នៅក្នុង សាសនាអ័ប្រាហាំម៉ូសេ[lower-alpha ១] គឺជាហោរា ជនជាតិហេព្រើរ ដែលបានដឹកនាំ ជនជាតិអ៊ីស្រាអែល ចេញពីទាសភាពនៅក្នុង និក្ខមនំ ពីអេស៊ីប ។[lower-alpha ២] គាត់ត្រូវបានគេចាត់ទុកថា ជាព្យាការីដ៏សំខាន់បំផុតនៅក្នុងសាសនាយូដា និងសាសនាសាម៉ារី ហើយជា ព្យាការីដ៏សំខាន់បំផុតមួយនៅក្នុងសាសនាគ្រឹស្ត សាសនាឥស្លាម ជំនឿ បាហៃ និង សាសនាអប្រាហាំដទៃទៀត ។ យោងទៅតាមបទ គម្ពីរអ័ប្រាហាំ ព្រះ បានកំណត់ ច្បាប់ម៉ូសេ ដល់ម៉ូសេ ដែលគាត់ បានសរសេរចុះ ហើយដែលបង្កើតជាផ្នែកនៃតូរ៉ា ។
យោងទៅតាម សៀវភៅនិក្ខមនំ លោកម៉ូសេបានកើតនៅក្នុងសម័យមួយដែលរាស្ដ្ររបស់គាត់ ជនជាតិអ៊ីស្រាអែល ដែលជាជនជាតិភាគតិចទាសករ កំពុងកើនឡើងនៅក្នុងចំនួនប្រជាជន។ ដូច្នេះ ផារ៉ោនអេស៊ីប មានការព្រួយបារម្ភថា ពួកគេអាចចងសម្ព័ន្ធមិត្តជាមួយសត្រូវរបស់ អេហ្ស៊ីប ។ នៅពេលដែលស្តេចផារ៉ោនបានបញ្ជាឱ្យសម្លាប់ក្មេងប្រុសជនជាតិហេប្រឺដែលទើបនឹងកើតទាំងអស់ ដើម្បីកាត់បន្ថយចំនួនប្រជាជនអ៊ីស្រាអែល ម្តាយរបស់ម៉ូសេឈ្មោះ យ៉ូឆេបិត បានលាក់គាត់ដោយសម្ងាត់នៅក្នុង គុម្ពោត តាមដងទន្លេនីល ។ បុត្រីរបស់ផារ៉ោន បានរកឃើញទារកនៅទីនោះ ហើយយកគាត់មក ចិញ្ចឹម ។ ដូច្នេះ គាត់ធំឡើងជាមួយនឹងរាជវង្សអេហ្ស៊ីប។ បន្ទាប់ពីសម្លាប់ម្ចាស់ទាសករជនជាតិអេស៊ីបដែលកំពុងវាយជនជាតិហេព្រើរ លោកម៉ូសេបានរត់ឆ្លងកាត់សមុទ្រក្រហម ទៅ ស្រុកម៉ាឌាន ជាកន្លែងដែលលោកបានជួបនឹង ទេវតារបស់ព្រះអម្ចាស់ ដោយនិយាយទៅកាន់គាត់ពីក្នុង គុម្ពោតដែលឆេះ លើ ភ្នំ ហោរែប ។
ព្រះ បានបញ្ជូនម៉ូសេត្រឡប់ទៅស្រុកអេស៊ីបវិញ ដើម្បីទាមទារឲ្យដោះលែងជនជាតិអ៊ីស្រាអែលពីទាសភាព។ ម៉ូសេបាននិយាយថា គាត់មិនអាចនិយាយបានល្អ[៥] ដូច្នេះព្រះបានអនុញ្ញាតឲ្យ អើរ៉ុន ជាបងប្រុសរបស់គាត់[៦] ធ្វើជាអ្នកនាំពាក្យរបស់គាត់។ បន្ទាប់ពី គ្រោះកាចទាំងដប់នោះ លោកម៉ូសេបានដឹកនាំ ជនជាតិអ៊ីស្រាអែល ចេញពីស្រុកអេស៊ីប ហើយ ឆ្លងកាត់សមុទ្រក្រហម បន្ទាប់មកពួកគេឈរនៅ ភ្នំស៊ីណៃ ជាកន្លែងដែលលោកម៉ូសេបានទទួល បញ្ញត្តិដប់ប្រការ ។ បន្ទាប់ពីបានវង្វេងនៅវាលរហោស្ថានអស់៤០ឆ្នាំ លោកម៉ូសេបានស្លាប់នៅលើ ភ្នំនេបូ ក្នុងអាយុ១២០ឆ្នាំ ដោយឃើញ ដែនដីសន្យា ។[៧]
អ្នកប្រាជ្ញភាគច្រើនមើលឃើញថា ម៉ូសេក្នុងគម្ពីរប៊ីបជាតួអង្គ រឿងព្រេងនិទាន ខណៈពេលដែលរក្សាបាននូវលទ្ធភាពដែលថា ម៉ូសេ ឬរូបដូចលោកម៉ូសេមាននៅសតវត្សទី ១៣ មុនគ.ស។[៨][៩][១០][១១][១២] Rabbinic Judaism បានគណនាអាយុកាលរបស់ម៉ូសេដែលត្រូវនឹងឆ្នាំ ១៣៩១–១២៧១ មុនគ.ស. Jerome បានស្នើ ១៥៩២ មុនគ.ស. ហើយ James Ussher បានស្នើ ១៥៧១ មុនគ.ស. ជាឆ្នាំកំណើតរបស់គាត់។[lower-alpha ៣] ជារឿយៗ ម៉ូសេត្រូវបានសម្តែងក្នុងសិល្បៈ អក្សរសាស្ត្រ តន្ត្រី និងភាពយន្ត ហើយគាត់គឺជាកម្មវត្ថុនៃការងារនៅអគាររដ្ឋាភិបាលមួយចំនួនរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក។
Cite error:<ref> tags exist for a group named "lower-alpha", but no corresponding<references group="lower-alpha"/> tag was found
