es sellde
iew[iːw]kiewKiem--hät mer nit esu öff
oj[ɔi]trojt[hä] hierootneuklengk nit janz esu wi em Kölsch
ooj[oːj]snoojschnett--
ou[ɔu]doufdoofBouklengk spetzer wi wi em Kölsch
ui[øi]buimkeBäumcheKeuees sellde, övv ene Ömluut vumou, klengk nit janz wi em Kölsch

De Metluute

[Ändere ·der Quälltäx ändere]
Schreff-
zeische
  Ton
[IPA] (IPA)
    Beischpell      Beischpell
op Kölsch
  
op Mestreechs Övversaz Dobei jesaat
 b[b]broorBrooderBütt
ch[x], [ç]ouchoch--wie em Bönnsch, der Kölsche kännt dat nit
d[d]daakDachDėngaam Engk vun Wööter klengk et ävver wi [t]
f[f]fienfein, fingFott
g[ɣ], [ʝ]goodjood--ähnlesch wi etch, ävver shtemmhaff aam Silbeaanfang
gk[g]lègkelääjeDaggelhät mer blooß em Ennere vun Wööter
h[h]heiheh
j[j]jajohjoht!
k[k]klaorklohKallniemohls med_ennem kleineh dobei!
l[l]leeflevLall
m[m]miewMöhwMöhn
n[n]nuineuNüggel
ng[ŋ]ingeng, schmaalbang
p[p]priesPriesPannniemohls med_ennem kleineh dobei!
r[ʁ]roondrondröösesch
s[s]asAchsens
sj[ʃ]sjeepScheffSchoppe
t[t]tiedZickTappesniemohls med_ennem kleineh dobei!
v[v]veervierbovveemmer met Schtemm!
w[w]wienWingwä?emmer met beide Leppe un der ohne Zäng!
z[z]zieMeerSeeeine Luut, emmer met Schtemm!

De Orthojrafie

[Ändere ·der Quälltäx ändere]

Met heh däBochstabe un Kombinazjohne vun Bochstabe weed et Mestreechs jeschrevve:

DeMetluute
bchdfggkhjklmnngprssjtvwz
Deeijfache andDubbelte Selfsluute
aaaaajajaoaojäöäöjajauaweèeeeiejeuewiieiewoóöoeoooojouuuiuu

EtMestreechs Volksleed

[Ändere ·der Quälltäx ändere]

EmJoohr 2002 hät de Rejierung vun Maaßtresch ofizjäll e Leed en de Mestreechse Sprooch als Hümm för de Stadt aanjenumme. Dat Mestreechs Volksleed, wi se et nänne donn. De Mussik kohm em Ojinaal vumAlfons Olterdissen, dä vun1865 bes1923 jelääf hät, un es de läzde Shtrof vun dä Mestreechse OperTrijn de Begijn vun1910.[3]

Maastrish sing Stadtleed
(Mestreechs Volksleed van2002)

1

Hoera! Vivat! Mestreech!!!
Jao diech höbs us aon 't hart gelege,
Mestreech, door alle ieuwe heer.
Veer bleve diech altied genege
En deilde dreufheid en plezeer.
Veer huurde nao dien aw histories
Te peerd op grampeer ziene sjoet.
Ues ouge blónke bij dien glories ·
Of perelde bij diene noet.

2

En dee vaan diech 't sjoens wèlt prijze,
In taol, die al wie zinge klink,
Dat dee op nui Mestreechter wijze
Zien aajd Mestreech mèt us bezingk.
Me zong vaan diech ten alle tije,
Eus mojers zonge bij de weeg,
En voolte veer us rech tevreie
Daan zong ze e leedsje vaan Mestreech.

3

Doe, blom vaan Nederlands landouwe,
Gegreujd op 't graaf vaan Sintervaos,
Bis weerdig dobbel te besjouwe,
Gespiegeld in de blanke Maos.
'n Staar, De witste oet de klaore,
Besjijnt diech mèt häör straole zach
En, um diech zuver te bewaore,
'nen Ingel hèlt bij diech de wach.

4

Wie dèks woorste neet priesgegeve,
Mèh heels dien kroen toch opgeriech
En ongeknak bis te gebleve,
Door euze band vaan trouw aon diech.
Daorum de hand us tòwgestoke,
't Oug geriech op 't stareleech;
En weur dat oug daan ins gebroke,
Daan beidt veur us het aajd Mestreech.

Böcher

[Ändere ·der Quälltäx ändere]

Websigge

[Ändere ·der Quälltäx ändere]

Quelle

[Ändere ·der Quälltäx ändere]
  1. Op dä Kaat es ze sinn, dat et Mestreechs de weeschteschßde Eijeschaffte vu de Lėmborjesche Jropp och hät
  2. Cajot 2001
  3. Stadt Maaßtrėsch: Maastrichts Volkslied. N.A. Maastricht, Schablon:Datum (http://www.maastricht.nl/maastricht/show/id=64886/notextonly=42282, afjeroofe aam Schablon:FormatDate).


Der Wikipedija ier LogoHee dä Atikel eß anfänglesch översatz uß deWikipedija op Döütsch


Der Wikipedija ier LogoHee dä Atikel eß anfänglesch översatz uß deWikipedija op Änglish
Di Sigg heh stamp vun „https://ksh.wikipedia.org/w/index.php?title=Mestreechs&oldid=1606652“.
Saachjroppe:
Verschtoche Saachjropp:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp