Канада Шимал Американы континентны кёб юсюн майданны орналады. Бютеулей Канаданы территориясы - 9 984 670 км², анадан суу - 8,62%, суу джагъасы - 243 042 км. Канаданы территориясына 52 минг айрымкан кошулады, аладан эм уллусуну -Баффинны Джери майданы 507 451 км².
Канада кюнчыгъышда, Атлантика океандан (Баффин эмЛабрадор тенгизле бла) кюнбатышда Шош океаннга эмда Шимал Бузлауукъ океаннга (Бофорт тенгиз бла) шималда джайылгъанды. Кюнчыгъыш бла кюнбатышгъа эм уллу узунлугъу — 5514 км, кыбыладан шималгъа уа — 4634 км.
2022 джылгъа дери Канада джер бла къуру АБШ бла чеклешейиди, 2022 джылны июньда уа Дания бла Канада Ханс айрымканны бёлюнюб джер чекни къурадыла (1 км узунлугъу). Суу бла КанадаФранция бла чеклешеди (Сен-Пьер эм Микелон ).
Канаданы территориясы алты физика-география зоналагъа бёлюнеди: Канаданы къалкъаны, ич тюз джерле,Уллу кёллени эмСыйлы Лаврентийни суун тюз джерлери, Аппалачи, Кюнбатыш Кордильералы эмда Канаданы Арактика архипелагы.
Канады территориясы арктика, субарктика эм орта климатла бёлюнедиле. Къыш бла джай орта температурасы регион региондан тюрленедиле. Шимал кесегинде кысха суукъ джай бла суукъ къыш, къралны орта кесегинде бек суукъ къыш бла исси джай, Онтарио эм Квебекни къыбыла кесегинде суукъ къарлы къышла бла исси мыллы джай барды. Кюнчыгъыш бла кюнбатыш джагъа районлада климатны джылы агъымла (Гольфстрим эм Аляска агъым) джумушакъ этедиле, Ньюфаундлен эм Лабрадорну къатында уа джылы Гольфстрим агъым суукъ Лабрадор агъым бла тюбешкенден климаты суукъракъты, тубанлыды.
2010 джылны аллында Канаданы халкъы 34 миллион адам чакълы бир барды.2006 джыл санау,2001 джыл бла тенглешдириуде 5,4% ёсюуню белгилегенди[ 2]
Канаданы халкъыны тёртден ючюсю чакълы бир,АБШ -ны чегинден 160 километрден узакъ кетмей джашайды[ 3]
2001 джыл санаугъа кёре канадалыланы саны 30 007 094 болгъанды. Канада статистика къуллукъну информациясына кёре2009 джылны мартына къралны халкъы 33,5 миллион адам болгъанды, аладан 8 миллион француз тиллиле (франкофонла). Халкъны ёсюую кёбюсюнеиммиграция бла байламлыды.
Канада, этника кёрюм бла бек кёб тюрлю миллетли къралды. Канадалыланы кёбюсю, артыкъсыз да бек бабалары колонизацияны заманында келгенле, кеслерин энчи канада этнос кибик кёргенликлери ючюн, эм уллу этника группа кесине «канадалыла» дейди (39,4%). Андан сора кеслерине ингилизлиле (34,4%), французла (25,7%), немецле (3,6%), итальянлыла (2,8%), украинлиле (1,7%), аборигенле (индейлиле бла эскимосла 1,5%), къытайлыла (1,4%), голландлыла (1,4%), полякла (0,9%), оруслула (0,1%) дегенле барадыла.
Канаданы адам саныдан тёртен юч 41 шахарда джашайды. Канаданы эм уллу шахарла — Торонто (2,79 млн адам 2021 джылда), Монреаль (1,76 млн), Калгари (1,31 млн адам), къралны ара шахары Оттава (1,02 млн адам) эмда Эдмонтон (1,01 млн адам). Юч эм уллу Канаданы агломерациясы — Уллу Торонто (6 млн адам 2014 джылда), Уллу Монреаль (4 млн адам) эмда Уллу Ванкувер (2,5 млн адам).