- ↑ទំព័រគំរូ:Cite EBO
- ↑"Moses".The Oxford Dictionary of Islam (in អង់គ្លេស) (1 ed.). Oxford University Press. 2003-01-01.doi:10.1093/acref/9780195125580.001.0001.ISBN 978-0-19-512558-0.
- ↑ទំព័រគំរូ:Cite EJ
- ↑Hayes, John H. (1993)."Moses". In Metzger, Bruce M.; Coogan, Michael D. (eds.).The Oxford Companion to the Bible (in អង់គ្លេស). Oxford University Press.doi:10.1093/acref/9780195046458.001.0001.ISBN 978-0-19-504645-8. Retrieved2024-11-23.
- ↑Exodus 4:10 HE
- ↑Exodus 7:7 HE
- ↑ (December 2018)"Moses died and the people moved on: A hidden narrative in Deuteronomy".Journal for the Study of the Old Testament 43 (2): 191–204.ISSN1476-6728.DOI:10.1177/0309089217711030.
- ↑Nigosian, S. A. (1993). "Moses as They Saw Him".Vetus Testamentum 43 (3): 339–350.ISSN0042-4935.DOI:10.1163/156853393X00160.
- ↑ What Did the Biblical Writers Know and When Did They Know It?: What Archeology Can Tell Us About the Reality of Ancient Israel. 2001. p. 99. ល.ស.ប.អ. 978-0-8028-2126-3. https://books.google.com/books?id=6-VxwC5rQtwC&pg=PA99. "A Moses-like figure may have existed somewhere in southern Transjordan in the mid-late 13th century s.c., where many scholars think the biblical traditions concerning the god Yahweh arose."
- ↑Moses. 5 July 2023.
- ↑"Moses".Oxford Biblical Studies Online. Archived fromthe original on 2022-04-24. Retrieved2025-04-05.
- ↑ Illuminating Moses: A History of Reception from Exodus to the Renaissance. 25 November 2013. pp. 21, 24. ល.ស.ប.អ. 978-90-04-25854-9. https://books.google.com/books?id=bXZfAgAAQBAJ&pg=PA21. "Van Seters concluded, 'The quest for the historical Moses is a futile exercise. He now belongs only to legend.' ... "None of this means that there is not a historical Moses and that the tales do not include historical information. But in the Pentateuch, history has become memorial. Memorial revises history, reifies memory, and makes myth out of history."
- ↑StAugustine.The City of God. Book XVIII. Chapter 8 – Who Were Kings When Moses Was Born, And What Gods Began To Be Worshipped Then.
- ↑Hoeh, Herman L. (1967), Compendium of World History, 1, The Faculty of the Ambassador College, Graduate School of Theology, 1962, http://cgca.net/coglinks/wcglit/hh_cmpndm1.txt
