Эспання (эсп.España, кат.Espanya, баскEspainia,роч.Испания) – мезмыт канму лунвыв-рытвывЕвропаын,Ибер кӧдж вылын.
Межаасьӧ рытвыласПортугалкӧт, ойвыласФранскӧт даАндорракӧт, лунвылас брит колонияГибралтаркӧт даМагрибкӧт (ОйвывАфрикаын). Рытвылас Эспанняыс петӧАтлантика океан дорӧ, асыввылас –Мушӧр саридз дорӧ.
Канму пырӧӦВК-ӧ,Ӧтласа Европаӧ даНАТО-ӧ.
Эспання босьтӧ Ибер кӧджлісь ыджытжык торсӧ. Асыввылын сія петӧ Мушӧр саридз дынӧ, кытӧн эшӧ важся кадӧ зорамис саридз кузя уялӧм, а рытвылын сія петӧ Атлантика океан дынӧ, кӧда вӧлі первуись вуджӧмаКоломбо веськӧтлӧм увтын эспаннёл кораббезӧн.
Ойвылын Эспаннялӧн визир мунӧПирена керӧссэз кузя, а лунвылын сійӧ торйӧтӧ Африкасянь векнитик (14 км пасьта) Гибралтар вис. Этія висыс ойвыв вадорын сулалӧангличаналӧн изкар да порт Гибралтар, а лунвыв вадорын – эспаннёл портСеута.
Эспання тэчасӧ пырӧны сідзжӧБалеар діэз.
Эспання ойвылын сулалӧны том кӧрӧм керӧссэз – Пиренаэз, кӧдна кӧджсӧ торйӧтӧны материк дынсянь. Нія аркмӧмась кынымкӧ параллель нёжа излёдзись. Ны коласісь медыджытыс лэбтісьӧ Эспання да Франсузму визир коласын; сылӧн пиня мусюррез вевттьӧмӧсь пырся лыммезӧн; ӧті-мӧділаын лэдзчисьӧны йыаэз, кӧдна асланыс ыждаӧн уна учӧтжыкӧсь альпавывся йыаэзся. Пиренаэзлӧн кӧрӧм виззез нюжалӧны иКантабрия керӧссэзын.
Эспання лунвылын кыссьӧныАндалусия керӧссэз, кӧдналӧн медшӧрӧт лёдзысСьерра Невада; ны вылын лымыс куйлӧ гожум шӧрӧдз.
Ибер кӧджлісь ыджытжык тор босьтӧ ӧддьӧн паськыт массив, кӧдалӧн волькытжыкиныс шусьӧМесетаӧн, – эспаннёл кыв вылын эта лоӧ «пызан». Месеталӧн вевдӧрыс волькыт, волькӧтӧма не ӧтік век сьӧрна; важынся кадӧ сэтӧн вӧлісӧ ӧддьӧн вылын керӧссэз. Ӧні Месета вевдӧрас лэбтісьӧны токӧ невылын уськӧса керӧссэз,Сьерра Гвадаррама да мӧдіккез, кӧдна янсӧтӧны Месетасӧ кык джуджытін вылӧ:Важ Кастилля даВиль Кастилля. Джуджытіннэзлӧн ӧтласа покатыс лажмалӧ рытвывлань, кытчӧ визывтӧны юэз:Дуэро,Тахо,Гвадиана. Океан дынӧ лэдзчисикӧ нія вуджӧны ыджыт коськкез. Сія жӧ ладорӧАндалусия лажмытін кузя визывтӧ иГвадалквивир. Андалусия лажмытін аркмис уськӧссэзсянь му кора лэдзчисьӧм понісь. Му кора лэдзчисьӧмсянь аркмис иАрагон лажмытін, кӧда кузя визывтӧ юЭбро.
Эспаннялӧн му пытшкыс ӧддьӧн озыркӧртовӧй даыргӧн рудаэзӧн, ӧддьӧнжыксӧ ойвылын, Кантабрия керӧссэзын, да лунвылын, Андалусия керӧссэзын, а сідзжӧ Гвадиана ю кыкнан вадорын. Эспанняыс озыр иизшомӧн – Астурияын – сэсся,ширисьӧн[1],свинечӧн даэзісьӧн.
Климат сьӧрті да быдмассэз сьӧрті Эспання юксьӧ мускыт (уль) да кӧс лапӧввез вылӧ. Мускыттэс куйлӧны ойвыв-рытвылын да Бискайя курья вадорын. Сэтчин пыр енӧжӧттяс рытвывсянь кыссьӧны кымӧррез да киссьӧны зэррез; керӧс потассэзын шумитӧны визыввез; покаттэз вылын веж видзӧны бур видззез да быдмӧны вуджӧра вӧррез – улын каштанісь, вылынжык тыпуись да букись, а эшӧ вылынжык – пожума вӧррез. Климатыс небыт, мускыт да шоныт, вачкисьӧ ФрансузмуісьБретань климат вылӧ.
Эспання джуджытіннэз вылын климатыс небыта континентвывся. Тӧввез, кӧдна пӧльтӧны океан вывсянь, кольӧны кӧдж вылас вылын доррезӧ уна ульсӧт, а пытшкись лапӧввезӧ локтӧны кӧсӧсь. Енӧжваэз сэтчин усьӧны тӧвся год джынӧ, кӧр Эспання пыр мунӧны циклоннэз да вайӧтӧны зэр нето лым. Гожумӧн жӧ сэтчин сулалӧны жаррез да лёка кӧс погоддя. Этасянь Эспанняын юэз гожумнас ӧддьӧн косьмӧны и судноэз ветлӧм понда дугдӧны лӧсявны.
Джуджытіннэз вылын быдмассэз йылӧны умӧля; Эспання лунвыв-асыввылын уна места босьтӧныальфа турунӧн да бытшкасян кустарниккезӧн лёк степпез.
Альфа, вачкисьӧ ковыльлань, лоӧ бур вердасӧн баляэз понда нельки сэк, кӧр сія косьмӧ сулалікас. Сійӧн, мыля листтэс сылӧн ӧддьӧн кузьӧсь да топытӧсь, сія мунӧ геззэз, куддэз да сандалийез кыйӧм вылӧ, мунӧ сідзжӧ медбур бумага сорттэз керӧм вылӧ.
Андалусия лажмытінын, кӧда куйлӧ кӧдж лунвыв-рытвылын, да Мушӧр саридз вадорын климатыссубтропикся – кынмывтӧм да зэра тӧлӧн и зэртӧм да жар гожумӧн. Муыс –гӧрдмусин. Сэтчин быдмӧныоливаэз,рожки пуэз дапробка тыпуэз, кӧдна матын Пиренаэз дынынКаталунняын аркмӧтӧны ыджыт вӧррез. Лунвыв вадорын быдмӧныфиника пальмаэз и нелькисакара тростник – этӧ Европаын медшоныт места.
Эспанняын оліссезлӧн топытаыс ӧддьӧн неӧткодь: кӧс джуджытіннэзын да керӧса массиввез вылын отирысыс олӧ уна шочжыка, нежели саридз дорын да ю оллезын.
Мадрид кар
- ↑Астурия // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.