Бусагъат заманда Канада, 10 провинция бла 3 территориядан къуралгъан федератив къралды. Кёбюсюне француз тиллиле (франкофонла да дейдиле алагъа) джашагъан провинцияКвебекди , къалгъанла кёбюсюне ингилиз тилли (англофон) провинцияладыла, француз тилли Квебек бла тенглешдирилселе алагъа «ингилиз Канада» да дейдиле. Кёбюсюне ингилиз тилли тогъуз привинцияны санында болгъанлыкъгъа, джангызНью-Брансуик , официал халда эки тилли провинцияды.Юкон территория, официал халда эки тиллиди (ингилиз эм фрнацуз тилле),Шимал-Кюнбатыш территорияла блаНунавутда а уа 11 официал тил танылынадыла (аланы ичинде ингилиз бла француз тилле да).
Канаданы падминистратив бёлюнюую Бусагъатда Канада 10 провинция бла 3 территориягъа бёлюнеди. Эм джангы административ биримНунавутду (1999 джылда къуралгъанды).
Канаданы экономикасы дуньяда эм кючлю экономикаладан бири болады. Канаданы номиналБИП 2024 джылда 2,117 трлнАБШ-ны доллар болгъанет (аны бла дуньяда 9-чу). Канаданы 70,2% национал продуктну джумушла, 28,2% промышленность эмда эл мюлк 1,6% бередиле.
Канаданы эл мюлкю тамалы фермер мюлкле.2020 джылда Канадада 190 минг ферма баред, аланы орта джыл обороту 458,5 минг канаданы долларгъа джеткенеди, фермаланы орта майданы уа — 327,6 га болду. Бютеулей эл мюлкню обороту 2020 джылда 87 млрд канаданы доллар болгъанды, андан 22 млрд Альберта провинция берди, 20 млрд — Онтарио, 17 млрд — Саскачеван, 13 млрд — Квебек, 8 млрд — Манитоба, 5 млрд — Британ Колумбия.
Канаданы прерияладан ючтен тёрт бютеулей канаданы эл мюлкню майданы къуралады. Блайда кёб юсюбудайны ,арпаны ,люцернаны эмдазынтхыны ёсдюрелле. Британ Колумбияны къыбыла-кюнбатышда эмда Онтарионы къыбылыданартюхню , сояны,къудорну , кёгетлени эм тахта кёгетлени ёсдюрелле.
Канадада федерал эмда провинция дараджада кёб искусствону тутхан советле, джамагъатла эмда фондла ишлейле. 1957 джылда кърал эмда энчи адамладан келген ачха бла Канаданы искусствону Советы къуралгъанды. Канадада ма быллай культур политиканы джюрюткенле федерал ведомствовала ишлейле: Канаданы къалгъан зат министерствосу, Канаданы бериу корпорациясы (CBC) эмда Кинематографияны Национал управлениясы.
1953 джылда къуралгъан Канаданы Национал библиотекада бютеулей къралда къачан эсе да басмаланнган китабланы копияла асыралырады.
Канадада 2000 кёб музей бла тарихли паркла бардыла. Аладан эм баш айтылгъан художестволукъ музей — Канаданы Национал суратла тизилген юй. Канаданы эм уллу эркин профили болгъан музей Торонтода орналгъан — Онтарионы Короллуг музей. Башха айтылгъын музейле: Канаданы аскер музей (Оттавада орналгъан), Британ Колумбияны университетны антропологияны музейи, Ньюфаундленд эм Лабрадорну, Монреальны эмда Виннипегни археология эм этнография музейлери, Атлантиканы Тенгиз музей (Галифакс). Кейп-Бретон айрымканда (Джангы Шотландия) орналгъан Луисбург къала Канаданы эм уллу тарихли памятниги болады.
.svg)
